Program - spotkania

Zjawisko specyficznej fluktuacji aktywności obywateli Polski w sprawach zasadniczych, politycznych, wydaje się być szczególnym fenomenem. Możemy to obserwować na przestrzeni mniej więcej ostatniego roku, kiedy to wraz ze zbliżającym się terminem jesiennych wyborów parlamentarnych od wiosny 2023r. zaczęły się ujawniać obywatelskie inicjatywy, narastające w trakcie lata 2023 roku, tworząc swego rodzaju obywatelską akcję propagandową na rzecz konieczności uczestnictwa w wyborach i głosowania na demokratyczną opozycję, by ratować system demokratycznego państwa polskiego. Przyniosło to zaskakujący efekt w postaci bardzo wysokiego uczestnictwa obywateli w wyborach 15 października. Obecnie, po pół roku rządów demokratycznej koalicji, zaangażowanie obywateli w działania społeczne, ogólnopolskie wyraźnie słabnie, a wynik wyborów do Parlamentu Europejskiego może być uznany za ilustrację tego procesu, acz nie jedyną.

Pytanie podstawowe dotyczy tego, jak można by określić kondycję polskiego społeczeństwa obywatelskiego? Jak wiadomo, trzeba tu się odwołać do badań i rozważań socjologów, przez lata debatujących o niedostatecznym rozwoju „społeczeństwa obywatelskiego”, ale zarazem trudno nie pamiętać o tym, jak bardzo poważne protesty obywatelskie i wręcz ruchy społeczne tworzyły się pod rządami autokratycznego rządu PiS w obronie Konstytucji RP, praw człowieka i demokracji. Pytanie aktualne i dzisiaj brzmi: jakie są przyczyny aktywizacji i słabnięcia obywatelskiej aktywności? Można powiedzieć o falowaniu aktywnością obywateli, zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego. Warto się zastanowić, co odpycha ludzi od zajmowania się sprawami publicznymi (nie tylko, rzecz jasna, wyborami!), a jakie sytuacje skłaniają obywateli do podejmowania wspólnych działań? 

dr Jacek Kucharczyk - Prezes Instytutu Spraw Obywatelskich

p. Katarzyna Jaślar - aktywistka

dr Robert Sobiech - Collegium Civitas

Sztuczna inteligencja potrafi pisać teksty, komponować muzykę, malować obrazy. W ramach debaty skupimy się na tekście – na algorytmach służących jego generowaniu oraz tłumaczeniu. Umiejętność pisania tekstów osiąga się poprzez odpowiednie matematyczne zakodowanie tekstu oraz przygotowanie algorytmu, który bada powiązania pomiędzy słowami i wykorzystuje je do tworzenia nowych tekstów. Algorytm piszący teksty musi zostać nauczony poprzez dostarczenie ogromnych ilości tekstu wytworzonego przez ludzi.

Podczas debaty zajrzymy do środka niektórych algorytmów piszące teksty. Zastanowimy się nad kwestią zgodności tworzonego tekstu z prawdą. Zajmiemy się potencjalnymi zastosowaniami algorytmów piszących teksty. Zastanowimy się nad możliwością odróżnienia tekstów tworzonych przez człowieka i przez komputer.

Uczestnicy debaty

dr inż. Piotr Andruszkiewicz, Politechnika Warszawska

dr hab. Katarzyna Budzyńska, prof. uczelni, Politechnika Warszawska

dr inż. Marek Kozłowski, Politechnika Warszawska oraz Ośrodek Przetwarzania Informacji

Prowadzenie

prof. dr hab. inż. Jarosław Arabas, Politechnika Warszawska

Życie na Ziemi trwa już prawie cztery miliardy lat. Snujemy hipotezy jak powstało życie, jak wyglądały pierwsze organizmy, coraz lepiej wiemy, jak przebiegała ich późniejsza ewolucja.
Od samego początku organizmy żywe zmieniały swoje środowisko, wszystkie procesy na powierzchni Ziemi, w głębinach oceanów i w atmosferze. Mniej więcej 2,5 mld lat temu -
ponad miliard lat po pojawieniu się życia - doszło do pierwszej katastrofy ekologicznej, spowodowanej przez organizmy, które zaczęły wydzielać do atmosfery trujący gaz – tlen.
Dalsza historia życia obfituje w mniejsze i większe katastrofy. Nie zawsze potrafimy ustalić ich przyczyny, ale wiemy, że wielokrotnie dochodziło do masowych wymierań wielu
gatunków. Jak wiele innych organizmów gatunek Homo sapiens też wpływa na swoje środowisko. W wyniku jego działań doszło do wielkich zmian fauny zwierząt lądowych: dziś
niemal każdy ziemski ssak to świnia, krowa lub owca, prawie każdy ptak to kurczak. W wyniku działalności człowieka wymarło lub znalazło się na skraju wymarcia wiele
gatunków. Człowiek, jak ruch górotwórczy, zmienia litosferę, ilość wyprodukowanej przez niego skały (betonu) ma już skalę geologiczną. W geologicznej skali czasu tempo zmian
wywołanych przez człowieka jest błyskawiczne. Nie wiemy, jak potoczą się dalej losy życia na Ziemi, ale wiele danych pozwala snuć hipotezy. Różne zjawiska (ruch kontynentów,
zmiany klimatu, zmiany aktywności Słońca) mogą spowodować katastrofę w ciągu kilkuset mln lat, na pewno życie na Ziemi nie przetrwa dłużej niż 1 miliard lat: to zaledwie jedna
czwarta czasu, jaki upłynął od początku życia, ale więcej niż cała historia życia wielokomórkowego. Najbardziej interesuje nas kwestia przetrwania naszej cywilizacji. Czy
historia życia na Ziemi od początku aż do epoki antropocenu może nam udzielić wskazówek? Co wiemy o skutkach globalnych zmian w przeszłości? Czy zatrzymamy
współczesne zmiany klimatyczne i jakie będą skutki dla życia na Ziemi, jeśli nie? Czy człowiek spowoduje wielkie wymieranie, a może już je spowodował? I wreszcie - czy
człowiek potrafiłby zniszczyć życie na Ziemi?

Tradycyjna, coroczna impreza popularnonaukowa w ramach Festiwalu Nauki w Warszawie.

W jej trakcie przedstawionych będzie 5 wykładów popularnonaukowych oraz przeprowadzona sesja pytań ze strony publiczności, adresowanych do wykładowców.

Ponadto planujemy:

-  pokazy plam na Słońcu;

- amatorski (możliwy do zbudowania samemu, w domu) radioteleskop;

- tellurium (mechaniczny model układu Słońce-Ziemia-Księżyc);

- prezentacje komputerowe na temat fal grawitacyjnych I zórz polarnych oraz oddziaływań Ziemia-Słońce;

- zajęcia rysunkowo-plastyczne dla dzieci;

- kiermasz wydawnictw popularnonaukowych I amatorskiego sprzętu astronomicznego.

W ramach zajęć odbędzie się prezentacja laboratorium Biomodelowania w Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych (CNBCh) wraz z pokazem możliwości obliczeniowych i wizualizacyjnych biomolekuł, tj. białek i leków, w formie ćwiczeń do samodzielnego wykonania. Białka są dynamicznymi strukturami i leki lub hormony oraz inne substancje egzogenne wiążą się z nimi również na sposób dynamiczny. Zastosowanie metody dynamiki molekularnej i modelowania molekularnego oraz coraz szybszych komputerów sprawiło, że możemy symulować te struktury w ich naturalnym środowisku tj. w roztworze wodnym lub błonie komórkowej dla białek błonowych, oraz badać ich oddziaływania z różnymi substancjami. 
Na kilku stanowiskach komputerowych będzie można przeprowadzać symulacje i wizualizacje biomolekuł, np. zobaczyć jak wygląda denaturacja białek (taka białkowa jajecznica) w skali atomowej, poprzez rozciąganie struktury białka w różne strony, porównać wiązanie się serotoniny i różnych substancji psychoaktywnych do receptorów serotoninowych, morfiny i innych związków do receptorów opioidowych, jak również zobaczyć inne białka i leki. Będzie można spróbować własnoręcznie wyciągnąć lek z kieszeni wiążącej w białku lub zmodyfikować lek tak, żeby uzyskać silniejsze wiązanie z białkiem. 

W ramach warsztatów będzie można zapoznać się z symulatorem samolotu pasażerskiego Boeing 737 MAX (https://www.meil.pw.edu.pl/zaiol/ZAiOL/Laboratorium-Symulatorow/Boeing-B...). Specjaliści z Zakładu Automatyki i Osprzętu Lotniczego zapoznają uczestników z zasadami budowy symulatorów, opowiedzą o pracy pilota, zapoznają z budową kokpitu współczesnego samolotu pasażerskiego. W trakcie warsztatów będzie można także spróbować swoich sił za sterami samolotu w kabinie będącej wierną repliką rzeczywistej kabiny.

Podczas pikniku pod patronatem Gwidona – plejstoceńskiego słonia leśnego odnalezionego w Warszawie, staramy się przybliżyć Uczestnikom zagadnienia przyrodnicze związane z wielkimi ssakami plejstocenu i środowiskiem ich życia. Plejstocen, jest epoką w dziejach Ziemi, która trwała przez ponad 2,5 mln lat, do końca ostatniego zlodowacenia (ok. 12 000 lat temu). Nazywany jest on ogólnie epoką lodowcową, jednak klimat plejstocenu ulegał cyklicznym wahaniom, a okresy zimne (zlodowacenia), były oddzielane od siebie przez tzw. interglacjały – okresy ciepłe. Za zmianami klimatu podążały także zmiany szaty roślinnej oraz fauny. W plejstocenie rozkwita tzw. megafauna, czyli zwierzęta wyróżniające się swoimi rozmiarami i masą ciała.

To już trzecia odsłona pikniku geologicznego, organizowanego przez PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, podczas którego uczestnicy będą mieli okazję zagłębić się w niesamowitym świecie, nie tylko skamieniałości, ale także bursztynu, minerałów i skał. Główną atrakcją będą szczątki największych zwierząt prezentowanych w PAN Muzeum Ziemi: kości słonia leśnego pochodzące sprzed ponad 100 000 lat, znalezione przy ulicy Leszno w Warszawie oraz szkielet tarbozaura odkryty podczas wykopalisk na pustyni Gobi. Uczestnicy będą mieli okazję spotkać się z dr Gwidonem Jakubowskim, który ponad 60 lat temu uczestniczył w wydobyciu szkieletów obydwu tych wielkich zwierząt. Piknik odwiedzą także specjaliści i popularyzatorzy nauki z innych, polskich ośrodków naukowych, a na odwiedzających czekać fascynujące wykłady popularnonaukowe dotyczące m.in. najciekawszych polskich znalezisk paleontologicznych. Na stoiskach piknikowych czekać będą liczne atrakcje związane z tematyką geologii i paleontologii, ale także i innych pokrewnych dziedzin nauki. Śmiałkowie będą także mieli możliwość wypróbowania swoich zdolności myśliwskich przy wykorzystaniu replik broni prehistorycznej.

Pikniku planowany jest szereg aktywności, m.in.:

• pokaz filmu

• tworzenie malowideł naskalnych z wykorzystaniem prawdziwych, barwnych skał i minerałów

• wykłady dotyczące wielkich ssaków plejstocenu oraz innych fascynujących odkryć paleontologicznych

• oprowadzanie po wystawie megafauny plejstoceńskiej

• spotkania z dr Gwidonem Jakubowskim, odkrywcą warszawskiego słonia leśnego oraz szkieletu tarbozaura z pustyni Gobi

• prezentacje preparatów w mikroskopie optycznym

• nauka strzelania z łuku

• i wiele innych…

Pewna historyjka mogłaby się zacząć tak: „Raz w Warszawie żył nauczyciel uczący wszystkich, którzy się nie uczą.” Zastanówmy się, czy ten nauczyciel uczył samego siebie? Jeśli uczył – to zgodnie z opisem, jakim go autor historyjki przedstawił, się nie uczył. Z kolei, jeśli się nie uczył – to opis przekazany przez autora oznaczałby, że właśnie się uczył. Widać, że autora w tym wypadku poniosła fantazja, jaką miał w głowie, albo giętki język. W Warszawie taki nauczyciel nigdy nie mógł mieszkać, ani też w żadnym innym mieście.

W sumie wszystko jedno, czy bohaterem takiej opowieści jest nauczyciel, który uczy, fryzjer, który strzyże, lekarz, który leczy... Ważne, żeby wykonywał on usługę dla wszystkich, którzy tej usługi nie wykonują. Ważne też, żeby bohater miał możliwość wykonania tej usługi na samym sobie. Ten schemat to znany jeszcze w starożytności „paradoks kłamcy”. Przyjrzymy się kilku sytuacjom, kiedy paradoks ten mówi nam coś o współczesnej matematyce i informatyce.

Nie jest to jedyny paradoks, który pojawia się w rozważaniach matematycznych – rzucimy okiem też na kilka innych paradoksów, które pozwalają nam lepiej rozumieć ograniczenia naszego języka w wyrażaniu faktów zgodnych z rzeczywistością.

Będę mówić o dowodach kombinatorycznego twierdzenia o istnieniu turniejów spełniających pewien warunek. Dwa z tych dowodów są proste a jeden jest trudny, bo oparty na bardzo zaawansowanych metodach. Dwa z tych dowodów pokazują istnienie stosunkowo małych turniejów spełniających żądany warunek, a jeden z nich wymaga turniejów dużo większych. Dwa z tych dowodów pokazują konkretne konstrukcje a jeden jest niekonstruktywny i dowodzi istnienia bez wskazania konkretnego przykładu. Tematem wykładu będzie to, jak te cechy współgrają ze sobą.

Ponad jedna trzecia potencjalnych dawców nerek, którzy chcą oddać nerkę członkowi rodziny lub przyjacielowi, nie może tego zrobić z powodu niezgodności grupy krwi lub przeciwciał. Jeszcze gorzej sprawa wygląda z prezentami - ponad połowa jest nietrafiona. W mojej prezentacji opowiem o mechanizmie, który pozwala powymieniać się nerkami lub prezentami aby nikt nie stracił, a ktoś zyskał. Opowiem też o tym jak takie wymiany wykonuje się na świecie.

Pracownicy ŚLCJ oprowadzą Państwa po Laboratorium. Będzie można zobaczyć „serce” Laboratorium – czyli cyklotron, oraz usłyszeć o tym jak działa ten akcelerator. Zwiedzić będzie można też halę eksperymentów – czyli miejsce, do którego docierają wiązki ciężkich jonów przyspieszone w cyklotronie i gdzie wykorzystując różnego rodzaju układy detektorów prowadzi się badania z fizyki jądrowej (i nie tylko). Zwiedzanie laboratorium poprzedzone będzie pokazem filmu animowanego "Tajemniczy Świat Jąder Atomowych", który zabierze widza w podróż do mikroświata. Pokaże, jak odkryto istnienie jądra atomowego i jak badamy jego strukturę.

Metody analizy fizykochemicznej są bardzo ważne w badaniach dzieł sztuki. Pozwalają odpowiedzieć na wiele pytań, m.in. czy wszystkie elementy badanego obrazu są oryginalne, czy niektóre fragmenty przemalowano? Czy atrament wżera się w papier? Czy obraz przykryty jest werniksem? Uczestnicy warsztatów będą mogli zaobserwować różnice we fluorescencji wzbudzonej promieniowaniem UV. Oprócz tego opowiemy o innych nieinwazyjnych technikach badań używanych przez konserwatorów sztuki do analizy struktury zabytków. Pokażemy również jak zapobiegać najczęstszym czynnikom degradacji obiektów zabytkowych, do których należą nieodpowiednie warunki wilgotnościowe, temperaturowe oraz zanieczyszczenia powietrza.

Naukowcy z Instytutu Geofizyki Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego prowadzą różnorodne badania mające na celu określenie stanu atmosfery. Na dachu budynku wydziału znajduje się platforma pomiarowa wyposażona w najnowocześniejszą aparaturę, spełniającą najwyższe standardy infrastruktury badawczej ACTRIS. Każdego dnia gromadzi ona megabajty danych na podstawie których współczesna nauka dostarcza informacji o aerozolach atmosferycznych i ich interakcji z promieniowaniem słonecznym. Zapraszamy wszystkie osoby, które chcą na własne oczy zobaczyć m. in. jedyny w Polsce spektrometr Pandora, czy też zajrzeć do wnętrza wielokanałowego lidaru PollyXT. Zapewniamy niezapomniane przeżycia i widok na panoramę miasta z wysokości piątego piętra.

Podczas warsztatów opowiem co to są białka, z czego są zbudowane. Wspólnie zrobimy koralikowe białko, a następnie zapętlimy kilka własnoręcznie zrobionych białek. Warsztaty przeznaczone są dla dzieci.

Ten supernowoczesny duży teleskop kosmiczny regularnie przynosi przełomowe wyniki naukowe, jak np. detekcja najodleglejszych galaktyk czy odkrycia planet w dyskach pyłowych wokół młodych gwiazd. Podczas wykładu opowiem o historii teleskopu Jamesa Webba i przedstawię najnowsze rezultaty nim uzyskane.

Synchronization is a ubiquitous phenomenon in nature where many entities interact with each other. It appears in the collective flashing lights of hundreds of fireflies, the singing between tree frogs, audience clapping, and even in the quantum world. In this lecture I will tell you how photons and electrons can behave like oscillating pendulums, and display synchronization even in the microscopic quantum world.

Pokazy, przygotowane przez studentów i studentki z Koła Naukowego „Nanorurki” pozwolą Wam zanurzyć się w świat doświadczeń naukowych, które na pierwszy rzut oka wyglądają jak… prawdziwa magia! W trakcie pokazów przekonacie się, że ciecz będzie Was słuchać i robić dokładnie to, co jej nakażecie (i to z precyzją godną szwajcarskiego chronometru! Będziecie będziecie mogli obejrzeć spektakularne doświadczenie reakcji redoks, zwane także „chemicznymi światłami drogowymi”. Wyjaśnimy Wam, na czym polegają reakcje redoks i jak zachodzą. Przywołamy także przykłady takich reakcji występujących w życiu codziennym (np. odrdzewianie łańcucha rowerowego przy pomocy napoju Coca-Cola). Zaprezentujemy także ferrofluid, czyli ciecz, która „słucha fizyków” i podąża za ruchem ich dłoni. Pokaz ten ma na celu ukazanie oddziaływania materii z polem magnetycznym. Spróbujemy też sprawdzić, czy banknoty (podobnie jak rękopisy) nie płoną! Bez obawy, banknoty Narodowego Banku Polskiego wyjdą z tego eksperymentu bez szwanku.

Warsztat zatytułowany "Coaching rodzicielski” będzie okazją do przekazanie informacji na temat coachingu jako formy wsparcia psychologicznego w osobistym rozwoju osoby w różnych sferach jej życia. Rola rodzicielska – wydawałoby się naturalna – jest rolą trudną. Widać to obecnie bardzo wyraźnie. Wielu rodziców chciałaby być jak najlepszymi rodzicami, ale nierzadko czują się zagubieni wobec nowych wyzwań, którym mają sprostać.

Proponowany warsztat będzie okazją do zapoznania się, czym jest coaching i jak można z niego skorzystać właśnie jako rodzic. Poznamy, co działa w coachingu, co jest ważne, jakie są podstawowe zasady coachingu i jak rodzic może się przygotować do bycia coachem własnego dziecka.

Będziemy mieli okazję do „przećwiczenia” pewnych umiejętności, które warto wprowadzić w relację ze swoim dzieckiem w każdym wieku.

Rodzicu, jeżeli chcesz być jak coach w relacji ze swoim dzieckiem, to dowiesz się, że jest to możliwe i jak można to osiągnąć!

Najmłodsze dzieci (i te trochę starsze) mają spontaniczną potrzebę poznawania  otaczającego je świata i przyrody, a więc nauka i ciekawość świata jest dla nich naturalna. W programie warsztatów przeznaczonych dla najmłodszych na pewno znajdzie się czas na obserwacje ulubionego przez dzieci, choć bardzo prostego wybuchu wulkanu oraz własnoręcznego stworzenia tęczy, a także kilka niespodziankowych eksperymentów. Zapraszamy najmłodszych i trochę starszych!

Oddziaływanie pola elektromagnetycznego, czyli fotonów, z atomami i cząsteczkami pozwala nam na uzyskanie różnych informacji o budowie materii – informacji, które trudno uzyskać innymi sposobami – pozwalając nam „zajrzeć” na przykład do wnętrza gwiazd czy reaktorów termojądrowych, a nawet badać strukturę jądra atomowego. Podczas wykładu zostaną przedstawione różne rodzaje spektroskopii – od wysokoenergetycznych spektroskopii gamma i rentgenowskiej po niskoenergetyczne spektroskopie IR i NMR – i ich zastosowania w fizyce, chemii i medycynie.

Dzieci dowiedzą się o ”dobrych” i „złych” mikrobach w żywności, o ich wpływie na zdrowie małego człowieka. Poznają produkty, w których mogą je spotkać. Zobaczą bakterie pod mikroskopem i na zdjęciach. Będą też rozwiązywać tematyczne konkursy i krzyżówki.

Serdecznie zapraszamy na stoisko edukacyjne Instytutu Geofizyki PAN w ramach projektu GEOGADKA! Zabierzemy Was w wirtualną podróż na południowy Spitsbergen, gdzie znajduje się Polska Stacja Polarna Hornsund. Dzięki goglom VR zobaczycie filmy 360 stopni z okolic naszej stacji, zajrzycie do jaskini lodowcowej i zobaczycie, jakie zwierzęta można spotkać w Arktyce. Jeśli będziecie chcieli sprawdzić swoją wiedzę o Arktyce, zapraszamy do gry w polarne koło fortuny! Najlepsze odpowiedzi nagrodzimy drobnymi upominkami. Ale to jeszcze nie koniec – dla najmłodszych przygotowaliśmy arktyczne puzzle do układania oraz grę terenową.

Ponadto w ramach Polarnego Dnia Nauki z Instytutem Geofizyki PAN zaplanowano dwa pokazy filmowe i spotkania z naukowcami:

11.00-12.00 (Aula Starej BUW) pokaz filmu "Gdy zniknie lód" (ang. "Once the ice is gone") w reżyserii Kuby Witka (2024).

12.30-13.30 (sala 106 w Starej BUW) pokaz filmów "The Changing Global Arctic"