Sposoby medialnej manipulacji

Zagadnienie propagandy i manipulacji świadomością społeczną, wpływania na ludzkie wyobrażenia o świecie, a także kształtowania postaw od dawna jest domeną badań i refleksji naukowej. Wszak wiek XX oparty był medialnie i komunikacyjnie na manipulacyjnym oddziaływaniu ideologii, prowadzących do strasznych konsekwencji. Wydawało się, także uczonym, że czas manipulacji i propagandowego formowania postaw należy w końcu XX wieku – zwłaszcza po upadku sowieckiego komunizmu – do przeszłości, a propagandowe zabiegi obecne wciąż np. w Korei Północnej traktowano w mediach jako niemal rozrywkowy przekaz. Ważną sprawą była kwestia odróżnienia propagandy-manipulacji od perswazji – niezbędnej w debacie publicznej (i nie tylko!)

Ale oto niespodziewanie, wraz z populizmem i zwłaszcza z narodowym populizmem, z poczuciem niebezpieczeństwa i zagrożenia nawet w „starych demokracjach” powróciły – w nowy sposób wyrażane – ideologiczne i propagandowe obrazy świata, silnie manipulujące społeczną świadomością. Chciałbym, aby nasza debata dotyczyła przede wszystkim tej zmiany: co się właściwie stało w pierwszej połowie XXI wieku, że na wielką skalę pojawiły się zjawiska – ogólnie nazwijmy je propagandowe – które nie tylko modyfikują faktyczny obraz świata, ale czynią go niepewnym? Propaganda i świadoma, zwłaszcza politycznie (a więc i ideologicznie) motywowana manipulacja zacierają różnice między prawdą a fałszem, podważają media publiczne i prywatne, starające się przekazać realny obraz świata. Co właściwie jest prawdziwe i realne? Zaczyna być nie do końca jasne, nawet dla zorientowanej medialnie i politycznie publiczności. Jak do tego doszło? Jakie były/są warunki społeczne i psychologiczne, by nastąpił pozytywny odbiór i łatwe uleganie manipulacji? Po drugie – jakie są konieczne warunki, jakie spełnić muszą manipulatorzy, aby oddziałać skutecznie na ludzi? Jak się różnicują te warunki od społeczeństwa i od miejsca na świecie? Wiemy przecież, że niektóre propagandowe oddziaływania przebiegają przez cały glob, mając swe różne wersje. Co możemy zrobić, aby dialog i perswazja wypleniły manipulację?

I wreszcie – jak możemy się bronić jako zbiorowość i jako osoby przed propagandą i medialną manipulacją? To, oczywiście, najtrudniejsze pytanie, ale mam nadzieję, że nasi dyskutanci – paneliści przynajmniej podejmą próbę odpowiedzi na te trudne pytania! A są to świetni specjaliści.