Wpływ społeczny w promocji szczepień

Aktualnie obserwujemy rosnącą liczbę osób uchylających się od obowiązkowych szczepień. Powstaje pytanie: czy nauka dysponuje narzędziami pozwalającymi zatrzymać ten trend? Szczególnie przydatna może być tu perspektywa psychologii społecznej, której jednym z głównych obszarów badań jest wpływ społeczny – proces, w wyniku którego jednostki zmieniają swoje postawy (czyli przekonania, emocje i zachowania) pod wpływem oddziaływań zewnętrznych.

Przykładem działania wpływu społecznego, powstałego bez udziału naukowców, jest tzw. efekt Jandy: po ujawnieniu przypadków szczepień poza kolejnością w 2020 roku w Polsce znacząco wzrosło poparcie dla szczepień przeciwko COVID-19. Pokazuje to, że nawet spontaniczny wpływ społeczny może skutecznie kształtować bardziej pozytywne postawy wobec szczepień.

Zainspirowani tym naturalnym przypadkiem, postawiliśmy pytanie: czy znane z badań techniki wpływu społecznego mogą być skutecznie zastosowane – tym razem w sposób świadomy i zaplanowany – do promocji szczepień? Przeprowadziliśmy serię eksperymentów, testując takie techniki jak: uwikłanie w dialog, naśladownictwo, inokulację (czyli mentalne „zaszczepienie”) oraz komunikat „wybór należy do ciebie”.

Ustaliliśmy, że część technik przynosi pozytywne efekty, inne okazują się nieskuteczne, a niektóre – wbrew intencjom – mogą nawet pogłębiać problem. Kluczowym wnioskiem jest to, że żadna z tych technik nie powinna być stosowana w kontekście szczepień bezrefleksyjnie. Skuteczna interwencja wymaga uwzględnienia zarówno kontekstu działania, jak i specyfiki odbiorców.