Spotkanie weekendowe

„Poganka” Narcyzy Żmichowskiej to niezwykła, tajemnicza powieść o namiętności i zbrodni. Opowieść o losach Beniamina, który wpada w sidła miłości i zostaje w zamku pogańskiej Aspazji, zapominając o całym świecie mówi o problemach nieostrego podziału między dobrem i złem, o możliwościach ludzkiego poznania i o złożoności świata i człowieka. Powieść po jej opublikowaniu stała się z miejsca sensacją w warszawskich kręgach i przysporzyła autorce sławy. Używając obecnej „nomenklatury” można powiedzieć, iż „Poganka” zyskała status powieści kultowej. Stanowiła niezwykłe, oryginalne zjawisko w literaturze polskiej. A to za sprawą głównej bohaterki powieści, Aspazji. Do dziś jest ona zagadką dla badaczy literatury. Podczas wykładu zastanowimy się, jakie postacie fantastyczne, charakterystyczne dla Słowian, ale nie tylko, mogły stać się podstawą do jej stworzenia. 

W trakcie warsztatów zastanowimy się, w jaki sposób na nasze  postrzeganie świata, myślenie i działanie wpływają technologie przetwarzania i przekazu informacji, takie jak tekst pisany, książka drukowana, stacjonarny komputer elektroniczny czy jego miniaturowa, mobilna wersja w postaci smartfona.  Punktem wyjścia będzie pojęcie „rozszerzenia człowieka” wprowadzone przez Marshalla McLuhana, który stosował je do technologii „przedłużających” zmysły człowieka (jak telegraf, telefon i telewizja), jego kończyny (samochód, samolot), skórę (ubranie, dom) czy intelekt (kartka i ołówek, liczydło, komputer).  Skupimy się na elektronicznych technologiach komunikacyjnych i informacyjnych, które stosujemy na co dzień (komputer, internet).  Postawimy pytanie, czy pojedynczy komputer, jak również całą globalną sieć komputerową można uznać za rozszerzenie ludzkiego umysłu, i jeśli tak, to jakie są tego konsekwencje. Zastanowimy się, czy można mówić o wielkim zbiorowym umyśle, jaki tworzą użytkownicy internetu, aktywnie biorący udział w gromadzeniu i przetwarzaniu informacji? Z drugiej strony można pytać, czy smartfon sprawia, że  sami stajemy się smart czy, odciążając naszą pamięć i intelekt nas samych ogłupia? Zastanowimy się, czy pytanie to jest podobne do pytania o pożytki/straty wynikające z używania pisma. Czy utraciliśmy coś internalizując technologię pisma i bezpowrotnie opuszczając pierwotny świat komunikacji głosowej? Czy przechodzimy obecnie drugą falę alfabetyzacji, którą można nazwać falą automatycznej komputeryzacji, zwanej niekiedy „sztuczną inteligencją”. 

Traktorzystka to jeden z bardziej popularnych i mających wielką siłę oddziaływania symboli w kulturze polskiej (obok Matki Polki i Siłaczki). W stalinizmie stanowiła ona wzorzec, a od czasu „odwilży” antywzorzec kobiecości w Polsce. W trakcie spotkania przyjrzymy się kulturowym reprezentacjom tej postaci, a także prześledzimy rzeczywiste warunki pracy kobiet zatrudnionych w zawodzie traktorzystki. Zapytamy, czy jako „hasło wywoławcze” PRL-u, symbol wykpiwanej, ukazywanej jako karykaturalna emancypacji kobiet, traktorzystka może być dziś użyteczna w debacie o prawach kobiet, ich podmiotowości i sprawczości. Kto się boi traktorzystki? Czy można „odzyskać traktorzystkę” dla kobiet i ruchu kobiecego w Polsce?

Zajęcia pokazują na wybranych przykładach, zaczerpniętych z nurtu „kryminału retro”, (literatura i film) oraz zbeletryzowanych dokumentów (np. K. Summerscale, „Podejrzenia pana Whichera”, E. Larson, „Diabeł w Białym Mieście”) – współczesne, potoczne wyobrażenia na temat pewnej specyficznej sfery wieku XIX. Oprócz mody na seriale kryminalne w klimacie retro (brytyjskie, amerykańskie, kanadyjskie czy polskie, jak np. „Ripper Street”, „Suspicions of Mr Whicher”, „Copper”, „Murdoch Mysteries”, „Belle Epoque”) omówione zostaną również postaci historyczne i fikcyjne, które funkcjonują już jako swoiste, rozpoznawalne  znaki kulturowe (np. Kuba Rozpruwacz, Sherlock Holmes i jego liczne rzeczywiste pierwowzory).

Podczas zajęć zostaną poddane oglądowi zarówno rażące anachronizmy, dotyczące sfery kultury materialnej czy języka (będące wynikiem niewiedzy autorów powieści czy scenariuszy), jak i zaskakujące elementy, które są niezgodne ze stereotypową wizją tej epoki – a jednak odzwierciedlają prawdę historyczną. Interaktywny charakter zajęć, polegający m. in. na odwoływaniu się do „wiedzy codziennej” odbiorców w formie prostego quizu (prawda czy fałsz?), ma w założeniu podważyć schematy oraz w przystępny sposób ukazać niejednoznaczność i bogactwo kultury XIX stulecia.

Cesarstwo Chińskie znane było z tego, że uważało się za centrum świata i kultury. Już sama nazwa Chiny – Państwo Środka, stanowi wyraz tego sposobu myślenia. Jednak mimo to, Chińczycy, przynajmniej okresowo tolerowali na swoich terytoriach rózwój dwóch cudzoziemskich religii, jakimi były dla nich buddyzm i chrześcijaństwo. Poznawanie ich ciekawej i pełnej zaskakujących zwrotów historii może pomóc w odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób uniwersalistyczne religie światowe dostosowywały się do kultury chińskiej i jak na nią wpływały. Słuchacze wykładu będą mieli okazję poznać między innymi historię buddyzmu chan, sutry przypisywane przez Chińczyków Jezusowi oraz podstawowe cechy religijności chińskiej.

Czy zdarza się, że good morning można przetłumaczyć na polski jako do widzenia? Czy słowo good zawsze znaczy to samo co dobry i czy second floor to na pewno drugie piętro? Celem proponowanych przez nas warsztatów tłumaczeniowych jest zaprezentowanie przypadków, w których zastosowanie najbardziej oczywistego „ekwiwalentu” może okazać się złym pomysłem, a otrzymane zdanie, nawet jeśli dobrze brzmi, może mieć zupełnie inne znaczenie niż oryginał. Przyjrzymy się również sytuacjom, w których trudno zdecydować co oznacza zawarte w tekście słowo, mimo że bez kontekstu jego znaczenie wydaje się nie budzić wątpliwości. Zajęcia kładą nacisk na fakt, że, po pierwsze, słowa rzadko są jednoznaczne; po drugie, ich sens zawsze zależy od kontekstu, w którego rozszyfrowaniu nie zawsze pomagają słowa towarzyszące; po trzecie, od dwóch różnych języków nigdy nie należy oczekiwać, że będą do siebie podobne; a po czwarte, słowniki tylko czasem są w stanie pomóc tłumaczowi w znalezieniu ostatecznego rozwiązania. Uczestnicy warsztatów będą tłumaczyć krótkie fragmenty tekstów z języka angielskiego na polski, po czym wspólnie omówimy napotkane problemy oraz porównamy propozycje wersji polskich. Przewidujemy pracę indywidualną, w parach i grupach, w zależności od preferencji uczestników. 

Nieudana współpraca Anny Posner (1917-2001), tłumaczki literatury i prac naukowych polskich pisarzy i uczonych we Francji z Witoldem Gombrowiczem

„Sława jego trwać będzie dopóty, dopóki wolność panować będzie nad światem” – stwierdził w mowie wygłoszonej w Kongresie po śmierci Tadeusza Kościuszki w 1817 r. deputowany William Henry Harrison, przyszły prezydent Stanów Zjednoczonych. Kościuszko, jeden z najbardziej zasłużonych uczestników wojny o niepodległość amerykańskich kolonii, późniejszy Naczelnik polskiej insurekcji z 1794 r. do dziś pozostaje jednym z najlepiej rozpoznawalnych Polaków w historii Europy i Stanów Zjednoczonych. Już za życia uznany za bohatera i męczennika sprawy wolności, stał się jedną z ważnych postaci ówczesnej zbiorowej wyobraźni, nie tylko Polaków, ale także w kręgach europejskich i amerykańskich elit politycznych oraz intelektualnych. Dyskusja dotyczyć będzie dróg, które prowadziły Kościuszkę z dworku w Mereczowszczyźnie na karty wielkiej historii. W dyskusji prowadzonej przez dr hab. Urszulę Kosińską IH UW wezmą udział prof. Jarosław Czubaty, prof. Piotr Ugniewski  (IH UW) i dr Adam Danilczyk (IH PAN). Elementem panelu dyskusyjnego będzie pokaz akt. Pokaz obejmować będzie archiwalia wybrane na wystawę „Tadeusz Kościuszko – człowiek i bohater” zorganizowaną w AGAD. Omówione zostaną akta ukazujące pobyt Kościuszki w Szkołę Rycerskiej, udział w wojnie 1792 r., zwierzchnią role w powstaniu 1794 r., ostatnie lata życia oraz uroczystości organizowane po jego śmierci."

Rola darczyńców we wzbogacaniu zasobów archiwalnych, na przykładzie PAN Archiwum w Warszawie. Zaufanie, szacunek i empatia, drogą do pozyskiwania bezcennych materiałow z prywatnych spuścizn i kolekcji. Uroczyste spotkanie z darczyńcami wyrazem wdzięczności dyrekcji i archiwistów, a także  dowodem na docenianie wartości pamiatek po przedstawicielach  polskiego  środowiska naukowego.

7 listopada 2017 r. mija 150. rocznica urodzin Marii Skłodowskiej-Curie, dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za badania zjawiska promieniotwórczości (1903, z mężem Piotrem Curie i Henrim Becquerelem) oraz w dziedzinie chemii za odkrycie polonu i radu oraz wydzielenie metalicznego radu i zbadanie jego właściwości (1911, samodzielnie). O postaci wielkiej uczonej oraz jej osiągnięciach opowie Kustosz Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie PTChem, Małgorzata Ewa Rosen w ramach obchodów 150. rocznicy urodzin.

Jak wyglądały pierwsze prezydenckie kampanie wyborcze po transformacji ustrojowej ? Kim byli tajemniczy specjaliści od wizerunku w latach 90 ? Jak organizowano debaty?  Kto manipulował wyborcami ?

Na wystawie przedstawiono miejsca pochówku zabalsamowanego i umieszczonego w wazie wypełnionej konserwującym płynem serca Tadeusza Kościuszki w Szwajcarii, we Włoszech i ponownie w Szwajcarii, zanim uroczyście złożono tę narodową relikwię na Zamku Królewskim w Warszawie, a na szkatule wyryto pozłacany napis: „Serce Tadeusza Kościuszki”. Unikatowych fotografii do ekspozycji użyczyły Archiwum PAN: Archiwum Zamku Królewskiego, Biblioteka i Archiwum Muzeum Polskiego w Rapperswilu, Muzeum Tadeusza Kościuszki w Solurze i Narodowe Archiwum Cyfrowe. Współczesne piękne zdjęcia na potrzeby wystawy wykonali Luigi Azzinnaro i Barbara Wiktorowska.

Muzeum Drukarstwa w ramach obchodów Festiwalu Nauki w nawiązaniu do Roku Wisły- "Wisła w grafice" będzie prezentować ze swoich zbiorów XIX wieczne grafiki znanych twórców, przedstawiające architekturę , roślinność i rzekę Wisłę, wykonane w różnych technikach stalorytu, miedziorytu i litografii. Prezentacji towarzyszyć będą warsztaty podczas których można będzie zaprojektować niewielkiego formatu plakat, którego tematem będzie Wisła.

Wspólcześnie młyny stanowią atrakcję turystyczną, a o młynarzach raczej się nie słyszy. Dawniej młyny stanowiły instytucję, która swoim znaczeniem nie ustępowała kościołowi czy karczmie. Młynarze cieszyli się autorytetem i pozycją, a dzięki temu, że w swoich zaladach potrafili okiełznać siły przyrody, uchodzili za czarowników. Motyw młyna wiele razy pojawiał się w literaturze, pieśniach i przysłowiach.

Haft należy do najwyżej cenionych technik zdobienia tkanin. Do dziś uznawany jest za wyrafinowany sposób dekorowania ubiorów, rozmaitych akcesoriów, czy tkanin zdobiących wnętrza domów. Haftowanie jest sztuką pełną tajemnic. Odkrywanie jej, nabieranie umiejętności i dochodzenie do wprawy wymaga nieraz wielu lat praktyki. Podstawą jest poznanie odpowiednich ściegów, których dobór decyduję o charakterze haftu. Dlatego też serdecznie zapraszamy wszystkich miłośników hafciarstwa pragnących poznać lub pogłębić swoją wiedzę na temat historycznych technik hafciarskich. 

W wystąpieniu poruszone zostaną  zagadnienia związane z pojęciem patyny. Wiąże się to z przedstawieniem ciągle niekończącego się sporu czy obrazy i inne dzieła sztuki należy czyścić, czy też zostawić w aktualnym stanie zachowania. Położony zostanie nacisk na konieczność posiadania wiedzy specjalnej, dotyczącej tajników dawnego europejskiego malarstwa różnych epok, warsztatów i kręgów, która prowadzi do poszanowania i zrozumienia ich założeń artystycznych. Zostanie zwrócona uwaga na normalny proces starzenia się obrazów, a także na obowiązujące każdego konserwatora zasady, w których ważną rolę odgrywa etyka i estetyka. Dlatego niezmiernie ważna jest właściwa ocena stanu zachowania dzieła. Nie można pominąć też roli badań fizyko-chemicznych, które są ogromnym wsparciem przy podejmowaniu właściwych decyzji w procesie konserwacji każdego jednostkowego dzieła. Poszukiwanie właściwych rozwiązań wiąże się zawsze z pewną dozą ryzyka, co czyni, iż zawód konserwatora dzieł sztuki charakteryzuje się specyficzną cechą, która chroni przed popadnięciem w rutynę.

Wykład dotyczyć będzie genezy i historii ikon podróżnych oraz cech charakterystycznych technik i technologii tego typu obiektów. Omówione zostaną różnice i podobieństwa warsztatów ikonopisarzy i zachodnioeuropejskich mistrzów malarstwa średniowiecznego i późniejszego. 

W roku 2017 mija 70-ta rocznica istnienia Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki.  Z tej okazji postanowiliśmy przybliżyć Państwu historię naszego Wydziału, jego organizację oraz opowiedzieć w skrócie, czym na co dzień się zajmujemy. Wykład kierowany jest do wszystkich sympatyków konserwacji dzieł sztuki oraz do przyszłych kandydatów na studia.

Krótkie wprowadzenie do rzemiosła introligatorskiego. Podczas prezentacji omówiony zostanie proces powstawania książki od luźnych kart do zdobionej oprawy.

Albumy fotograficzne otaczane są troską. Każdy z nich jest unikatową kroniką rodzinną, która pomimo często nadwątlonej kondycji nadal funkcjonuje w domach jako salonowy przedmiot kultu. Wiele zniszczeń występujących w albumach fotograficznych jest nieodwracalnych, część z nich można zlikwidować poddając obiekt zabiegom konserwatorsko-restauratorskim. Odpowiednie traktowanie i właściwe przechowywanie albumów i fotografii spowolni procesy destrukcji i pozwoli przetrwać im dla następnych pokoleń. 

Obecnie przy codziennym pośpiechu sztuka kaligrafii zanika wypierana przez klawiatury komputerów coraz powszechniej wybierane zamiast odręcznego pisma. Jeszcze do niedawna w szkołach kaligrafia była jednym z przedmiotów nauczania początkowego , którego głównym celem, poza doskonaleniem pisma, było kształtowanie charakteru i cierpliwości. Umiejętność pięknego pisania nadal jest doceniana tym bardziej, że coraz mniej osób posiada chęci i wystarczającą ilość samozaparcia aby się tego nauczyć. Nie jest to niemożliwe i każdy poprzez odpowiednią praktykę i ćwiczenia może udoskonalić swoje pismo. Poznawanie różnych krojów i opanowywanie ich może okazać się fantastyczną przygodą a niejeden odnajdzie w tym nawet pasje.

Podczas warsztatów będzie możliwość poznania w praktyce kilku popularnych, dawnych krojów pisma oraz narzędzi stosowanych do ich wykonania: gęsiego pióra, odpowiednio ściętego patyka i klasycznej stalówki.

W 1869 roku na drodze syntezy chemicznej uzyskano pierwszy sztuczny barwnik – alizarynę. Do tego czasu do barwienia tkanin wykorzystywano wyłącznie surowce naturalne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Stosowanie tych surowców uzależnione było od czasu i obszaru geograficznego. Farbiarstwo już w średniowieczu było jednym z rzemiosł, a w XVIII wieku stało się wręcz nauką rozwijaną przez chemików. Farbiarze od stuleci posługiwali się ściśle określonymi recepturami. Strzegli sekretów swojej pracy, a swoje doświadczenie przekazywali następcom przeważnie ustnie. Skąd w związku z tym czerpać współcześnie wiedzę na temat tajników farbiarstwa w średniowieczu i w czasach nowożytnych? Zapraszamy wszystkich chętnych do zapoznania się z rodzajami barwników naturalnych stosowanych na „Starym i Nowym Lądzie”, źródłami wiedzy na temat tajników dawnych rzemieślników oraz zmianami zachodzącymi w farbiarstwie na przestrzeni wieków.

Odpowiedź na te drążące świat sztuki pytania wymaga usystematyzowania pojęć, w którym pomogą wizualnie atrakcyjne przykłady dzieł i wybieranych przez fałszerzy metod. Akceptacja fałszerstwa stoi w sprzeczności z etyką zawodu konserwatora i jest niedopuszczalna . Profesjonalny konserwator będąc opiekunem i adwokatem dzieł sztuki już przy pierwszym kontakcie może podjąć starania o wyjaśnienie proweniencji dzieła a dzięki interdyscyplinarności przygotowania zawodowego dysponuje wieloma metodami badań historycznych i nowoczesnym systemem analizy instrumentalnej. Niejednokrotnie prawda o dziele może być rozczarowująca wobec oczekiwań właściciela. Bywają też sytuacje odwrotne, jak w przypadku znalezienia sygnatury na obrazie „Ekstaza Świętego Franciszka”  El Greco podczas procesu badań i konserwacji-restauracji tego dzieła.  W konkluzji - podjęcie tematu przez osoby zajmujące się ochroną i konserwacją dzieł sztuki w publicznym wymiarze ma na celu przedstawienie pojęć i mechanizmów rządzących budową kolekcji i rynkiem sztuki.  Natomiast analiza tego tematu wobec odbiorców i właścicieli wychodzi naprzeciw ich satysfakcji i uniknięciu oszustw.

Podczas Festiwalu Nauki otworzymy nasze pracownie aby pokazać Państwu jak wygląda praca konserwatora dział sztuki. Podczas wycieczki będzie można zobaczyć między innymi: pracownie konserwacji malarstwa, pracownie technik i technologii malarstwa, pracownie konserwacji starych druków oraz laboratorium chemiczne. Każdy miłośnik zabytków znajdzie podczas wycieczki coś ciekawego dla siebie a dla przyszłych kandydatów na studia będzie to dodatkowo okazja zobaczenia jak wygląda i funkcjonuje nasz Wydział.