wykład

Dokonamy przeglądu źródeł energii konwencjonalnych i tzw. ekologicznych. Sprawdzimy czy istnieją źródła "energii czystej" nie oddziałujące niekorzystnie na środowisku, jaki sposób przemieszczania się ludzi ma cechy minimalnej ingerencji w nasze otoczenie.

Jest to opowieść o dinozaurach i ich świecie zapisana skamieniałymi śladami stóp znalezionymi w skałach triasowych, jurajskich i kredowych na obszarze od słowackich Tatr po środek morza Bałtyckiego. Obszar ten to w większości obszar Polski która jest krajem ubogim w szczątki kostne dinozaurów, ale bogata w pozostawione przez nie tropy. Na podstawie tego typu skamieniałości, zwanych skamieniałościami śladowymi, można bardzo dużo się dowiedzieć o zwierzętach które je pozostawiły. O zagadkowym świecie dinozaurów opowiadają nam również towarzyszące tropom skamieniałości innych organizmów, a także sama skała w której tropy znajdujemy.

Powędrujemy szlakiem osobliwych form, wyrzeźbionych przez naturę w piaskowcu na obszarze Sudetów. Zobaczymy bramy, wieże i mosty skalne, pozdrowimy skalnych Kochanków, Starostę i Starościnę, poznamy, jak owe niezwykłości powstały.

Bardzo dobrej jakości szmaragd jest bardziej ceniony od diamentu i od tysiącleci fascynował niepowtarzalną zieloną barwą. Dowiemy się skąd ta barwa pochodzi, jak powstaje szmaragd oraz gdzie jest wydobywany. Poznamy najcenniejsze z nich. 

Przedstawione zostaną metody monitoringu klimatu miasta. Omówione zostaną cechy charakterystyczne i specyficzne klimatu obszarów zurbanizowanych. Szczegółowo zostanie opisane zjawisko miejskiej wyspy ciepła. Wyjaśnione zostaną przyczyny specyficznych cech klimatu miejskiego. Celem lekcji będzie także poszukiwanie odpowiedzi na pytanie jak zminimalizować negatywne cechy klimatu obszarów zabudowanych.

Wykład jest przeznaczony dla wszystkich, w tym uczniów klas licealnych i gimnazjalnych. Poświęcony jest zasobom informacji geograficznej dostępnej w Internecie. Zostaną zaprezentowane Mapy Google - ich funkcje i użyteczność w wyszukiwaniu informacji przestrzennej. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane także gry związane z usługą Street View oraz cyfrowe składnice map historycznych.

Od ponad trzydziestu lat Arktyka szybko się ociepla. Skutkuje to przyspieszonym topnieniem lodowców, wieloletniej zmarzliny oraz kurczeniem się zlodzenia Oceanu Arktycznego. Utrata powierzchni lodu spowodowana jest także zanieczyszczeniem powietrza. Topniejący lądolód grenlandzki znacząco wpływa na podwyższenie się poziomu morza. Wydłuża się okres wegetacyjny, co sprzyja rozwojowi rolnictwa. Skróceniu ulegają szlaki żeglowne prowadzące przez Ocean Arktyczny. Rozgrzewają spory geopolityczne o prawa do eksploatacji arktycznych mórz.

Na lekcji postaramy się zidentyfikować zachodzące obecnie zmiany w środowisku arktycznym i określić ich wpływ na działalność człowieka.

1. Chemik z wizytą u Ogrodnika – dr inż. Katarzyna Dobrosz-Teperek (SGGW)

Dzięki ciekawym eksperymentom chemicznym będzie można dowiedzieć się, jak w prosty sposób wykryć cukier w soku jabłkowym, czy też wyizolować zapachowe olejki eteryczne z przypraw kuchennych.

Choroby nowotworowe obecnie stały się jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Niestety za ogromnym postępem w diagnostyce chorób nowotworowych nie podąża skuteczne leczenie. Podstawowe metody tj. chemioterapia, radioterapia czy chirurgiczne usuwanie guza ciągle nie dają zadowalających rezultatów. Bariery jakie stawia współczesna terapia onkologiczna mogą być częściowo pokonane dzięki nanocząstkom. Stanowią one narzędzia, które same mogą leczyć lub być nośnikami dla innych leków, jak również umożliwić zdiagnozowanie choroby. W przypadku leków przeciwnowotworowych, aby leczenie było efektywne lek musi pokonać wszystkie wewnętrzne bariery w organizmie i dotrzeć do komórek nowotworowych, przy minimalnej utracie aktywności w krwioobiegu.Po dotarciu do chorej tkanki lek powinien selektywnie zniszczyć komórki nowotworowe z jak najmniejszym oddziaływaniem na komórki zdrowe. Nanocząstki są strukturami, które potencjalnie mogą spełniać oba kryteria. Największą zaletą nanocząstek ale i wielkim wyzwaniem jest ich wszechstronność: nieskończone możliwości modyfikacji ich kształtu, rozmiaru, łączenia z innymi substancjami, jak peptydy czy przeciwciała monoklonalne.  Przykładowo odpowiednio zaprojektowane nanocząstki multifunkcjonalne są w stanie dostarczać lek bądź kilka leków do pożądanego miejsca dając jednocześnie możliwość monitorowania przebiegu terapii. Ponadto połączenie wyjątkowych właściwości nanocząstek  z promieniowaniem jonizującym może być przełomowe w leczeniu nowotworów. Mały rozmiar nanocząstek pozwalający na precyzyjne dotarcie w chorobowo zmienione miejsce połączony z dużą skutecznością wysokoenergetycznego promieniowania jonizującego w niszczeniu DNA może sprawić, że szanse pacjenta na walkę z chorobą znacznie wzrosną.

1. Azotany w przetwórstwie mięsa - zdrowo czy różowo? –  dr hab. inż. Krzysztof Dasiewicz (SGGW),

Azotan(III) i azotan(V) sodu to substancje dodatkowe powszechnie stosowane w przetwórstwie mięsa. Zgodnie z nomenklaturą zaliczane są do grupy substancji konserwujących. Jednak ich właściwości nie ograniczają się jedynie do działania utrwalającego.

Podczas wykładu z pokazem młodzi adepci dowiedzą się, że chemia to nie tylko skomplikowane wzory i równania, ale również cała paleta barw, to gra kolorów. Wyjaśnione zostanie co to właściwie jest kolor i jak powstaje. Podjęta zostanie próba wytłumaczenia dlaczego liść jest zielony, śnieg biały, a węgiel czarny. Omówiony zostanie także wpływ środowiska chemicznego na zmianę barwy różnorodnych substancji.

Spotkania z Inżynierią Chemiczną

Coraz powszechniej występujące schorzenia układu oddechowego są typowo leczone przez inhalację leków aerozolowych. Skuteczność dostarczenia leku inhalacyjnego do płuc w znacznym stopniu zależy od konstrukcji urządzenia rozpraszającego (inhalatora), a także od charakteru przepływu aerozolu w drogach oddechowych. W trakcie wykładu zaprezentowany zostanie opis fizyczny procesów wytwarzania aerozolu w inhalatorach medycznych, a następnie jego przepływu i osadzania się (depozycji) cząstek leku w różnych regionach układu oddechowego. Prezentowana tematyka stanowi jeden z przykładów zastosowania metod badawczych inżynierii chemicznej w analizie zagadnień biomedycznych.

Spotkania z Inżynierią Chemiczną.

Wykonując kilka prostych doświadczeń, uczniowe dowiedzą się, na czym polega zjawisko wymiany ciepła.

Dlaczego metale są zimne? Co sprawia, że przedmioty wykonane z metalu są zawsze zimne? Dlaczego płytki w łazience są zimniejsze niż podłoga drewniana w pokoju?
W doświadczeniu posłużymy się płytkami wykonanymi z różnych materiałów, aby odpowiedzieć na te pytania i wyjaśnić kryjące się za nimi zjawisko.

Dlaczego metalowa łyżeczka włożona do gorącej herbaty bardzo szybko się nagrzewa? Dlaczego garnki mają plastikowe uchwyty? W doświadczeniu zaprezentujemy różnice w przewodności cieplnej różnych materiałów, a uczniowie poznają pojęcia dobrych i słabych przewodników ciepła.

Czym jest ciepło dla fizyka lub inżyniera? Czy przeciwieństwem ciepła jest zimno? Wyjaśnimy, używając wody o różnych temperaturach, czym jest ciepło i energia cieplna. Pokażemy w jakim kierunku odbywa się transport ciepła.

Czy ciepło może latać? Dlaczego grzejniki umieszczamy na podłodze, a klimatyzatory pod sufitem? Po co pod oknem jest kaloryfer? Posługując się sympatycznym wężem - spiralą, pokażemy zjawisko konwekcji cieplnej. Omówimy zastosowanie tego zjawiska na przykładzie bajki o rakiecie, którą wyślemy w kosmos.

W trakcie zajęć dzieci otrzymają karty pracy, które będą wypełniać przy każdym ćwiczeniu. Na koniec zajęć omówimy zaobserwowane zjawiska i poprosimy dzieci o wyciągnięcie wniosków.

Oddziaływanie zapachów na nasz zmysł węchu jest procesem niezwykle złożonym, skomplikowanym, i nie do końca jeszcze poznanym. Wiemy wprawdzie, że nieprzyjemne dla naszego nosa zapachy pochodzą od substancji których cząsteczki są małe - jest to niezwykle ważne ewolucyjne przystosowanie się naszego gatunku, gdyż małe cząsteczki z reguły powstają podczas procesów psucia się pożywienia; dzięki temu nasi praprzodkowie wiedzieli które znalezione pożywienie jest nieświeże i lepiej go nie jeść. Z kolei za piękne zapachy odpowiadają substancje wielkocząsteczkowe. Na pojedynczy zapach, np. kwiatów jaśminu, składa się ponad 100 różnych związków chemicznych. Niektóre z nich nie pachną, lub wręcz mają nieprzyjemną woń, mimo to, chemiczne odtworzona kompozycja jaśminowa, pozbawiona choćby kilku związków, obecnych nawet w minimalnych ilościach, powoduje, że uzyskany zapach jest niepełny. Nasz nos jest niezwykle wrażliwy na pewne substancje, które czasem trudno wykryć i zidentyfikować, a są kluczowe w odbiorze danej kompozycji zapachowej. Dodatkowo, zapach nie jest addytywny, to znaczy, że mieszając dwa pięknie pachnące związki możemy otrzymać mieszankę o niezbyt ciekawej woni. Zdarza się też czasem, że dwa związki nie mające zapachu, połączone razem dają wrażenie zapachowe. Perfumiarz, komponując perfumy, musi więc mieć na uwadze wiele czynników. Samo tworzenie perfum możemy porównać do komponowania muzyki. Każda kompozycja zapachowa składa się z 3 akordów: głowy, serca i bazy. Akord głowy to zapachy najbardziej ulotne, wyczuwalne po otwarciu flakonu. Akord serca składa się z zapachów nieco cięższych i trwalszych. Niezwykle ważny jest akord bazy - znajdują się w nim substancje utrwalające perfumy i pozwalające im harmonijnie rozwijać się w czasie.

1. Za co kochamy czekoladę? – dr Beata Dasiewicz (SGGW)

Co powoduje, że jedzenie czekolady tak wielu ludziom sprawia przyjemność? Czy to tylko słodki smak, a może coś więcej? Czy czekolada uzależnia? Czy może leczyć? Czy biała czekolada to naprawdę czekolada?

W ramach wykładu z energetyki jądrowej będą przedstawione podstawowe informacje na temat budowy i działania elektrowni jądrowej. Omówione zostaną również nowe technologie i generacje reaktorów jądrowych. Uczestnicy wykładu będą mieli okazję dowiedzieć się jakie zalety mają reaktory jądrowe generacji III+ takie jak na przykład reaktor EPR francuskiej firmy AREVA, który według programu polskiej energetyki jądrowej ma być budowany w Polsce. Słuchacze wykładu zostaną również zapoznani z technologią reaktorów jądrowych IV generacji, które obecnie istnieją tylko w skali laboratoryjnej.

Kampinoski Park Narodowy będący Światowym Rezerwatem Biosfery jest wyjątkowo cennym miejscem na Mazowszu. Ten niepowtarzalny teren w około 73% pokryty jest lasami. Drzewa pełnią istotną funkcję we właściwym funkcjonowaniu przyrody. Mimo swoich rozmiarów są niedostrzegalnymi organizmami towarzyszącymi człowiekowi każdego dnia. Czy wystarczająco dużo wiemy na ich temat?

Zajęcia pozwolą odpowiedzieć na pytania:

- co to jest las,

- co to jest wiek drzewostanu i pierśnica,

- dlaczego liście są płaskie,

- czy drzewa mogą walczyć i odpierać ataki innych - czyli o ekologii lasu,

- czy drzewa mogą opowiedzieć o przeszłości.

Podczas spotkania będzie można nauczyć się jak rozpoznawać pospolite gatunki drzew, zobaczyć jaki zmierzyć wysokość i pierśnicę drzewa.

Poznanie struktury DNA oraz mechanizmów dziedziczenia jest jednym z najważniejszych odkryć naukowych ludzkości. Rozwinięcie metod  inżynierii genetycznej umożliwiło  m.in. wykorzystywanie genetyki w medycynie a także w rolnictwie czy przemyśle.

W czasie wykładu przedstawione zostaną podstawowe informacje na temat budowy DNA, dziedziczenia, powstawania  i skutków uszkodzenia DNA. Przybliżone zostaną również metody i techniki inżynierii genetycznej m.in. tworzenie i zastosowanie wektorów wirusowych oraz organizmów transgenicznych. Omówione będą również wybrane choroby genetyczne oraz przykładowe zastosowanie terapii genowych. 

W ciągu ostatnich dziesięcioleci otyłość stała się jedną z najszybciej postępujących chorób cywilizacyjnych. Główną przyczyną jest zwiększona konsumpcja przetworzonej wysokokalorycznej żywności oraz siedzący tryb życia. Otyłość i nadwaga są czynnikami ryzyka  wielu chorób, w tym insulinooporności, cukrzycy typu 2, zaburzeń pracy serca, nadciśnienia tętniczego, stłuszczenia wątroby. Według Światowej Organizacji Zdrowia następstwa tych chorób, określanych często jako zespół metaboliczny, są jedną z głównych przyczyn śmierci w krajach wysoko rozwiniętych, a otyłość zyskała miano choroby XXI wieku. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane najnowsze badania przedstawiające molekularny mechanizm związany z patogenezą cukrzycy typu 2. 

Przodkowie człowieka wyewoluowali w Afryce, a nieco ponad 100 tysięcy lat temu rozpoczęli wędrówki, które doprowadziły ich do zasiedlenia wszystkich kontynentów naszej planety. Inne pokrewne gatunki, takie jak neandertalczyk, musiały ustąpić im miejsca, i obecnie jesteśmy jednym  pozostającym przy życiu gatunkiem z rodzaju Homo. Tę opowieść znamy już od dawna. Jednak wyniki najnowszych analiz DNA współczesnego i izolowanego ze szczątków liczących dziesiątki tysięcy lat pokazują, że historia ta nie była aż tak prosta, jak się zdawało, a kontakty naszych praprzodków z pokrewnymi gatunkami były bliższe, niż sądziliśmy. Ślady wydarzeń sprzed dziesiątków tysięcy lat nosimy w naszym genomie do dziś. Z genomu możemy wyczytać też ślady zdarzeń znacznie bliższych współczesności, by odpowiedzieć na pytania takie, jak to o pochodzenie mieszkańców Europy. Badania zmienności genetycznej każą też inaczej spojrzeć na zakorzenione od dawna poglądy dotyczące podziału ludzkości na rasy i grupy etniczne.

Truizmem jest stwierdzenie, że wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej postępuje degradacja naturalnych ekosystemów. Od dawien dawna niepohamowanej ekspansji naszego gatunku towarzyszy jednak, obok bezrozumnego często niszczenia przyrodniczego dziedzictwa, także różnie wyrażana i uwarunkowana różnymi motywami chęć ochrony niektórych elementów dzikiej przyrody. Co było, jest i może w przyszłości być motywem takich działań? Czy rzeczywiście powinniśmy dla własnego dobra chronić przyrodę i zdecydować się na trudne i kosztowne samoograniczanie? Co tak naprawdę powinniśmy chronić chroniąc przyrodę? Czy mamy jeszcze szansę na to, by nasze działania w tym zakresie były skuteczne? Co jest największym naszym zagrożeniem i wyzwaniem? Podczas dyskusji spróbujemy wspólnie zastanowić się nad tymi problemami.

Wystawa unikatowych i mało znanych zdjęć przyrodniczych najsławniejszego polskiego fotografa przyrody Włodzimierza Puchalskiego pt. „Werki Włodzimierza Puchalskiego” wraz z filmem i prezentacją audiowizualną opisującą w wersji sfabularyzowanej tematykę fotografii lub też zobrazowane sytuacje.

Środowisko miejskie, zwłaszcza w bezpośredniej bliskości pasów jezdni, w centrum, przy parkingach i na rondach, jest niesprzyjającym miejscem dla roślin, zwierząt i ludzi, daleko odbiegających od warunków, jakie panują w środowisku naturalnym. Tereny zieleni spełniają ważną rolę w kształtowaniu środowiska przyrodniczego miasta i oczekuje się tu poprawy warunków życia. Ronda, pasy przyuliczne, skwery, zieleńce i parki miejskie, a nawet kawiarniane ogródki – wszędzie zieleń wpływa korzystnie na nasze samopoczucie i zdrowie. Drzewa i krzewy wpływają m.in. na zwiększenie zawartości tlenu w powietrzu, wilgotności i obniżenie temperatury. Środowisko przyuliczne stwarza dla roślin i zwierząt wiele zagrożeń m.in. spaliny samochodowe, zwiększona prędkość wiatru, zasolenie gleby i aerozol solny, zapylenie powietrza, przesuszenie powietrza i gleby, zła struktura gleby, podwyższone stężenie CO2, a także porażenie przez szkodniki i choroby osłabionych roślin. Z tego powodu róże, uznane za jedne z najwspanialszych roślin ozdobnych od setek lat, w mieście są pożądane, i na potrzeby miast i szlaków komunikacyjnych, wciąż pojawiają się nowe propozycje hodowców. Róże doskonale wyglądają w towarzystwie innych roślin, kwitną od wiosny do późnej jesieni, są niewątpliwie ważnym elementem budzącym pozytywne emocje, a jednocześnie pełnią istotną funkcję ekologiczną. Kolczaste pędy to schronienie dla ptaków, owoce - pożywienie dla drobnych zwierząt, a kwiaty – dla owadów zapylających, których w miastach jest mało. Różnorodność gatunków i odmian róż pozwala je dobrać na różne stanowiska, zarówno przy szlakach komunikacyjnych, jak i w kawiarnianych ogródkach.

Nasze relacje z innymi gatunkami zwierząt bywają różne. Z jednymi się zaprzyjaźniamy, inne zjadamy, jeszcze inne zjadają nas albo nasze pożywienie. Na pierwsze strony gazet trafiają zwykle przypadki chorób i śmierci bezpośrednio wywołanych przez zwierzęta oraz przypadki wywołanych przez nie strat w plonach. Czy ci medialni faworyci, najgłośniejsi „przestępcy”, rzeczywiście wywierają największy negatywny wpływ na populację ludzką? A patrząc na tę relację z drugiej strony – jak działalność człowieka wpływa na populacje tych gatunków? Przecież wiele z tych zwierząt pełni ważne funkcje w ekosystemach naturalnych, zatem rzeczywiste konsekwencje naszej walki z nimi mogą sięgać dalej, niż nam się wydaje. Jak rozwiązać ten konflikt między człowiekiem a szkodnikiem? Które zwierzęta są szkodnikami, a których zasługi dla człowieka są niedoceniane? Bohaterami wykładu będą zwierzęta chorobotwórcze i niebezpieczne inaczej. Oraz duże i małe zwierzęta uznawane za szkodniki, a wśród nich wiele dobrze nam znanych owadów i ssaków.