Szkoła podstawowa 4-6

Wszyscy jesteśmy pokryci mikroorganizmami, mamy też ich pełno w środku. Ich obecność jest bardzo ważna, bo bez nich byśmy nie istnieli. Zabieramy was na wycieczkę do fascynującego świata drobnoustrojów, podczas której poznamy bakterie, wirusy i grzyby – te przyjazne i te groźne. Nauczymy się doceniać naszych sprzymierzeńców i czuć respekt przed „wrogami”. Wszyscy wiemy o ich istnieniu, ale nie możemy zobaczyć ich gołym okiem, dlatego podczas naszego spotkania obejrzymy niektóre z nich pod mikroskopem. 

Warsztaty dotyczące dziko żyjących ssaków w mieście. Podczas spotkania pokazane zostaną najczęściej występujące w mieście ssaki (od myszy, po łosia) oraz omówimy co sprawia, że coraz częściej w mieście obserwowane są dzikie zwierzęta. Wytłumaczymy jak ssaki radzą sobie z presją ze strony człowieka oraz wyjaśnimy jak ludzie i zwierzęta powinni koegzystować w miastach. Omówimy także jak reagować w przypadku spotkania dzikiego zwierzęcia. W zajęciach wykorzystany zostanie bogaty zbiór różnych gatunków ssaków żyjących w Polsce.

Zanurz się w świat zdrowych kolorów i konsystencji! Odkryj w ramach samodzielnych eksperymentów, jak antocyjany - naturalne barwniki roślinne - zmieniają kolor pod wpływem pH, a roślinne zagęszczacze – jak guma guar, pektyny czy guma arabska – czarują galaretowatą magią. A przy okazji dowiedz się, jak mogą wpłynąć na Twoje zdrowie. Nauka smakuje lepiej, gdy można ją zobaczyć i dotknąć!

Ręczny wykrywacz min, skonstruowany przez Józefa Kosackiego w 1941 roku, był jednym z przełomowych wynalazków okresu II wojny światowej. Możliwość bezkontaktowego, natychmiastowego wykrywania i rozbrajania pól minowych ocaliła miliony istnień. Do dziś, oczywiście znacząco udoskonalone, wykrywacze min i metalu oddają nieocenione usługi żołnierzom, archeologom, konstruktorom. Ten wspaniały wynalazek polskiego inżyniera służy nawet majsterkowiczom, ostrzegając przed ukrytą w ścianie rurą lub przewodem elektrycznym. W przemyśle spożywczym pozwala niezawodnie wykryć metaliczne zanieczyszczenia żywności, a schowany pod jezdnią zlicza samochody i steruje sygnalizacją uliczną. Jak wyglądał jego pierwszy oryginalny prototyp, jak działa, do czego służy? Tego dowiemy się na lekcji muzealnej. Zagramy też w saperską grę, w której intuicja i przeczucie zmierzą się z technologiczną nieomylnością wynalazku Józefa Kosackiego.

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że każde dziecko słyszało, kim był Jan Matejko i zna przynamniej jeden jego obraz z historii Polski, którą często widzimy jego oczami. Na zajęciach dzieci zapoznają się z jego najważniejszymi (i tymi mniej ważnymi) obrazami, a także dowiedzą o życiu malarza, jego szkolnych problemach, trudnej drodze do sławy i późniejszych sukcesach. Odpowiemy sobie też na pytanie, jaką rolę obrazy tego artysty pełniły w XIX wieku, gdy Polska była pod zaborami. Dr Anna Straszewska opowie również o tym, jak artysta tworzył swoje obrazy, skąd czerpał wiedzę o przebiegu historycznych wydarzeń, dawnych strojach i co sprawia, że malowane przez niego sceny wyglądają realistycznie, a widz czuje się jakby był ich uczestnikiem. Jednym z najsłynniejszych obrazów Matejki jest przedstawienie Hołdu pruskiego ukończone w 1882 roku. Ponieważ w tym roku mija 500 lat od przedstawionych przez artystę wydarzeń, gdy książę Albrecht Hohenzollern na rynku w Krakowie składał przysięgę polskiemu królowi Zygmuntowi Staremu, uczniowie wcielą się w rolę malarzy historycznych i w zaaranżowanej dziewiętnastowiecznej pracowni będą mogli pod okiem dr Katarzyny Kesling i dr Anny Straszewskiej namalować własną wersję obrazu. Będą mieli do swej dyspozycji historyczne rekwizyty i modeli pozujących do roli króla i księcia.

Ponieważ las najlepiej poznaje się w lesie, zabierzemy was na wędrówkę, podczas której zobaczymy jeden z atrakcyjnych przyrodniczo fragmentów zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. W programie spacer ścieżką dydaktyczną, obserwacje przyrodnicze z wieży widokowej, spacer skrajem obszaru ochrony ścisłej Granica. Wycieczka będzie także świetną okazją do poznania wyjątkowego miejsca - nowo otwartego Muzeum Puszczy Kampinoskiej w Granicy.
Opowiemy o:
- zwyczajach i zachowa­niach zwierząt,
- sposobach kamuflażu i przystosowaniach do życia w zmiennych środowiskach,
- jego warstwowej budowie lasu i zamieszku­jących je organizmach,
- opowiemy jak podziwiać i poznawać przyrodę tak, aby jej nie szkodzić,
- wytłumaczymy jak sprawić, aby nasza obecność nie była dla przyrody do­kuczliwą, pokażemy, że obserwowanie przyrody jest o wiele ciekawsze!

Jej tej lekcji jest umiejętność pracy w grupach, kreatywność oraz samodzielność myślenia. Uczniowie otrzymają na planszach różne zagadki i polecenia do wykonania. Ich zadaniem będzie je rozwiązać, wykorzystując fragmenty "Przygód Alicji w Krainie Czarów" Lewisa Carrolla (te będą przedmiotem spotkania i zostaną uczniom rozdane). Zwycięzcami będą ci, którzy nie tyle najszybciej odpowiedzą na różne pytania i rozwiążą zagadki, ile rozwiążą je najciekawiej i najbardziej kreatywnie, mówiąc językiem Alicji: „coraz najciekawiej”, „coraz to zdumiewajęcej i zdumiewajęcej”. Celem spotkania jest wyjściowe pytanie: w jakie gry grają bohaterowie "Przygód Alicji w Krainie Czarów" i co możemy nazwać grą. Będziemy się zastanawiać, jak bohaterowie rozumieją świat, jak ten świat nazywają i jakie są tego konsekwencje. Pytaniom prowadzącego będą towarzyszyły zagadki, rebusy, gry słowne, wierszyki obrazkowe. Spróbujemy zastanowić się – jak Alicja – nad kształtem i znaczeniem słów oraz ich definicji. Poddamy refleksji język Alicji i sposoby wypowiadania się innych bohaterów. Zastanowimy się nad pułapkami tkwiącymi w języku, a także nad znaczeniem poszczególnych pojęć i nazw własnych w różnych tłumaczeniach powieści Carrolla. Pomyślimy również nad rolą różnorodnych odniesień kulturowych i językowych do innych znanych tekstów pojawiających się bezpośrednio w wybranych tłumaczeniach Przygód Alicji w Krainie Czarów.

Ręczny wykrywacz min, skonstruowany przez Józefa Kosackiego w 1941 roku, był jednym z przełomowych wynalazków okresu II wojny światowej. Możliwość bezkontaktowego, natychmiastowego wykrywania i rozbrajania pól minowych ocaliła miliony istnień. Do dziś, oczywiście znacząco udoskonalone, wykrywacze min i metalu oddają nieocenione usługi żołnierzom, archeologom, konstruktorom. Ten wspaniały wynalazek polskiego inżyniera służy nawet majsterkowiczom, ostrzegając przed ukrytą w ścianie rurą lub przewodem elektrycznym. W przemyśle spożywczym pozwala niezawodnie wykryć metaliczne zanieczyszczenia żywności, a schowany pod jezdnią zlicza samochody i steruje sygnalizacją uliczną. Jak wyglądał jego pierwszy oryginalny prototyp, jak działa, do czego służy? Tego dowiemy się na lekcji muzealnej. Zagramy też w saperską grę, w której intuicja i przeczucie zmierzą się z technologiczną nieomylnością wynalazku Józefa Kosackiego.

Zastanawialiście się czy czym różnią się komórki człowieka i cebuli? Które komórki naszego ciała możemy łatwo pobrać do zrobienia preparatu mikroskopowego? Jak przygotować preparat aby móc obejrzeć go pod mikroskopem świetlnym i jakiego potrzebujemy powiększenia aby je zobaczyć? Na te i na wiele innych pytań odpowiemy na warsztatach w Zakładzie Fizjologii Zwierząt UW. Uczestnicy zapoznają się z biologią komórki i poznają różnice między komórkami roślinnymi i zwierzęcymi. Poznają składowe komórki oraz cechy charakterystyczne komórek należących do różnych organizmów. Sami pobiorą komórki ze swojego policzka i wykonają preparaty mikroskopowe. Wykonają również preparaty z tkanki roślinnej pobranej z cebuli. Zapoznają się z mechanizmem działania mikroskopu świetlnego i użyją go do obejrzenia wykonanych przez siebie preparatów. Zapraszamy!

Czy łatwo dowiedzieć się, co lubią ludzie? Jak się dowiedzieć jakie produkty kupujemy najczęściej? Jak zaplanować pytania, żeby poznać prawdziwe odpowiedzi? Uczniowie zaproszeni są do udziału w symulacji badania ankietowego, podczas której sami wcielą się w rolę ankieterów i respondentów. Wspólnie zastanowimy się, jak tworzyć dobre pytania, które nie wprowadzają w błąd, zaplanujemy własną miniankietę, przeprowadzimy ją wśród kolegów i koleżanek, a następnie opracujemy i zaprezentujemy wyniki – wszystko po to by pokazać że badania ankietowe to wiedza o nas dla nas!
Zajęcia będą doskonałą okazją do rozwijania kompetencji społecznych, matematycznych i logicznych – poprzez zabawę do ważnych wniosków!

Neuroprzekaźniki oraz receptory z którymi się wiążą są odpowiedzialne za funkcjonowanie naszego organizmu. Pewnie wszyscy słyszeliśmy o serotoninie, dopaminie czy noradrenalinie. Ale neuroprzekaźników jest całe mnóstwo i umożliwiają naszym ciałom poprawne funkcjonowanie. Często pewne neuroprzekaźniki kojarzą nam się z jedną funkcją, ale tak naprawdę każdy ma wiele. Dopamina poza szczęściem powiązana jest z ruchem. Serotonina pomaga regulować sen. Często, to nie sam przekaźnik jest odpowiedzialny za daną funkcję, a raczej receptor, z którym się wiąże. Podczas tej dyskusji porozmawiamy sobie o neuroprzekaźnikach i ich receptorach, oraz jak tak naprawdę wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie.

Część 1 Zaprezentujemy szeroki asortyment różnych produktów, głównie żywnościowych, wytworzonych z wykorzystaniem mikroorganizmów. Szczególną uwagę zwrócimy na dwie grupy produktów, zawierających żywą mikroflorę, a obecnych w naszym codziennym życiu - wytworzone przy udziale bakterii oraz grzybów (drożdży i pleśni). Uczniowie przekonają się, z jak dużą liczbą takich produktów stykają się na co dzień.

W części praktycznej uczniowie poznają podstawowe techniki laboratoryjne i sprzęt mikrobiologiczny, wykonają posiew mikrobiologiczny żywej kultury mikroorganizmu, który został wyizolowany z jednego z zaprezentowanych produktów żywnościowych, zaobserwują wzrost danego mikroorganizmu w postaci kolonii na płytce Petriego, wykonają preparat mikroskopowy, zaobserwują pod mikroskopem komórki mikroorganizmów, z którymi pracowali i poznają różne kształty i ugrupowania bakterii oraz grzybów.

Część 2 Podczas prezentacji multimedialnej dzieci poznają budowę i działanie układu pokarmowego człowieka. W części praktycznej obliczą długość własnego przewodu pokarmowego oraz przekonają się jak trawione są najważniejsze składniki pokarmu - wykonają doświadczenia chemiczne, dzięki którym poznaję rolę śliny i żółci w trawieniu węglowodanów złożonych (skrobi) i tłuszczu.

Głównym celem zajęć będzie przedstawienie archiwum oraz pokazanie, czym  się ono zajmuje.  W trakcie lekcji spróbujemy znaleźć odpowiedzi na pytania: jakie skarby ukrywają się w magazynach archiwalnych, w jaki sposób można do nich dotrzeć, skąd one się tam wzięły, w jaki sposób i dlaczego są przechowywane oraz dla kogo mogą być ważne. Zastanowimy się również, jakie korzenie można odnaleźć w archiwum i jakie drzewa z nich wyrastają. Przyjrzymy się uważnie źródłom, które pomogą nam takie drzewa stworzyć.

Lekcja będzie prowadzona z wykorzystaniem komiksu pt. "Dlaczego w praskich piwnicach straszy?". Uczestnicy zajęć poznają historię kamienicy i jej niezwykłe tajemnice.

To jest lekcja o tym, jak się patrzy. To znaczy o naszym wzroku i o tym, do czego on się nam przydaje. I trochę o tym, jak działa i jak z niego korzystamy. A także o tym, jakie nam potrafi sprawiać niespodzianki, bo zapoznamy się z kilkoma dziwacznymi złudzeniami - i przy okazji zastanowimy się, czy do wszystkich pasuje określenie "optyczne". Spróbujemy też przyjrzeć się kilku innym niż my zwierzętom, które jakoś widzą i zorientować się, co my o tym ich widzeniu wiemy (i jak to się dzieje, że w ogóle wiemy o tym cokolwiek, skoro nie możemy ich o to zapytać - to znaczy zapytać możemy, ale nam nie odpowiedzą). No i zapewne wystarczy nam czasu na to, żeby się na własnej skórze przekonać, czemu właściwie mamy dwoje oczu, a nie jedno.

Widowiskowe eksperymenty z dziedziny ochrony przeciwpożarowej. Lekcja zawiera podstawy teoretyczne oraz część praktyczną w formie pokazów lub eksperymentów z udziałem uczestników. Zaprezentowany zostanie sprzęt i urządzenia wykorzystywane na co dzień podczas działań ratowniczych prowadzonych przez jednostki ratowniczo-gaśnicze PSP i OSP. Zajęcia poruszają tematy zagrożeń pożarowych i wybuchowych, gaszenia pożarów z użyciem sprzętu gaśniczego, środków gaśniczych i pojazdu pożarniczego. Główne atrakcje tego wydarzenia to pokazy poligonowe i laboratoryjne:

• przedstawienie sposobu posługiwania się gaśnicą i pokaz gaszenia pożaru w zarodku,
• omówienie wodnych roztworów środków gaśniczych stosowanych w szerokim spektrum pożarów i pokaz wytwarzania pianotwórczych środków gaśniczych i ich skuteczności,
• badanie statycznego kąta przechyłu bocznego pojazdu pożarniczego, pokaz zasięgu rzutu działka wodno-pianowego oraz prądownicy,
• pokaz reakcji na ogień materiałów włókienniczych i mebli tapicerowanych.

Na trasie wycieczki naukowej znajdą się laboratoria:

• Urządzeń i Środków Gaśniczych,
• Technicznego Wyposażenia Jednostek Ochrony Przeciwpożarowej,
• Procesów Spalania i Wybuchowości.

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że każde dziecko słyszało, kim był Jan Matejko i zna przynamniej jeden jego obraz z historii Polski, którą często widzimy jego oczami. Na zajęciach dzieci zapoznają się z jego najważniejszymi (i tymi mniej ważnymi) obrazami, a także dowiedzą o życiu malarza, jego szkolnych problemach, trudnej drodze do sławy i późniejszych sukcesach. Odpowiemy sobie też na pytanie, jaką rolę obrazy tego artysty pełniły w XIX wieku, gdy Polska była pod zaborami. Dr Anna Straszewska opowie również o tym, jak artysta tworzył swoje obrazy, skąd czerpał wiedzę o przebiegu historycznych wydarzeń, dawnych strojach i co sprawia, że malowane przez niego sceny wyglądają realistycznie, a widz czuje się jakby był ich uczestnikiem. Jednym z najsłynniejszych obrazów Matejki jest przedstawienie Hołdu pruskiego ukończone w 1882 roku. Ponieważ w tym roku mija 500 lat od przedstawionych przez artystę wydarzeń, gdy książę Albrecht Hohenzollern na rynku w Krakowie składał przysięgę polskiemu królowi Zygmuntowi Staremu, uczniowie wcielą się w rolę malarzy historycznych i w zaaranżowanej dziewiętnastowiecznej pracowni będą mogli pod okiem dr Katarzyny Kesling i dr Anny Straszewskiej namalować własną wersję obrazu. Będą mieli do swej dyspozycji historyczne rekwizyty i modeli pozujących do roli króla i księcia.

Ponieważ las najlepiej poznaje się w lesie, zabierzemy was na wędrówkę, podczas której zobaczymy jeden z atrakcyjnych przyrodniczo fragmentów zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. W programie spacer ścieżką dydaktyczną, obserwacje przyrodnicze z wieży widokowej, spacer skrajem obszaru ochrony ścisłej Granica. Wycieczka będzie także świetną okazją do poznania wyjątkowego miejsca - nowo otwartego Muzeum Puszczy Kampinoskiej w Granicy.
Opowiemy o:
- zwyczajach i zachowa­niach zwierząt,
- sposobach kamuflażu i przystosowaniach do życia w zmiennych środowiskach,
- jego warstwowej budowie lasu i zamieszku­jących je organizmach,
- opowiemy jak podziwiać i poznawać przyrodę tak, aby jej nie szkodzić,
- wytłumaczymy jak sprawić, aby nasza obecność nie była dla przyrody do­kuczliwą, pokażemy, że obserwowanie przyrody jest o wiele ciekawsze!

Ręczny wykrywacz min, skonstruowany przez Józefa Kosackiego w 1941 roku, był jednym z przełomowych wynalazków okresu II wojny światowej. Możliwość bezkontaktowego, natychmiastowego wykrywania i rozbrajania pól minowych ocaliła miliony istnień. Do dziś, oczywiście znacząco udoskonalone, wykrywacze min i metalu oddają nieocenione usługi żołnierzom, archeologom, konstruktorom. Ten wspaniały wynalazek polskiego inżyniera służy nawet majsterkowiczom, ostrzegając przed ukrytą w ścianie rurą lub przewodem elektrycznym. W przemyśle spożywczym pozwala niezawodnie wykryć metaliczne zanieczyszczenia żywności, a schowany pod jezdnią zlicza samochody i steruje sygnalizacją uliczną. Jak wyglądał jego pierwszy oryginalny prototyp, jak działa, do czego służy? Tego dowiemy się na lekcji muzealnej. Zagramy też w saperską grę, w której intuicja i przeczucie zmierzą się z technologiczną nieomylnością wynalazku Józefa Kosackiego.

Prezentacja dotyczy obserwacji efektów wymiany ciepła na drodze przewodzenia, konwekcji i promieniowania. Główną część pokazu stanowią eksperymenty z wykorzystaniem kamery termowizyjnej – przyrządu pozwalającego na uwidocznienie rozkładu temperatury na różnych obiektach. Przedstawione zostaną efekty ogrzewania i chłodzenia dla różnych warunków panujących w obserwowanych układach fizycznych. W szczególności  pokazana będzie mapa temperatur tkaniny, z której paruje woda lub do której przylegała dłoń. Przedstawione zostanie również, jak różne materiały (np. szkło i polimery) zachowują się wobec promieniowania podczerwonego. W kolejnych próbach obiektyw kamery termowizyjnej skierowany zostanie na aluminiowe płytki (jedna pokryta czarną farbą, kolejna pokryta białą farbą oraz ostatnia posiadająca wypolerowaną powierzchnię), a także na różne przedmioty codziennego użytku ogrzewane lampą halogenową lub wodą. Pokaz ten ma na celu między innymi zobrazowanie publiczności, jak istotne jest przygotowanie powierzchni badanych obiektów, aby pomiary temperatury kamerą termowizyjną były poprawne.

O grzybach warto dowiedzieć się czegoś więcej, nie tylko dlatego, że są ważnym składnikiem potraw wigilijnych. Pełniły i pełnią nadal ważną rolę w polskiej kulturze. Znamienne jest bogactwo ich nazw, które wskazują na różne cechy grzybów, takie jak np. kolor kapelusza (czekoladziak, żółtoszka), kształt kapelusza (parasolka, krowi pępek), miejsce rośnięcia (sośniak, grzyb paskowy), czas rośnięcia (majówka, wrześniak). Według legend ludowych grzyby powstały z kawałków chleba wyplutych przez św. Piotra. Dawniej przypisywano im związek z zaświatami oraz siłami nieczystymi. Podczas warsztatów będzie można również dowiedzieć się, jak współcześnie prowadzi się badania terenowe. Planowane są także projekcja krótkiego filmu o Oskarze Kolbergu − najwybitniejszym polskim etnografie, oraz konkurs dla uczestników – po warsztatach dotyczących nazw grzybów, sposobów ich rozpoznawania, wierzeń i praktyk związanych z wykorzystaniem grzybów bardziej i mniej znanych.

Omawiamy podstawowe pojęcia związane ze speleologią. W prostych słowach opowiedziane zostanie czym są jaskinie, jaki jest ich podział i występowanie. Dlaczego są obiektem zainteresowania wielu naukowców na świecie, jaka jest ich geneza i etapy rozwoju. Sporo uwagi zostanie poświęcone najbardziej znanym jaskiniom na świecie, co sprawia że są wyjątkowe i często odwiedzane. Zaprezentowane zostaną również najważniejsze regiony występowania jaskiń w Polsce. Przedstawione zostaną główne jaskinie w Polsce, szczególnie lokalizacja i podstawowe informacje o jaskiniach udostępnionych turystycznie. Wyjaśnione zostanie pojęcie grotołaza i pokazane najważniejsze wyposażenie, jakie powinien posiadać. W skrócie zostaną również przedstawione rodzaje badań naukowych prowadzonych w jaskiniach. Najważniejsze informacje zostaną przypomniane na krótkim podsumowaniu wykładu.

Owady są najliczniejszą grupą zwierząt na naszej planecie. I choć spotykamy się z nimi niemal każdego dnia naszego życia, wciąż mało o nich wiemy. Lekcja ta przybliży świat owadów młodym przyrodnikom. Uczestnicy zajęć nauczą się rozróżniać owady i pająki występujące w lesie, rozpoznawać podstawowe gatunki, poznają ich biologię oraz ważną rolę, jaką pełnią w ekosystemach leśnych. Zajęcia warsztatowo-terenowe na "Szlaku Leśnych Gigantów".

Spożywanie śmieciowego jedzenia oraz napojów wysokosłodzonych w połączeniu z niedostateczną  ilością ruchu prowadzi do rozwoju nadwagi, a nawet otyłości. Nadwaga i otyłość mają nie tylko wpływ na niską samoocenę młodego człowieka oraz narażenie na brak akceptacji w grupie rówieśniczej, ale również niosą ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne w późniejszym wieku. Otyłość jest głównym czynnikiem prowadzącym do rozwoju cukrzycy typu drugiego, stłuszczenia wątroby, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy oraz szeregu innych schorzeń łącznie z wieloma rodzajami nowotworów.

Nawyki żywieniowe oraz nasze przyzwyczajenia ruchowe kształtujemy od najmłodszych lat. Dlatego tak ważne jest wyposażenie młodych ludzi w odpowiednią wiedzę i narzędzia do zadbania o swoje zdrowie oraz dobre samopoczucie. Nasz wykład/dyskusja będzie poświęcony rozwojowi otyłości i sposobom na zapobieganie jej. W formie dostosowanej do wieku dzieci przedstawimy pokrótce mechanizmy rozwoju otyłości, jej wpływ na fizjologię poszczególnych organów oraz sposoby na ukształtowanie zdrowszych nawyków żywieniowych i ruchowych.