wykład

W centrum spotkania będą role i znaczenia, jakich nabiera woda we współczesnej sztuce. Już Leonardo da Vinci fascynował się strukturą i zastosowaniem wody. Współcześnie woda jako tworzywo jest wykorzystywana w pracach Jeffa Koonsa czy Yayoi Kusamy – najdroższych artystów współczesnych.

W trakcie spotkania zaprezentowane zostaną polskie i zagraniczne projekty artystyczne, w których woda staje się narzędziem wyrażania emocji. Pokazane zostaną zarówno koncepty wirtualne, jak i te realizowane w przestrzeni miejskiej oraz w naturze. Między innymi pojawią się: 1. Antony Gromley i jego rzeźba „Another Place” zainstalowana na plaży w Crosby (2007), projekt „Sinking world” fotografa Andreas Franke i jego galeria pod wodą (2010), „Tężnia Sztuki” tworzona przez Roberta Kuśmirowskiego (2016), projekt amerykańskiej fotografki Rose-Lynn Fisher „Topografia łez” (2017).

Wspólnie spróbujemy ustalić, po co współcześni artyści sięgają po wodę jako narzędzie wyrażania emocji. Zastanowimy się też, ile jest prawdy w tym, że jesteśmy „ciałami wody” oraz przekonamy się, czy we współczesnej kulturze – jak  przekonuje artystka Ewa Partum – „new horizon is a wave”/„nowy horyzont jest falą”?

O tym, że polski język trudna język doskonale wiedzą obcokrajowcy próbujący nauczyć się polszczyzny oraz dzieci, które bardzo często podchodzą do języka intuicyjnie i starają się rugować z niego wszelkie wyjątki. Celem wykładu jest odpowiedź na pytanie, skąd wzięły się różnego rodzaju z pozoru nielogiczne wyjątki językowe we współczesnej polszczyźnie. Zajmiemy się przede wszystkim tzw. alternacjami, a zatem odpowiemy na następujące pytania:

• dlaczego jest pies, ale nie ma psa (a nie piesa),
• dlaczego serce znajduje się w worku osierdziowym (a nie osercowym),
• z jakiego powodu idziemy do lasu, ale jesteśmy w lesie (a nie w lasie),
• dlaczego mała ręka to rączka (a nie rękka), a mała noga to nóżka (a nie nogka)?

Wymienione alternacje są wynikiem różnych procesów zachodzących na gruncie języka prasłowiańskiego (np. palatalizacji), a następnie staropolszczyzny (zanik jerów, przegłos lechicki) i wbrew pozorom pokazują, jak bardzo logiczny i konsekwentny jest język polski. Postaram się do to udowodnić podczas wykładu.

Pojedynek w XIX wieku to „teatr, w którym krew była prawdziwa”.
Korzystając z rozmaitych źródeł z epoki (wspomnienia, anegdoty, kodeksy pojedynkowe, literatura piękna i jej ekranizacje, grafiki itp.) zestawionych ze współczesnymi wyobrażeniami popularnych powieści i seriali nurtu „retro”, zobaczymy dzisiejsze najczęściej zafałszowane i uproszczone wyobrażenie o tym specyficznym zjawisku. To zachowanie – akceptowane społecznie, choć równocześnie karane przez prawo – miało charakter ściśle zrytualizowanej formy, obwarowanej szczegółowymi przepisami i szczególny sens, ściśle związany z pojęciem honoru (zob. interpretacje Johana Huizingi i Jurija Łotmana).

Czy pojęcie „rynku" pojawiło się w sposób naturalny wraz z rozwojem gospodarki, czy też mogło zostać zdefiniowane dopiero w określonym kontekście kulturowym? Dlaczego nie znano go w starożytnym Rzymie,choć istniały tam stosunki, które określamy dziś jako „rynkowe"? Czy rację miał Joseph Schumpeter  podkreślając, że zainteresowanie etyką gospodarczą stało się katalizatorem postępu analizy i doprowadziło między innymi do pojawienia się „rynku" w języku ekonomicznym naszej cywilizacji. „Rynek" był najpierw miejscem, a stał się pojęciem teoretycznym...Jak był określany w łacinie średniowiecznej? Dlaczego ten sam termin był używany w zarówno w odniesieniu do wyceny wartości towarów, jak i do oceny postepowania ludzi? Jak rozumiano termin „wolny rynek" w przywilejach książęcych w Polsce epoki rozbicia dzielnicowego? Jak chroniono niegdyś rynek przed oszustami? Jakie sposoby praktycznej wyceny wartości towarów wskazywano w tekstach późnośredniowiecznych ? Dlaczego pojęcia rynku i słusznej ceny wiążą się ze sobą? Jak rozumieli rynek uczeni, od Tomasza z Akwinu do Mikołaja Kopernika? Czy pojęcia „wspólnotowy" i „rynkowy" w każdym kontekście traktowano przeciwstawnie?Czy występujący w średniowiecznych tekstach termin „wspólny rynek" miał podobne znaczenie jak dziś ? Odpowiedzi na te pytania będą zawarte w prezentacji multimedialnej dr. hab. Marcina Bukały badacza filozofii i kultury średniowiecznej oraz wczesnych koncepcji ekonomicznych, wydawcy i tłumacza tekstów łacińskich poświęconych etyce kupieckiej.

Rzeczy opowiadają o ludziach, inspirują do poznania historii osób i miejsc. Pudelko po czekoladkach stanowiło punkt wyjścia do odtworzenia losów lwowskich cukierników, rodziny Zalewskich. W oparciu o archiwalia z Kolekcji Leopolis oraz liczne wspomnienia można opowiedzieć historię lwowskiej cukierni przy ul. Akademickiej należącej do Ludwika i Władysława Zalewskich, która – obecna w krajobrazie miasta – zapisała się w pamięci jego mieszkańców. Losy właścicieli są przykładem typowych dziejów wielu polskich rodzin na Kresach. Zalewscy to rodzina zaangażowana, mocno związana z miastem. Ludwik i Władysław byli postrzegani jako mistrzowie w swoim zawodzie, a ich wyroby uchodziły za pierwszorzędne nie tylko we Lwowie, ale też w Warszawie, gdzie była filia lwowskiej cukierni. Dla wielu lwowiaków, których wojenne losy i polityczny porządek w powojennej Europie rzuciły w odległe od rodzinnego miasta strony, smak ciastek z cukierni Zalewskich jest nie tylko smakiem dzieciństwa, ale też  substytutem utraconej ojczyzny.

Rzecz dotyczy archeologii, ale tej specyficznej związanej ze środowiskim. Zabytki, całe duże obiekty, a także pozostałości ludzkich ciał są skarbnicą wiedzy o pradziejowych pokoleniach.

Jeden z bohaterów powieści Marcela Prousta „W poszukiwaniu straconego czasu” nazwiskiem Bergotte stając przed obrazem Vermeera przeżywa tak silny wstrząs na widok namalowanej żółtej ściany, że umiera. Jest to oczywiście reakcja wyjątkowa i wyobrażona przez powieściopisarza, jednak tkwi w niej ziarno prawdy. Kolor potrafi wstrząsnąć, zachwycić, ale, co najistotniejsze, szalenie trudno jest go opisać, nazwać, a jego rola w poznaniu stanowi przedmiot teoretycznych sporów. Najważniejszy z nich to polemika Goethego z Newtonem: spór o to, czy kolor jest zjawiskiem czysto fizycznym, czy może faktem psychofizycznym, któremu bliżej do etyki niż fizyki. Co ciekawe, obydwaj badacze mieli rację: jeden opisał addytywne mieszanie barw (Newton), drugi substraktywne (Goethe). Przyjrzymy się temu, co filozofowie mają do powiedzenia o kolorze. Dlaczego Ludwig Wittgenstein stwierdza, że rozważając kolory „Stoimy tu i patrzymy jak ciele na malowane wrota”? Zastanowimy się również, czy może niektóre badania prowadzone przez artystów nie pozwolą dostrzec nowych odcieni tej szczególnej jakości, która barwi nasze doświadczenie. 

Z przemówienia Donalda Tuska wygłoszonego 7 kwietnia 2010 r. w Katyniu: "Janina Lewandowska, dziewczyna utalentowana, skończyła konserwatorium muzycne, skończyła szkołę pilotażu, była świetną narciarką, świetnie jeżdziła konno.Jako pierwsza Europejka skoczyła spadochronem z ponad 5 km wysokości. Córka gen, Józefa Dowbora Muśnickiego, naszego narodowego bohatera. Kiedy wybuchła wojna wstąpiła do wojska. Miały się wówczas odbyć mistrzostwa szybowcowe w Warszawie. Bardzo chciała wygrać, ale wojna zniszczyła nie tylko to ludzkie marzenie. 22 kwietnia miała obchodzić urodziny. Strzelono jej w tył głowy właśnie tutaj, w Katyniu ".

 Zanim wymyślono telefony komórkowe, zakochani młodzi Zulusi pisali do siebie miłosne listy… z koralików. Układ, jaki tworzyły koraliki na bransoletce lub naszyjniku,  symbolizował tajny przekaz dla ukochanej. Kodowanie wiadomości odbywało się także przez starannie dobrany kolor. W Kenii kobiety wysyłały swoją wiadomość za pomocą tkanin, którymi się przewiązywały. Jeśli zamarzy ci się dywan prosto z Maroka, przyjrzyj się rytmicznym wzorom wszytym w wełniany ścieg. Zapisane zostały na nim historie osób, które go wykonały. Będąc w Ghanie na pewno skusisz się na jakąś pamiątkę. Pamiętaj, że nawet  mały drewniany breloczek kupiony na lotnisku zawiera w sobie przekaz zakodowany w  symbolice motywów Adinkra  - słynnego królestwa Aszanti. Niezależnie gdzie będziesz, na zachodzie, wschodzie, północy czy południu kontynentu afrykańskiego, robiąc zdjęcie, masz szanse natknąć się na zakodowane wiadomości w konkretnych kształtach, układzie kolorów i wymownych wzorów. Przyjdź, popatrz, posłuchaj, odkryj i porozmawiajmy w wizualnym języku, który porusza wyobraźnię.

Przedstawię krótką historię badań nad podstawowymi składnikami materiiod czasów starożytnych do dziś. Skupię się nad osiągnięciami astronomiiw badaniu składu gwiazd i procesami produkcji pierwiastków w gwiazdachi supernowych. Następnie zajmę się ostatnimi odkryciami kosmologicznymiświadczącymi o istnieniu ciemnej materii i ciemnej energii.

Neutrina to cząstki, które od wieku fascynują naukowców. Mogą one powstać w Słońcu, podczas wybuchu supernowej, w atmosferze, możemy je również produkować sami przy użyciu akceleratorów. Jakkolwiek neutrina mają taką własność, że bardzo trudno jest je złapać. W tym celu naukowcy wybudowali wielkie urządzenia - detektory, które służą do pomiaru neutrin. Podczas wykładu opowiem o wielkiej wodnej pułapce na neutrina, która znajduje się wewnątrz góry w Alpach Japońskich, oraz o tym, jak można wykorzystać lód na Biegunie Południowym do schwytania neutrin. Powiem też  o projekcie zlokalizowanym w Morzu Śródziemnym. A wszystko to powstało po to, żeby zbadać własności neutrin, które mogą nam np. powiedzieć coś o asymetrii materii i antymaterii we Wszechświecie.

Komputery kwantowe, kryptografia kwantowa, kwantowy internet czy metrologia kwantowa to kilka haseł z rozwijającej się dynamicznie w ostatnich latach dziedziny technologii kwantowych. Na wykładzie opowiem, gdzie jesteśmy, jakie są obiecujące kierunki rozwoju, a gdzie z kolei jest więcej marketingu niż faktycznie działających urządzeń.

Centrum Drogi Mlecznej zawiera masywną czarną dziurę oznaczaną jako Sgr A*. GRAVITY jest jednym z najnowszych detektorów zainstalowanych w systemie czterech 8-metrowych teleskopów VLT (Very Large Telescope) znajdujących się w Chile, a należących do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). Obserwacje gwiazd okrążających Sgr A* o niezwykłej precyzji astrometrycznej pozwoliły na bardzo dokładne wyznaczenie masy czarnej dziury, jej odległości od Ziemi, a także na zupełnie nowe testy ogólnej teorii względności.

Francis Drake w roku 1961 podał wzór pozwalający oszacować liczbę cywilizacji w Galaktyce lub Wszechświecie. Podczas wykładu zostanie omówiona historia poglądów na istnienie obcych cywilizacji przedstawionych przez: Demokryta, Arystotelesa, Bruno, Gaussa, Tesli i innych. Zostaną też przedstawione sposoby komunikacji: częstotliwość 1420 MHz dla wodoru, programy nasłuchu: program Ozma, SETI@home. Będzie też mowa o zasadzie antropicznej.

Światło stanowi podstawę wielu nowoczesnych technologii, a komponenty fotoniczne są wdrażane w niezliczonych urządzeniach ze względu na ich doskonałą szybkość, wydajność i niezawodność w porównaniu z konwencjonalnymi rozwiązaniami. W ramach wykładu postaramy się przybliżyć najbardziej ekscytujące przykłady ilustrujące ogromny postęp, jaki dokonał się w technologiach fotonicznych w ostatnich latach. Między innymi będziemy mówić o optycznych procesorach, pozyskiwaniu energii ze słońca, klimatyzatorach nie wymagających do działania energii elektrycznej czy sieciach telekomunikacyjnych przyszłości.

Czym jest rezonans magnetyczny? Cóż, jedną z wielu metod medycznych opartych na zjawiskach z mechaniki kwantowej, a naukowcy wykorzystujący ją, w różnych kontekstach, otrzymywali Nagrody Nobla.

Pierwsze doświadczenia nad podobnym zjawiskiem sięgają lat 30. XX w. i wcale nie dotyczyły rezonansu jądrowego. Wykonał je Rabi, który, jak określił komitet noblowski: "powiązał fale radiowe ze światem elektronów i jąder atomowych". Ojcem jądrowego rezonansu jest jednak Felix Bloch. W obu przypadkach, zasada działania jest taka sama i wymaga przyswojenia sobie pojęcia "spinu kwantowego". Postaram się opowiedzieć o zasadach działania i fizycznych zastosowaniach tego rezonansu, ale również o tym, jak podczas badania kwantowe zjawiska zachodzące wewnątrz naszego ciała przekładają się na obraz z rezonansu.

Jak wyznaczyć liczbę π doświadczalnie? Najprościej jest zrobić koło z jakiegoś materiału, zmierzyć obwód, średnicę i obliczyć iloraz wyników pomiaru. Istnieją też inne, znacznie mniej oczywiste, sposoby doświadczanego wyznaczania liczby π. Na wykładzie omówię bardzo ciekawy sposób wyznaczania liczby π (z dowolną dokładnością) poprzez liczenie zderzeń między klockami poruszającymi się po linii prostej. Przedstawione zagadnienie jest prostym przykładem wykorzystania narzędzi geometrycznych do opisywania przestrzeni stanów układów fizycznych.

Pływające mikroorganizmy odgrywają ogromną rolę w procesach biologicznych w glebie, oceanach oraz wewnątrz naszych organizmów. Ruch jest dla nich kluczowy przy poszukiwaniu pożywienia czy uciekaniu przed zagrożeniami, jednak wykorzystują one do poruszania się zupełnie inne mechanizmy niż znacznie większe ryby i ssaki. Różnica wynika przede wszystkim z uniwersalnych ograniczeń, jakie nakłada na nie otaczający je płyn. Okazuje się, że przy tak małych organizmach w środowisku płynnym dominującą rolę odgrywają efekty lepkości płynu.

Podczas spotkania opowiem o tym, czym jest lepkość, jakie zaskakujące własności (zilustrowane pokazami doświadczeń) mają płyny w mikroskali i jak wpływają one na ruch mikroskopijnych pływaków.

Rozwój technologii wykorzystujących światło wywiera coraz większy wpływ na nasze życie, zapewniając szybki przepływ informacji, budowę autonomicznych pojazdów, czy zaawansowane metody leczenia. W wykładzie opowiemy o własnościach światła oraz jego zastosowaniach w układach stanowiących niezastąpione narzędzia nowoczesnej medycyny i biologii. Omówimy trendy i wyzwaniach współczesnego świata w zakresie poprawy zdrowia i bezpieczeństwa publicznego oraz to jak fotonika wspomagana nanotechnologiami odpowiada na te wyzwania, umożliwiając tworzenie urządzeń codziennego użytku dla spersonalizowanej diagnostyki oraz ochrony przed patogenami i zanieczyszczeniem środowiska.

Materi, z której jesteśmy zbudowani – wszystkie atomy, planety, gwiazdy i galaktyki – stanowi niecałe 5% Wszechświata. Z czego zbudowana jest więc reszta? Tak naprawdę to... nie wiemy. Dlatego pozostałe składniki Wszechświata nazwaliśmy ciemną materią i ciemną energią.

W czasie wykładu skupimy się na ciemnej materii. Ma ona bardzo nieprzyjemną cechę – nie emituje żadnego promieniowania. Jej bezpośrednie obserwacje są niemożliwe – nawet mając do dyspozycji najlepsze teleskopy i satelity. To skąd wiemy, że ciemna materia w ogóle istnieje? Jak obserwujemy to, co niewidzialne? Czym jest ciemna strona Wszechświata? W czasie wykładu dwoje naukowców: fizyk i astronom postarają się udzielić odpowiedzi na te pytania.

Własność intelektualna (Intellectual Property – IP) odgrywa coraz większą rolę w budowaniu wartości przedsiębiorstw w gospodarce opartej na wiedzy (knowledge economy). Dlatego umiejętność określenia wartości poszczególnych składników budujących portfolio IP danej firmy staje się coraz ważniejsze. Tymczasem dla większości ekonomistów, a nawet finansistów, wycena IP jest wiedzą tajemną, z której nie potrafią korzystać w swojej codziennej pracy. Specjalistów z tej wąskiej dziedziny w całej Polsce jest bardzo niewielu – zwłaszcza takich, którzy mają doświadczenie praktyczne. Dlatego na zajęciach zostaną  przedstawione  podstawy wyceny własności intelektualnej, w szczególności znaków towarowych i patentów, oraz najczęściej stosowane metody wyceny IP wraz z ukazaniem ich głównych wad i zalet.

Jednym z obszarów nauki, w którym chemia i inżynieria chemiczna znajdują zastosowanie jest nanotechnologia. Nanotechnologia opisuje zarówno sposoby otrzymywania, jak i charakteryzowania nanoobiektów – nanocząstek, nanowłókien, nanowarstw. Metody wytwarzania nanoobiektów stały się ważnym tematem technologicznym w XXI wieku, a jeszcze ważniejszym tematem są zastosowania nanoobiektów w praktyce.

Przedstawię Państwu wykład o zastosowaniach medycznych nanostruktur, głównie nanocząstek. Skupię się na mechanizmach działania nanocząstek stosowanych do podawania leków, ze szczególnym uwzględnieniem terapii celowanej. Opiszę również najpopularniejsze, w literaturze naukowej i badaniach klinicznych, formy nanocząstek do podawania leków. Omówię również wyzwania, jakie wciąż stoją przed badaczami, aby takie preparaty mogły nieść skuteczną pomoc w terapii.

Na zakończenie przedstawię trzy historie praktycznego zastosowania (lub prób praktycznego zastosowania) nanocząstek w terapii: 1) dostępny rynkowo Doxil®, 2) wycofany z badań klinicznych preparat firmy Bind (opiszę, co stało za wycofaniem preparatu z badań), oraz 3) opracowywaną w Polsce platformę dla dostarczania leków przeciwnowotworowych.