Uniwersytet Warszawski

Nasze spotkanie będzie składało się z 2 części: krótkiego wykładu w formie prezentacji i warsztatów językowych.

Opowiemy o  wspólnym słowiańskim pochodzeniu języka ukraińskiego i polskiego, a także o historyczno-kulturowym kontekście wzajemnych kontaktów międzyetnicznych i międzyjęzykowych. Przybliżymy charakter polsko-ukraińskich interferencji językowych, które przejawiły się przede wszystkim na poziomie leksyki, ale nie tylko. Zwrócimy też uwagę na najważniejsze podobieństwa i różnice między językiem ukraińskim i polskim w płaszczyźnie fonetycznej, morfologicznej, składniowej i leksykalnej, uwarunkowane z jednej strony wspólnym pochodzeniem, bliskim sąsiedztwem i wielowiekowymi relacjami międzykulturowymi, z drugiej zaś specyfiką każdego z nich. Powiemy, które z tych cech pomagają w nauce języka ukraińskiego, a które mogą okazać się „fałszywymi przyjaciółmi”.

Warsztaty posłużą zapoznaniu z alfabetem cyrylickim i nabyciu umiejętności zapisu swoich imion, nazwisk oraz miejsc zamieszkania po ukraińsku. Nauczymy też naszych słuchaczy podstawowych zwrotów grzecznościowych w języku ukraińskim.

Spotkanie dotyczy sposobu nadawania imion na Węgrzech. Uczestnicy będą mieli okazję przekonać się, jakie są tradycyjne węgierskie imiona i co oznaczają. Sprawdzimy, czy są one nadal popularne, czy też Węgrzy podążają za nowymi trendami.

Stephen King, jeden z najpopularniejszych, najbardziej kreatywnych i płodnych ze współczesnych pisarzy amerykańskich, został okrzyknięty przez wielu „Królem Horroru” i „Mistrzem Grozy”, co spowodowało uwięzienie autora w sztywnych ramach gatunku. Często wymienia się również gatunek fantasy, science fiction oraz motywy nadprzyrodzone jako elementy najbardziej emblematyczne dla twórczości pisarza. Podczas spotkania wejdziemy w polemikę z powyższymi stwierdzeniami poprzez analizę psychologicznych aspektów powieści Ręka Mistrza (2008), szczególną uwagę poświęcając sposobom przedstawienia bólu i cierpienia oraz choroby i niepełnosprawności. King, zachowując odrębność swojego stylu pisarskiego, a także czerpiąc z bogactwa literatury horroru oraz z osobistych doświadczeń cierpienia i rekonwalescencji po wypadku, któremu uległ w 1999 roku, zrywa etykietę pisarza gatunkowego i wykracza daleko poza jej ramy, poszerzając spektrum możliwości interpretacyjnych i stawiając kluczowe pytania dotyczące najbardziej namacalnego przejawu strachu - lęku przed realnym cierpieniem. Chorzy i niepełnosprawni bohaterowie Ręki Mistrza, uzdolnieni artystycznie i obdarzeni nadprzyrodzonymi siłami umysłu, zmagają się z ciężarem traumatycznych wspomnień, uczą się radzić sobie z ograniczeniami swoich ciał i umysłów, a także z nieustannym poczuciem straty towarzyszącym ich życiu, i starają się odzyskać utraconą tożsamość w odosobnieniu od społeczeństwa, zgodnie z filozofią rekonwalescencji Kinga, która głosi, że „każdy czyn, który stwarza świat na nowo, zasługuje na miano bohaterstwa”. Ból i cierpienie przedstawione w powieści, zarówno fizyczne jak i psychiczne, nie są szlachetne i symboliczne - są okrutne, izolujące i rzeczywiste, stanowiąc podstawę do eksploracji niuansów zmieniającego się i ewoluującego poczucia tożsamości bohaterów poprzez ich rosnącą świadomość odwiecznego balansowania pomiędzy zdrowiem i chorobą w myśl idei wyrażonej przez Susan Sontag dotyczącej podwójnego paszportu, który każdy z nas posiada zarówno w królestwie zdrowych, jak i w królestwie chorych.

Wszyscy, którzy uczyli się kiedykolwiek języka obcego przyznają, że bardzo ważną – jeśli nie najważniejszą – umiejętnością jest znajomość słownictwa. To ono pozwalają przekazać to, co chcemy powiedzieć, i choć nie można pominąć znaczenia innych elementów wiedzy językowej (gramatyki czy wymowy), to bez wyrazów nie ma komunikacji. To dlatego naukę języka obcego zaczynamy najczęściej od zakupu słownika.

Jednak większość z nas nie zdaje sobie sprawy z ilościowych aspektów znajomości słownictwa języka obcego. A przecież mierząc się z nowym zadaniem warto zdawać sobie sprawę z jego rozmiaru. Celem tego spotkania jest przedstawienie faktów, które zdemistyfikują wyzwanie, przed którym staje każdy z nas rozpoczynając naukę. Podczas wykładu uczestnicy poznają odpowiedzi na następujące pytania:

Ile wyrazów jest w języku polskim i angielskim?

Ile wyrazów w języku polskim znają uczestnicy wykładu?

Ile wyrazów zna przeciętny użytkownik języka angielskiego?

Ile wyrazów trzeba znać w języku angielskim, aby swobodnie rozmawiać, czytać i pisać w tym języku?.

W jaki sposób mierzy się te wartości?

Spotkanie będzie miało charakter wykładu z elementami warsztatu. Uczestnicy będą zachęcani do uczestnictwa we wspólnym poszukiwaniu odpowiedzi na wymienione powyżej pytania.

Od mniej więcej 10 lat instytucje administracji publicznej i firmy upraszczają swój styl komunikowania się. Pisanie prostszym, przyjaźniejszym językiem okazuje się nie tylko modne, lecz także potrzebne i opłacalne. W czasie warsztatów opowiemy o ruchu prostego języka i polskich przykładach jego zastosowania. Wspólnie z uczestnikami spróbujemy też upraszczać. W ten sposób na konkretnych przykładach pokażemy, jak pracować z tekstem, aby stał się on bardziej komunikatywny.

W moim wykładzie skupię się na żywiołowych procesach samoorganizacji, pracy i różnych formach czynu społecznego, które pojawiały się początkowo w socjalistycznych przestrzeniach Europy środkowo-wschodniej, a także w socjalistycznej Mongolii. W obydwu przypadkach wskazuję na istnienie kulturowej ciągłości tych lokalnych współdziałaniach. Będę wskazywał na wspólne budowanie budynków publicznych na wsi, na lokalne budowy szkół ‘tysiąclatek’ w całej Polsce, budowy kościołów w Polsce lat 80. i połączę je w tym wykładzie z podobną żywiołową ideą budowy dróg, szkół, organizacją zawodów i lokalnych świat w Mongolii, w społecznościach niegdyś pasterskich. Na południowych stokach Ałtaju, jak pokażę, Mongołowie działają według własnych pasterskich idiomów współpracy i budują idee rozwojowe zanurzone w mongolskiej, współczesnej duchowości. Podobnie we współczesnej centralnej Polsce można znaleźć historie współdziałania, związane z wspólnym budowaniem, konstruowaniem i wyposażaniem świetlic, remiz i innych budynków, umocowanych w skomplikowanych mechanizmach umacniania wspólnoty.

Czemu doszło do pierwszego rozbioru Polski (1772). Jakie czynniki zdecydowały o tym, że państwa ościenne podzieliły się terytorium szlacheckiej Rzeczypospolitej. Co odegrała kluczową rolę: apetyty sąsiadów, czy słabość państwa. Dyskusja panelowa w dwieście pięćdziesiątą rocznicę podziałowego dramatu z udziałem prof. Zofii Zielińskiej, prof. Piotra Ugniewskiego, mgr Michała Balogha i mgr. Rafała Waszczuka, prowadzenie dr Jacek Kordel.

Grzeczność, jako cecha człowieka dobrze wychowanego, podlega ewolucji wraz ze zmianami społeczno-ekonomicznymi, kulturowymi, a także technologicznymi. Po przyspieszonej cyfryzacji, u progu drugiej ćwiartki XXI wieku, trudno mówić o tożsamości naszych obyczajów grzecznościowych z wzorcami dobrych manier z początku ubiegłego stulecia. A jednak to wtedy ustalił się paradygmat polskiej grzeczności. Żyjemy w innych czasach, w całkiem innej rzeczywistości, a jednak kurtuazyjne zwyczaje sprzed nieco ponad wieku ochoczo podglądamy w filmach i serialach. Zaczytujemy się w książkach z rozbudowanym wątkiem historii obyczaju. Warto poświęcić tej barwnej przeszłości chwilę uwagi, by zrozumieć, skąd biorą się nasze dzisiejsze obyczaje. A może i lepiej rozpoznać własne oczekiwania i reakcje?

 - Dlaczego grzeczność pozostaje tak nieuchwytna, a dobrze wychowanego człowieka rozpoznajemy intuicyjnie, niemal od pierwszego spojrzenia?

- Czy tytułomania to uniwersalny sposób okazywania szacunku?

- Z jakiego powodu „bycie miłym” nie ma dziś najlepszego PR-u?

- Jak nasze przywiązanie do tego, co z klasą i na poziomie, wykorzystuje współczesny marketing?

 Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć (z pomocą publiczności) w czasie krótkiego wykładu.

W trakcie warsztatów zostaną pokazane cechy języka węgierskiego. Słuchacze poznają reguły tworzenia wyrazów i zdań, nauczą się wymowy głosek oraz odkryją logikę w pozornie trudnym języku bratanków.

Spotkanie przybliży wszystkim zainteresowanym historią wojskowości fenomen obecności nepalskich żołnierzy w armii brytyjskiej. O werbowanych od 1815 roku Nepalczykach niewiele mówi się poza Wielką Brytanią, pomimo że brali czynny udział w dwóch wojnach światowych i wielu powojennych misjach pokojowych. W tym roku, usłyszeć można było o nich w kontekście obchodów czterdziestej rocznicy bitwy o Falklandy-Malwiny. Nieodłącznym atrybutem towarzyszącym Gurkhom na polu walki jest nóż khukuri, którego obecność zauważyli nawet Polacy walczący w 2. Korpusie polskim we Włoszech. Podsumowaniem spotkania będzie quiz.

Opowiem o czterystuletniej historii hipotezy Keplera, która mówi, jakie jest optymalne (najgęstsze) upakowanie jednakowych kul w przestrzeni trójwymiarowej. Początek tej historii sięga epoki wielkich odkryć geograficznych i wypraw sir Williama Rayleigha, którego asystent - Thomas Harriot, matematyk, astronom i etnograf – układał tabele, podające liczby kul armatnich w stosach o kwadratowej podstawie. W samej końcówce XX wieku, po wcześniejszych nieudanych próbach wielu różnych osób, hipotezę Keplera udowodnił Thomas Hales, matematyk z Uniwersytetu w Pittsburghu. Jego dowód wymaga wprawdzie użycia komputera do obliczeń (jakich - o tym powiem kilka słów), niemniej, został opublikowany w Annals of Mathematics i jest ogólnie akceptowany przez matematyków.

Istotnym elementem budżetu partycypacyjnego jest głosowanie, na podstawie którego podejmowana jest decyzja, które ze zgłoszonych projektów zostaną zrealizowane. Pytanie brzmi: w jaki sposób sprawiedliwie rozdysponować środki z budżetu? Metody liczenia głosów, które są obecnie wykorzystywane nie są proporcjonalne (niektóre grupy wyborców są dyskryminowane) ani efektywne (zostają wybierane projekty o niższym poparciu niż te które nie zostały wybrane). Pokażemy jak matematycznie zdefiniować czym jest sprawiedliwość i jak zaprojektować metodę liczenia głosów, która jest efektywna i sprawiedliwa.

W bestsellerze „Pi razy okoˮ Matt Parker opisuje zaskakujące - czasem zabawne, a niekiedy również groźne - błędy i pomyłki wynikłe z nieumiejętnego lub niestarannego stosowania metod i pojęć matematycznych. Omówimy niektóre z nich.

Bywa, że i sama matematyka postrzegana jest jako źródło zagrożeń - matematyków (i używających metod matematycznych fizyków) próbowano na przykład obciążyć winą za wywołanie światowego kryzysu finansowego w 2008 roku. Zastanowimy się, czy głoszony przez Stefana Banacha pogląd, że matematyka jest zbyt ostrym narzędziem, by dawać je do ręki dzieciom, powinien dotyczyć jedynie dzieci.

Niebagatelną rolę w odkrywaniu naukowym świata odegrali wysyłani przez ogrody botaniczne, muzea przyrodnicze, a także stowarzyszenia ogrodników czy prywatne firmy ogrodnicze profesjonalni kolekcjonerzy. Ich zadaniem było odnajdywanie nowych gatunków roślin ozdobnych do ogrodów i oranżerii, gatunków o znaczeniu gospodarczym czy nowych ziół i leków. Poznamy historię kilku fascynujących postaci botaników i jeszcze ciekawsze, często zawiłe drogi dotarcia do naszych ogrodów kilku gatunków ozdobnych roślin.

Przedstawione zostaną podstawowe informacje dotyczące źródeł pochodzenia składników obecnych w wodach podziemnych oraz najważniejszych procesów kształtujących skład tych wód. Omówione zostaną formy występowania składników w wodach, klasyfikacje składników, w tym w kontekście ich znaczenia dla organizmów żywych, a także wykorzystanie wód podziemnych z uwagi na ich skład. Na przykładzie wybranych pierwiastków korzystnych i szkodliwych dla człowieka pokazane zostanie szerzej ich pochodzenie, znaczenie, wyzwania badawcze oraz tło historyczne.

Popularność gier komputerowych rośnie. Często słyszy się już nawet o profesjonalnych graczach utrzymujących się z grania. Dodatkowo pojawiły się pierwsze szkoły o profilu e-sportowym. Większa liczba graczy zwiększa również szanse na wystąpienie u nich negatywnych konsekwencji psychologicznych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w rewizji 11 Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) przyjęła nową jednostkę nozologiczną – zaburzenie gamingowe (gaming disorder). Po raz pierwszy zatem zaburzenie polegające na problemowym graniu w gry zostało uznane jako zaburzenie psychiczne. Problemowe granie w gry, które często postrzegane jest stereotypowo, stało się istotnym problemem społecznym. Podczas wykładu słuchacze zostaną wprowadzeni w tematykę związaną z grami komputerowymi. Wykład przybliży słuchaczom podstawowe zagadnienia związane z nadmiernym graniem w gry – czynnikami ryzyka, objawami oraz metodami terapeutycznymi. Przedstawiony zostanie również świat gier z uwzględnieniem ich podstawowych mechanik i rodzajów. Materiał pozwoli lepiej poznać gry komputerowe oraz możliwe konsekwencje psychologiczne. 

W Polsce działa ogromna ilość uczelni oferujących edukację na poziomie wyższym w zakresie przedsiębiorczości. Kursy przedsiębiorczości prowadzone są dla studentów różnych niezwiązanych z biznesem kierunków, od szkół teatralnych po medyków. Przedsiębiorczość pojawia się w podstawach programowych polskich liceów i techników. Uczą się przedsiębiorczości także uczniowie zasadniczych szkół zawodowych.

Nie ma natomiast szkół współpracy i współdziałania. Brak wśród celów edukacyjnych rozwijania umiejętności współdecydowania i działania na rzecz dobra wspólnego. Jak wyraził się jeden z bohaterów naszych badań:

"Im więcej ludzie działają razem, tym bardziej widzą, że mogą zrobić dużo więcej. […] Nie uczą nas tego w szkole, na uniwersytecie; cały czas jest tylko o przedsiębiorczości, konkurencji, ale nie ma o współpracy. A potem mówią, że ludzie nie współpracują i że konkurencja jest naturalna. Musimy się wszystkiego uczyć sami."

Na szczęście socjologia może pomóc. Dziś o roli współdziałania mówi się coraz więcej. Wiemy, że poprawia wymianę  i przepływ informacji, że wpływa na szybszy dostęp do wiedzy eksperckiej, a nawet, że zwiększa efektywność osób i zespołów. Zdolność współpracy trafia na listy najbardziej pożądanych umiejętności. 

Tym bardziej jest to istotne, że pojawia się nowy typ miejsc pracy – wspólnoty współdziałania. Nie są to ani tradycyjne miejsca pracy z ubiegłego stulecia z jasnym podziałem ról i hierarchią, ani nowoczesne, gdzie zatrudnienie jest płynne, nagradzany jest indywidualny wkład i istnieje konkurencja. We wspólnotach ludzie, zamiast konkurować, współpracują i przyjaźnią się ze sobą.

Chcemy opowiedzieć o naszych badaniach na ten temat. Zaproponujemy też grę Łowisko, która inspiruje do myślenia o tym jak budować wspólnotę współdziałania?

Jest więcej facetów o imieniu John wśród prezesów spółek na giełdzie nowojorskiej, niż wszystkich kobiet razem wziętych. Ale także naruszanie płacy minimalnej jest częstsze wobec kobiet, a za godzinę pracy kobiety dostają między 75 i 80 groszy, na każdą złotówkę zapłaconą mężczyźnie. Nierówności płacowe między kobietami a mężczyznami nie mają wiele twarzy i wiele przyczyn, wiele z nich psychologicznych -- ale mimo wszystko (a może właśnie z tego powodu) wiele osób podważa w ogóle ich występowanie. Nie trzeba się spierać, można odwołać się do nauki. Na wykładzie uczestnicy odbęda podróż przez dekady, kontynenty i segmenty rynku pracy, by zapoznać się z bieżącym stanem nauki na temat nierówności między kobietami i mężczyznami oraz skutecznymi sposobami eliminowania tych nierówności.

W początkowych tygodniach rosyjskiej inwazji w Ukrainie Polacy masowo ruszyli z pomocą ukraińskim uchodźcom. Jedni pomagali przekazując dary rzeczowe, inni przyjmując do siebie osoby uciekające przed wojną. Wielu z nas, w pierwszych tygodniach wojny odczuwało również lęk i niepokój. W obliczu inwazji u naszych sąsiadów zastanawialiśmy się czy przyszłość naszego narodu jest również zagrożona. Aby uchwycić w czasie ten bezprecedensowy moment przeprowadziliśmy badanie w którym trzykrotnie pytaliśmy Polaków co aktualnie myślą i czują w związku z wojną na Ukrainie. Czy postawy, emocje i zachowania Polaków zmieniały się w czasie? Czy sytuacja w Ukrainie doprowadziła do zbliżenia się obu narodów, czy może przeciwnie – wzrostu nastrojów antyuchodźczych i postrzeganych zagrożeń? Czy wspólna historia Polaków i Ukraińców bardziej ich zbliża czy może oddala? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć podczas wykładu.

Klasa średnia pozostaje jednym z najważniejszych tematów polskiej sfery publicznej. Stawanie się klasą średnią w czasach transformacji było zarazem obietnicą i obowiązkiem. Klasa średnia miała żyć wedle wzorców nowoczesnego społeczeństwa – zorientowana na dobrobyt, status i konsumpcję. Miała też charakteryzować się pożądanymi w nowej, rynkowej gospodarce cechami – elastycznością i chęcią ciągłego podnoszenia kwalifikacji. Klasa średnia wpisała się w wyobrażenia współczesnej Polski jako siła społeczna: politycy walczą o jej głosy, media zabiegają o jej zainteresowanie, a banki oferują jej kredyt. Powtarzające się spory o klasę średnią w debacie publicznej pokazują jednak, że uczestnikom debaty trudno wskazać taką jej definicję, którą można uczynić wspólną.

Socjologia od dawna toczy spór o klasę średnią, pytając o jej granice, charakter, a nawet o to, czy klasa średnia w ogóle istnieje. Wykład będzie krótkim wprowadzeniem do tych sporów z licznymi nawiązaniami do współczesności. Czy da się z pożytkiem stosować tak wieloznaczne pojęcie?

Gdy w 2021 roku na granicy polsko-białoruskiej pojawiły się grupy uchodźców spokojne przygraniczne wsie i miasteczka stanęły w centrum uwagi międzynarodowej opinii publicznej. Za aktywistkami niosącymi pomoc humanitarną, na granicę ruszyli funkcjonariusze policji, wojska i dodatkowe siły straży granicznej, ale też media i posłowie.

Etnografia stanu wyjątkowego to rok regularnych badań sytuacji, jaka zapanowała na pograniczu polsko-białoruskim po zarządzeniu tam strefy stanu wyjątkowego. W czasie wykładu opowiemy, co przez cały ten czas działo się w strefie przygranicznej? Jak zareagowali na uchodźców mieszkańcy jednej z przygranicznych wiejskich gmin Podlasia, ale i szerzej – Polki i Polacy? Spróbujemy też wyjaśnić, jak wydarzenia z zony zmieniły relacje między jej mieszkańcami, funkcjonariuszami służb, uchodźcami i aktywistami? A także odpowiedzieć na pytanie, co stało się, kiedy pół roku później w gminie zamieszkali uchodźcy z drugiej – polsko-ukraińskiej – granicy? Czy niespotykany wybuch solidarności, jaki Polacy okazali milionom uciekającym z zaatakowanej przez Rosję Ukrainy, zmienił sytuację na polsko-białoruskiej granicy?

Kredyt hipoteczny stał się w Polsce głównym sposobem rozwiązywania problemu mieszkaniowego przez młode pary i rodziny. W rodzinach rozumianych ekonomicznie, jako gospodarstwa domowe, współkształtuje decyzje o dzieciach, związkach, pracy i karierze. „Hipoteka” kształtuje także relacje między sektorem finansowym, mieszkaniowym oraz państwem. To w istocie forma długu, która wiąże relatywnie mocno, ale też wystawia coraz więcej gospodarstw domowych w Polsce na spekulacyjną i bardzo niepewną naturę rynków finansowych.

Co ma do tego socjologia? Wskazuje, jak decyzje ekonomiczne są zakorzenione w doświadczeniach, normach i oczekiwaniach społecznych, wyjaśnia porządek instytucjonalny, który współcześnie coraz słabiej gwarantuje przewidywalność i stabilność zarówno rodzinom, jak i finansistom czy decydentom w instytucjach publicznych oraz pozwala zrozumieć, dlaczego współczesne społeczeństwa są oparte na długu, a nie oszczędnościach. Zapraszamy na wykład o socjologicznym rozumieniu hipoteki.