Spotkania weekendowe

W laboratorium ultrazimnych gazów zajmujemy się chłodzeniem atomów cezu i potasu do temperatur bliskich zera bezwzględnego. Do badania właściwości materii wykorzystujemy precyzyjnie sterowane światło laserowe oraz pola magnetyczne w warunkach ultrawysokiej próżni - lepiej niż przestrzeń kosmiczna! Wycieczka po laboratorium pozwoli zrozumieć w jaki sposób oraz w jakim celu atomy są chłodzone i pułapkowane. Wycieczka będzie połączona z demonstracją ładowania pułapki magnetooptycznej atomami.

Parki są ważną częścią struktury miast - ich walory przyrodnicze mają znaczący wpływ na jakość środowiska miejskiego. Bez wątpienia ład, piękno i harmonia przestrzeni parków pozytywnie oddziałuje na kształtowanie się postaw społecznych. Mając to na uwadze architekci krajobrazu - naukowcy i praktycy z Katedry Architektury Krajobrazu z warszawskiej SGGW - w ramach tegorocznego Festiwalu Nauki zamierzają podzielić się z uczestnikami wycieczki swoją wiedzą i doświadczeniami z zakresu kształtowania przestrzeni parkowych w miastach. Podczas spaceru po Parku Ujazdowskim w Warszawie prowadzący postarają się wyjaśnić, na czym polega istota parku miejskiego oraz jakie są jego funkcje - te tradycyjne oraz współczesne. Spotkanie terenowe sprzyjać będzie zaprezentowaniu podstawowych elementów programu parku, a na widocznych przykładach omówione zostaną zasady kompozycji przestrzennej. Poruszone będą zagadnienia z zakresu kształtowania scenerii i widoków, wnętrz parkowych i układów roślinnych, uzyskiwania określonych nastrojów, co sprzyja tworzeniu lokalnej tożsamości miejsca. Bez wątpienia głównym tworzywem kompozycyjnym parku jest roślinność, a zwłaszcza dorodny drzewostan. Piękne drzewa decydują w dużym stopniu o atrakcyjności miejskich parków i ogrodów, które umożliwiają efektywny wypoczynek mieszkańców miast. Ponieważ każde dzieło ogrodowe uzyskuje pełne efekty plastyczne i użytkowe dopiero po upływie wielu lat (specyfika rozwoju roślinności), szczególna uwaga zostanie poświęcona właśnie temu zagadnieniu, a to w celu ukazania parku – w odróżnieniu od dzieł architektury - jako delikatnego i dynamicznego organizmu zmieniającego się w czasie.

Podstawowym narzędziem medycyny są leki. Najczęściej są to substancje chemiczne, które wywołują w organizmach żywych pewne działanie: „zbijają” gorączkę, uśmierzają ból, obniżają ciśnienie, zabijają chorobotwórcze bakterie itp. Bez leków nasze życie byłoby z pewnością krótsze i bardziej uciążliwe z powodu nieleczonych chorób. Ale mimo bujnego rozwoju farmakologii w XX wieku, wielu chorób wciąż nie da się ani wyleczyć, ani dobrze kontrolować. Ciągle potrzeba nowych leków: skuteczniejszych i bezpieczniejszych. Jak je zatem odkryć?

Historycznie rzecz biorąc, wiele ważnych substancji czynnych zawdzięczamy obcowaniu ludzi ze związkami chemicznymi i szczęśliwej obserwacji. W dawnych czasach było to przede wszystkim obcowanie ze związkami chemicznymi pochodzenia naturalnego (roślinnego i zwierzęcego). Od końca XIX wieku, człowiek sam próbuje wytwarzać nowe substancje czynne o określonym działaniu, ale nadal wiele z ważnych odkryć to kwestia rzadkiego zbiegu okoliczności.

Podobno przypadek sprzyja przygotowanym. Wraz z postępem nauk o życiu, wiemy co raz więcej o budowie i działaniu organizmów. Znacznie lepiej rozumiemy przyczyny i przebieg wielu chorób. Czy jesteśmy przez to lepiej przygotowani do odkrywania nowych leków?

Współczesny proces poszukiwania nowych leków jest wieloetapowy i angażuje badaczy z bardzo różnych dziedzin nauki: chemików, biologów, (bio)informatyków, lekarzy, technologów itd. Badania trwają wiele lat, kosztują miliardy dolarów i … nierzadko kończą się porażką.

Podczas wykładu przyjrzymy się poszczególnym etapom odkrywania leków. Zastanowimy się także nad bardziej podstawowymi pytaniami: dlaczego leki w ogóle działają i dlaczego nie działają tak, jak byśmy tego chcieli, czyli szybko, skutecznie i bez niepożądanych efektów?

Wycieczka po ogrodzie Centrum Wodnego SGGW nazywanym też „Parkiem Wodnym” umożliwi zapoznanie się z terenem, gdzie na co dzień prowadzone są badania naukowe i zajęcia dydaktyczne dla studentów. W parku zobaczymy terenowy model rzeki i jej zlewni w obszarze wyżynnym i nizinnym. Podążając wzdłuż biegu rzeki odwiedzimy zróżnicowane siedliskowo ekosystemy wód stojących i zajrzymy do wnętrza zbiornika wodnego przez panoramiczną szybę umieszczoną w suchym doku. Poznamy budowle hydrotechniczne służące do sterowania przepływem wody. Zapoznamy się z wyposażeniem stacji meteorologicznej monitorującej jakość i wybrane parametry fizyczne powietrza atmosferycznego. Obejrzymy z bliska modele zielonych dachów, umożliwiających retencjonowanie wód opadowych i przeciwdziałanie zjawisku „miejskiej wyspy ciepła”.

Neutrina to cząstki elementarne o wielu ciekawych właściwościach. Jedną z właściwości cząstek elementarnych, między innymi również neutrin jest to, że się "wiercą". Oczywiście fizycy opisując neutrina nie mówią, że one "się wiercą", ale że mają specjalną własność kwantową zwaną spinem. Na wykładzie opowiem Państwu na czym to polega, oraz przedstawię różne symetrie występujące w świecie neutrin. Wszystko to ma na celu pokazanie Państwu czym się na co dzień zajmujemy w międzynarodowych eksperymentach neutrinowych w Japonii, w których grupy polskie biorą od wielu lat udział. Mam tu namyśli eksperymenty T2K oraz Super-Kamiokande zlokalizowane na wyspie Honsiu w Japonii, które dostarczyły wiele ciekawych wyników na temat przemiany neutrin różnego rodzaju. Kilka słów będzie również powiedziane o przyszłym planowanym eksperymencie Hyper-Kamiokande, w którym Polacy również biorą udział.

Po wykładzie Świetlana przyszłość antyferromagnetyków odbędą się wycieczki do laboratorium dla trzech grup. Każda wycieczka będzie trwała około 20 min. Limit osób w grupie wynosi 10 osób. Miejsce zbiórki przy recepcji.

Wbrew pozorom potrzeba badania obiektów mających więcej niż trzy wymiary wyrasta z całkiem praktycznych problemów. Opowiem o jednym z powodów  wyjścia w czwarty, siódmy czy nawet siedemnasty wymiar.

Gdy już zaakceptujemy "naturalność" przestrzeni czterowymiarowej, zastanowimy się, jak oglądać proste czterowymiarowe obiekty (takie jak czterowymiarowa kostka) za pomocą naszych zmysłów stworzonych do analizowania świata trójwymiarowego.

Będziemy obiekty czterowymiarowe kroić (cóż, w wyobraźni tylko) i rzutować, będziemy starali się wyobrazić sobie obiekty, które w pierwszej chwili wydają się niewyobrażalne.

Wywołany atakiem Rosji na Ukrainę kryzys uchodźczy spotkał się z szybką i masową reakcją Polaków. W pomoc uciekającym przed wojną Ukrainkom i Ukraińcom włączyły się miliony osób. Oprócz przekazywania pomocy rzeczowej czy wpłacania pieniędzy na konta organizacji pomocowych, angażowaliśmy się w bardziej bezpośrednie formy pomocy takie jak oferowanie noclegu czy transportu. Co stało za tym nieoczekiwanym zrywem? Współczucie? Niechęć do Rosjan? Chęć zatarcia niekorzystnego wrażenia, jakie na arenie międzynarodowej wywołało nieprzyjęcie przez Polskę uchodźców w 2015 roku? Dlaczego tak chętnie pomagaliśmy uchodźcom z Ukrainy, podczas gdy jeszcze kilka tygodni wcześniej los uchodźców znajdujących się na granicy polsko-białoruskiej był nam obojętny? Odpowiedzi na te pytania poszukamy, korzystając z najnowszych teorii psychologicznych oraz danych sondażowych zebranych na przełomie marca i kwietnia 2022 r.

Uczestnicy spotkania zobaczą jak powstają inteligentne materiały. Będą uczestniczyć w przygotowaniu polimerów zdolnych do zmiany kształtu pod wpływem temperatury.

W trakcie zajęć zostanie przedstawione jak wyglądają i jak działają pompy ciepła, które tak powszechnie są ostatnio wykorzystywane do ogrzewania domów i do produkcji ciepłej wody użytkowej. Na działającym urządzeniu zostanie zaprezentowane krok po kroku, jak to jest, że z jednego kWh energii elektrycznej uzyskuje się do ogrzewania aż 4 kWh ciepła. Osoby uczestniczące w pokazie prześledzą obieg czynnika roboczego w układzie zaczynając od sprężarki przez skraplacz, zawór rozprężny i parownik, dowiedzą się po co te wszystkie elementy się tam znajdują i co właściwie robią. Na koniec zostanie też zaprezentowane, gdzie oprócz domków jednorodzinnych można spotkać pompy ciepła.

Wykład poświęcony Polkom - królewskim lub książęcym córkom, wydawanym za mąż za zagranicznych władców. Opowieść zarówno o losach nieszczęśliwych kobiet, jak i o tych, którym udało się zaznać miłości w zaaranżowanym małżeństwie oraz o Polkach, które zrobiły pośród rządzących domów Europy prawdziwą karierę.

Tradycja wilanowskiej kolekcji roślin egzotycznych trwa już 340 lat! Jej założycielem był król Jan III, który uprawiał w ogrodzie cytrusy i inne gatunki śródziemnomorskie takie jak granaty, mirty, laury, jaśminy i rozmaryny. Swoją popularność zawdzięczały głębokiej mitologicznej symbolice oraz szerokiemu zastosowaniu zarówno w kuchni, jak i medycynie. Kolejni właściciele rezydencji kontynuowali i rozwijali kolekcję, tak że w połowie XIX wieku liczyła ponad 7200 okazów. Była to jedna z najciekawszych i najbogatszych kolekcji roślin egzotycznych Warszawy. Podczas spaceru poznamy jej niezwykłą historię oraz odkryjemy dawną symbolikę.

Algorytmy sztucznej inteligencji w coraz większym stopniu zmieniają nasze życie. Wiele z nich bazuje na tzw. sieciach neuronowych, stworzonych w inspiracji systemem nerwowym człowieka. Ciekawi Cię jak działają tego typu algorytmy? Chcesz dowiedzieć się jak systemy istniejące fizycznie takie, jak np. woda w naczyniu lub ciało ośmiornicy mogą posłużyć im jako zasób obliczeniowy? Zastanawiasz się czy sztuczna inteligencja przynosi nam więcej korzyści, czy też zagrożeń? Jeśli tak - ten wykład jest dla Ciebie. Od uczestników nie wymagana jest znajomość złożonej matematyki; ciekawość zupełnie wystarczy!

Dzieci poznają zasady komponowania zdrowego posiłku oraz budowy Piramidy i Talerza Zdrowego Żywienia. W części praktycznej dzieci stworzą zbilansowany talerz, przyporządkują produkty do odpowiednich stopni piramidy żywieniowej oraz będą rozpoznawać owoce i warzywa ukryte w skrzyniach.

Wykład połączony z prezentacją ukazuje drogę artykułu od złożenia do publikacji oraz specyfikę funkcjonowania tekstów na stronie internetowej „Napisu. Pisma Poświęconego Literaturze Okolicznościowej i Użytkowej” - współczesnego czasopisma naukowego o interdyscyplinarnym profilu humanistycznym, łączącego środowiska Instytutu Badań Literackich PAN, Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Rozwijanie budowanej samodzielnie przez lata strony www rocznika uzależnione jest od możliwości medium, spełniania koniecznych wymagań zewnętrznych (Ministerstwo Edukacji i Nauki, wybrane repozytoria i bazy danych), a także ambicji redaktorów, którzy starają się zindywidualizować i wzbogacić „cyfrową wizytówkę” tytułu. Niezbędne elementy treści muszą zostać pokazane w odpowiedniej formie, która będzie odpowiadać oczekiwaniom odbiorcy (czytelnika, autora, recenzenta), takim jak: dostępność informacji, intuicyjność korzystania ze strony, nawiązania do bogatej tradycji typograficznej, walory estetyczne (logo, layout pisma i strony www [napis.edu.pl], ilustracje, okładki, elementy animacji itp.).

Wykładowi towarzyszy wystawa wybranych okładek rocznika To, co NAPISano, trwa… (projekty autorstwa Katarzyny Stanny) przed salą 144 w Pałacu Staszica.

W laboratorium ultrazimnych gazów zajmujemy się chłodzeniem atomów cezu i potasu do temperatur bliskich zera bezwzględnego. Do badania właściwości materii wykorzystujemy precyzyjnie sterowane światło laserowe oraz pola magnetyczne w warunkach ultrawysokiej próżni - lepiej niż przestrzeń kosmiczna! Wycieczka po laboratorium pozwoli zrozumieć w jaki sposób oraz w jakim celu atomy są chłodzone i pułapkowane. Wycieczka będzie połączona z demonstracją ładowania pułapki magnetooptycznej atomami.

Celem warsztatów jest zdobycie wiedzy na temat kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) i poznanie jego funkcji w komórce. Uczestnicy warsztatów będą mieli możliwość zapoznania się z charakterystyką pracy z DNA i różnymi technikami biologii molekularnej. Podczas warsztatów młodzi naukowcy przeprowadzą reakcję łańcuchową polimerazy (PCR) – pozwalającą na uzyskanie dużej ilości ściśle zdefiniowanego fragmentu DNA i zapoznają się z podstawową techniką analizy i obrazowania DNA – elektroforezą.

Jedną z konsekwencji pandemii była popularyzacja różnych form pracy zdalnej. Wprawdzie w pierwszych tygodniach pandemii była rozwiązaniem narzuconym, szybko okazała się skuteczna i pożądana przez pracowników. Fakt, iż praca zdalna bywa najczęściej wykonywana w domu, powoduje, że splata się ona życiem pozazawodowym, wpływając na zmianę różnych jego aspektów. Proponowane wystąpienie zostanie poświęcone temu, jak krystalizujący się nowy model pracy oparty o elastyczne rozwiązania w sferze zawodowej wpływa na zmianę naszego życia, w tym priorytetów, nawyków, diety, czy spędzania wolnego czasu. Za podstawę empiryczną posłużą wyniki dwóch fal realizowanego w IFiS PAN od 2020 roku badania jakościowego, w ramach którego ponad stu uczestników (młodych dorosłych, rodziców oraz seniorów) raz w roku udziela wywiadów poświęconych przemianom w ich życiu.

Fizyka jądrowa , już od swoich początków w laboratoriach Marii Skłodowskiej-Curie, była interdyscyplinarną nauką, która miała ogromny wpływ na badania medyczne i praktykę kliniczną. Radioterapia jest obecnie stosowana w leczeniu raka od ponad 100 lat. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane zmiany jakim uległo leczenie nowotworów i jakie są dalsze perspektywy skutecznej radioterapii.

Celem radioterapii jest skutecznie napromienić guz oszczędzając sąsiadujące z nim zdrowe tkanki. Spełnienie jednoczesne tych dwóch warunków- skuteczności i bezpieczeństwa nadal  stanowi wyzwanie techniczne, przed którym staje dziś fizyka jądrowa.

Dwie najczęstsze formy radioterapii to radioterapia z użyciem zewnętrznej wiązki uzyskiwanej z akceleratora medycznego oraz brachyterapia, która polega na wszczepieniu radioaktywnych izotopów bezpośrednio do leczonej objętości lub w jej pobliżu.

Radioterapia wiązką zewnętrzną odbywa się za pomocą wiązek elektronów, fotonów i ciężkich jonów. Nowoczesne technologie radioterapii umożliwiają dostarczanie wiązki z wielu kierunków, "dopasowanych" do kształtu guza i modulowanych z szybko zmieniającą się intensywnością. Przykłady terapii konformalnej obejmują radioterapię wiązką o  modulowanej intensywności (IMRT), radioterapię stereotaktyczną (SRT) i radiochirurgię stereotaktyczną (SRS)- system CyberKnife oraz radioterapię hadronową.

Typowe techniki brachyterapii obejmują wiele metod , od wszczepiania stosunkowo dużych, widocznych źródeł radioaktywnych w pobliżu lub bezpośrednio do objętości guza, co jest najczęściej stosowane w leczeniu raka prostaty, po radioembolizację, w której dostarczane są miliony mikroskopijnych radioaktywnych mikrosfer Y-90 przez cewnik bezpośrednio do łożyska guza, jak stosuje się dzisiaj w leczeniu guzów wątroby.

Nierówności płacowe między kobietami a mężczyznami mają mają więcej niż jedną przyczynę, ale wiele z nich ma charakter ukrytych głęboko w zwojach naszych mózgów uproszczeń. Jedni mają ich więcej, inni mniej. Uproszczenia różnią się też skalą tego, jak trudno z nimi walczyć. W trakcie warsztatów każdy będzie mógł zbadać, które stereotypy zamieszkują jego zwoje. Uczestników zapoznamy ze źródłami tych stereotypów i skutecznymi sposobami ograniczania ich wpływu na kobiety i mężczyzn. Uczestnicy warsztatu na własnej skórze, w eksperymentach ekonomicznych będą mieli okazję sprawdzić czy sami są wolni uproszczeń czy przekonań, które stoją na przeszkodzie wyrównania płac.UWAGA! Prosimy o zabranie ze sobą telefonu komórkowego z dostępem do Internetu – urządzenie umożliwi wzięcie udziału w eksperymencie. 

W czasie wykładu w przystępny i ciekawy sposób omówiony zostanie cały proces technologiczny, dzięki któremu kawałek niepozornego krzemu  można zmienić w potężne urządzenie obliczeniowe, czyli mikroprocesor. Jego składowe elementy mają rozmiary mniejsze, niż długość fali światła użytego do ich wytworzenia.

Pieniądz w tekstach średniowiecznych: od komentarzy do Etyki i Polityki Arystotelesa do reguły franciszkańskiej. Różne funkcje pieniądza były analizowane również w perspektywie filozoficznej — pieniądz jest zarówno miarą wartości jak i środkiem wymiany, a wówczas odrębność tych funkcji ta była dodatkowo podkreślona przez rozróżnienie między monetą a pieniądzem obrachunkowym. Czy wartość monety wynikała po prostu z wartości kruszcu, czy nie tylko? Jak problem „bezpłodności pieniądza” i lichwy wpływał na ocenę działalności prowadzących wymianę monet, wekslarzy i bankierów (których nota bene nie utożsamiano udzielającymi pożyczek pod zastaw)? Co nowego w wniosły do postrzegania pieniądza pisma Mikołaja z Oresme i Mikołaja Kopernika, koncepcje bulionizmu i idee reformacji?

Pracownicy ŚLCJ oprowadzą Państwa po Laboratorium. Będzie można zobaczyć „serce” Laboratorium – czyli cyklotron, oraz usłyszeć o tym jak działa ten akcelerator. Zwiedzić będzie można też halę eksperymentów – czyli miejsce, do którego docierają wiązki ciężkich jonów przyspieszone w cyklotronie i gdzie wykorzystując różnego rodzaju układy detektorów prowadzi się badania z fizyki jądrowej (i nie tylko). Zwiedzanie laboratorium poprzedzone będzie pokazem filmu animowanego "Tajemniczy Świat Jąder Atomowych", który zabierze widza w podróż do mikroświata. Pokaże, jak odkryto istnienie jądra atomowego i jak badamy jego strukturę.

Wirtualna rzeczywistość (ang. Virtual Reality, VR) to rzeczywistość kreowana przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii informatycznych, a która polega na multimedialnej wizualizacji przedmiotów, zwierząt, ludzi, czyli realnych i nie-realnych przestrzeni, obiektów lub zdarzeń. Aktualnie proponowanych jest wiele różnych technologicznych rozwiązań, ogólnie określanych jako „Extended Reality” (XR, czyli Rozszerzona Rzeczywistość). W naszych badaniach modelowych [Brain Res 2021 Sep 1; 1766: 147537; Symmetry. 2021; 13(10): 1810; Bujalska B, Maciąg K, „Nowoczesne technologie – strategie, rozwiązania i perspektywy rozwoju”, WN Tygiel 2021, Tom 1, str. 127-157] oparłyśmy się na środowisku wirtualnej rzeczywistości systemu NEUROFORMY, z zaawansowanym stanowiskiem w technologii 3D i wirtualną posturografią. NEUROFORMA to hybrydowy tele-system firmy Titanis (https://www.neuroforma.pl/), pozwalający na ćwiczenia w domu i w ośrodku (także pod zdalnym nadzorem fizjoterapeuty). To system, który jest stosowany w rehabilitacji neurologicznej, neuropsychologicznej, pourazowej, reumatologicznej, kinezyterapii, jak i w szeroko pojętej profilaktyce prozdrowotnej, zarówno u dzieci, dorosłych, jak i u osób w podeszłym wieku. Dodatkowo jest on przykładem oferowanych najnowocześniejszych innowacyjnych informatycznych narzędzi o szerokim spektrum zastosowań, które kryją w sobie niezbadane i fascynujące możliwości, ale i mogących być źródłem niekorzystnych efektów, jak „cyber-zaburzenia”, które czasem obserwowane są u uczestników Wirtualnych Światów z pełną immersją.