Selen oraz tokoferole i tokotrienole w diecie człowieka – chronią czy szkodzą

Selen (metaloid) i tokole (tokoferole i tokotrienole) to fizjologicznie ważne antyoksydanty w diecie ludzi oraz zwierząt gospodarskich i domowych; te właśnie antyoksydanty mogą
przyczynić się do zmniejszenia rozmiaru tworzenia wolnych rodników, których nadmiar w organizmie stymuluje rozwój wielu chorób. Antyoksydanty te podane do diety mogą
podnieść wartości prozdrowotne żywności; warto wspomnieć, iż podawanie diety wzbogaconej w antyoksydanty w ramach zbilansowanej zdrowej diety nie jest ideą, która
narodziła się w czasach współczesnych. Idea żywności prozdrowotnej ma ścisły związek z filozoficzną Wschodu (szczególnie indyjskiej i chińskiej), w której nie było wyraźnego
rozróżnienia pomiędzy właściwie skomponowaną dietą a lekarstwem. Nie powinien więc dziwić fakt, iż liderem w kształtowaniu i produkcji tej żywności jest Japonia, gdzie kluczowe
badania nad prozdrowotnym kształtowaniem diety prowadzono już w latach ’80 XX w. Selen początkowo uznawany był za pierwiastek toksyczny i karcenogenny; dopiero w 1957
roku stwierdzono, iż jest to mikroelement niezbędny w żywieniu ludzi i zwierząt. Fizjologiczne właściwości Selenu w organizmach ludzi i zwierząt zależą od tego, w jakiej formie
chemicznej oraz stężeniach występuje on w diecie. Najważniejsze fizjologiczne funkcje Se to: unieczynnianie wolnych rodników; hamowanie proliferacji komórek (szczególnie
nowotworowych); regulowanie stężenia tyroksyny; utrzymywanie właściwej odporności organizmu; ochrona DNA przed oksydacyjnymi uszkodzeniami; antymutagenne i antykancerogenne; detoksykacja toksycznych metali ciężkich. Podobnie ważne funkcje pełni witamina E (witamina młodości). Witamina ta jest grupą związków chemicznych (tokole), w skład której wchodzą tokoferole i tokotrienole. Wspólną cechą tokoli jest dwupierścieniowy szkielet i łańcuch boczny zbudowany z trzech jednostek izoprenowych. Dlatego też tokole to związki dobrze rozpuszczalne w tłuszczach i olejach roślinnych. Fizjologicznie najważniejszym tokolem jest α-tokoferol; jest on najważniejszym hydrofobowym antyoksydantem występującym w komórkach. Z uwagi na wydatną antyoksydacyjną aktywność, tokole opóźniają procesy starzenia żywych organizmów. Tokole są szczególnie zalecane przy intensywnym wysiłku, w okresie menstruacji i ciąży, przy nadużywaniu alkoholu i paleniu papierosów. Ich zapotrzebowanie zwiększa się wraz z wiekiem.