wiedza o języku i kulturze

Naukowcy twierdzą, że rodzimy się altruistami. To pozwala nam przeżyć i umożliwia ewolucyjny sukces. Człowiek to istota niezwykle rozwinięta pod względem emocjonalnym, a dzięki specjalnym strukturom mózgu jest w stanie „czytać w myślach” innych osób. Obcowanie z literaturą, twierdzą naukowcy, jest również dla nas czymś naturalnym – nieważne, czy jesteśmy autorami, czy czytelnikami opowieści.

Co biologia ma do powiedzenia na temat książek? Czy istnieje związek pomiędzy altruizmem a czytaniem? I jaką rolę literatura pełni zarówno w rozwoju osobistym, jak i w tworzeniu się społeczeństw? Spróbujemy wspólnie udzielić odpowiedzi na te pytania, korzystając z elementów wiedzy naukowej, oraz – przede wszystkim - własnych czytelniczych doświadczeń.

Na warsztatach zastanowimy się na podstawie konkretnych przykładów nad różnicami między oralnym i piśmiennym sposobem porozumiewania się. Czy tekst pisany jest tylko utrwaleniem mowy? Okazuje się, że wybór środka przekazu narzuca sposób myślenia, a nawet kompleksową wizję świata. Postaramy się scharakteryzować, na czym polega umysł piśmienny, a następnie spróbujemy zrekonstruować światopogląd przedstawiciela kultury oralnej. Jeśli starczy czasu, uzyskane wnioski zastosujemy do interpretacji języka mediów elektronicznych, które, jak zauważył już Marshall McLuhan, umożliwiły renesans oralności.

Science fiction to nie tylko ważna część kultury współczesnej, "klucz do rzeczywistości", ale i dyscyplina akademicka. Pokażę jak naukowo podchodzić do fantastyki co przyda się i na maturze, i na studiach literaturoznawczych i kulturoznawczych każdego rodzaju. Podczas spotkania opowiem o powstaniu i rozwoju science fiction studies w USA i Europie oraz o o kilku najważniejszych obszarach zainteresowania badaczy: rozróżnieniu SF/fantasy, kwestii utopii i dystopii, oraz o literaturze inspirowanej komputerami i Internetem. Słowem: SF pozwala pojmować rzeczywistość, gdyż obecnie żyjemy nie w teraźniejszości lecz w przyszłości.

Zajęcia pokazują na wybranych przykładach, zaczerpniętych z nurtu „kryminału retro”, (literatura i film) a także ekranizacji klasycznych opowieści detektywistycznych oraz materiałów o charakterze zbeletryzowanych dokumentów – współczesne, potoczne wyobrażenia na temat pewnej specyficznej sfery wieku XIX. Oprócz mody na seriale kryminalne w klimacie retro (brytyjskie, kanadyjskie czy amerykańskie, jak np. „Ripper Street”, „Museum Eden”, „Murdoch Mysteries”, „Suspicions of Mr Whicher”, „Copper”) omówione zostaną również postaci historyczne i fikcyjne, które funkcjonują już jako swoiste, rozpoznawalne  znaki kulturowe (np. Kuba Rozpruwacz, Sherlock Holmes i jego liczne rzeczywiste pierwowzory).

Podczas zajęć zostaną poddane oglądowi zarówno rażące anachronizmy, dotyczące sfery kultury materialnej czy języka (będące wynikiem niewiedzy autorów powieści czy scenariuszy lub – w przypadku obcojęzycznych tekstów kultury – również tłumaczy, niezorientowanych w niuansach stylistycznych pewnych terminów), jak i zaskakujące elementy, które są niezgodne ze stereotypową wizją tej epoki – a jednak odzwierciedlają prawdę historyczną. Interaktywny charakter zajęć, polegający m. in. na odwoływaniu się do „wiedzy codziennej” odbiorców w formie prostego quizu (prawda czy fałsz?), ma w założeniu podważyć schematy oraz w przystępny sposób ukazać niejednoznaczność i bogactwo XIX stulecia.

Zespół Nowej Panoramy Literatury Polskiej opowie o tworzeniu dwóch premierowych kolekcji cyfrowych: PrusPlus (dotyczącej Bolesława Prusa oraz "Lalki") oraz Atlasu Romantyzmu Polskiego (przedstawiającej polski Romantyzm w ujęciu przestrzennym). Przedstawione zostaną założenia, które przyświecały twórcom, a także szczegółowe rozwiązania, które zastosowano, by zaprezentować treści naukowe w nowoczesnej, multimedialnej formie.

Kultura fizyczna staje się jedną z form świadomości społecznej. Towarzyszy emancypacji kobiet, jest rodzajem manifestacji przynależności narodowej, niejednokrotnie też uczestniczenie w „sportowo-towarzyskim” życiu miasta świadczy o statusie materialnym i społecznym (wyścigi konne). Pojawiają się wynalazki, które przyczyniają się do ulepszenia narzędzi sportowych: dętka zapewniająca elastyczność i sprężystość piłkom oraz oponom pneumatycznym, łańcuch rowerowy, szprychy; najważniejszy okres dla rozwoju poszczególnych dyscyplin przypada właśnie na koniec XIX wieku – od tamtego czasu zmieniają się one jedynie nieznacznie (pojazd zwany bicyklem, zaprojektowany w ciągu ostatnich 30 lat XIX wieku jest używany do dziś).

Historia Stanów Zjednoczonych pełna jest teorii spiskowych. Obywatele tego kraju z lubością wydają się wyszukiwać zmowy oraz rzekome działania sekretnych sił. Niniejszy wykład pokrótce przedstawi nie tylko najbardziej wpływowe teorie, jakie pojawiły się przez prawie dwa i pół wieku istnienia USA, ale i zademonstruje, jak odzwierciedlały one ewolucję tego kraju, obawy i nadzieje jego obywateli. Od Wojny o Niepodległość po Zamachy z 11 września 2001 roku teorie spiskowe dzieliły, ale też jednoczyły Amerykanów, stając się narzędziem zarówno ekstremistów, jak i Białego Domu. Wiara w teorie spiskowe, choć często wyśmiewana i ignorowana, nierzadko ma silny wpływ na bieg historii. e amerykańskiej. 

Jak daleko idące konsekwencje może mieć błąd tłumacza medialnego i jakie jest jego źródło? Podczas spotkania będziemy wspólnie analizować przykłady błędnego tłumaczenia w szeroko pojętych mediach. Dlaczego tradycja walentynek w Japonii wygląda inaczej niż wszędzie indziej na świecie? Skąd wzięło się przekonanie, że na Marsie żyli Marsjanie? Dlaczego Mojżesz ma rogi? Czy Nikita Chruszczow rzeczywiście groził Amerykanom? Dlaczego Polacy nie mogli zrozumieć Jimmy Cartera? Co wpłynęło ma decyzję Amerykanów, aby zrzucić bomby na Hiroszimę i Nagasaki? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań  znajdziemy podczas dyskusji.

Spotkanie przeznaczone jest dla wszystkich, którzy interesują się mediami i kulturą języka. Aby aktywnie brać udział w zajęciach, uczestnicy powinni posługiwać się językiem angielskim przynajmniej na poziomie średniozaawansowanym. 

Cykl wykładów (z prezentacjami multimedialnymi) ma na celu przybliżenie słuchaczom epoki oświecenia (ramy czasowe, podstawy filozoficzne, kontekst społeczno-polityczny, osiągnięcia w zakresie kultury ze szczególnym uwzględnieniem literatury oraz sztuk pięknych) w krajach Europy Zachodniej (cz. I) i w Rosji (cz. II). Kryterium doboru materiału egzemplifikacyjnego (traktaty filozoficzne, literatura piękna, ikonografia) stanowi obecność w nim obrazu „światła” (opozycji „światło – mrok”), uznanego za fundament myślowy epoki.

Problematyka wykładu „Europa wieku świateł: fundamenty”:

1. Ramy czasowe oświecenia zachodnioeuropejskiego. Oświecenie a wiek XVIII.
2. Co to jest Oświecenie? – rozprawa Immanuela Kanta.
3. Oświecenie – rycina Daniela Chodowieckiego.
4. Nazwa epoki w różnych językach europejskich.
5. Podstawy filozoficzne oraz konteksty społeczno-polityczne i kulturowe oświecenia europejskiego.  
6. Oświecenie i my. Co zawdzięczamy epoce oświecenia?

Problematyka wykładu „Europa wieku świateł: oblicze rosyjskie”:

1. Oświecenie w Rosji – ramy czasowe, ośrodki kulturalne, zjawiska i tendencje, przedstawiciele.
2. Oświeceni Rosjanie w Europie Zachodniej. Recepcja kultury zachodnioeuropejskiej w Rosji XVIII wieku.

Obraz „światła” oraz opozycja „światło – mrok” w społecznie zaangażowanej literaturze rosyjskiej XVIII wieku (na przykładzie Podróży z Petersburga do Moskwy Aleksandra Radiszczewa). Opozycje „światło – mrok” oraz „widzenie – ślepota” w utworze Radiszczewa a twórczość F. Fénelona i J.F. Marmontela.

1. Wprowadzenie – krótkie przedstawienie biografii i dorobku naukowego Paula Grice’a

2. Wyjaśnienie, czym są Zasada Współpracy i maksymy:

a. maksymy ilości (informować w ilości stosownej do celu konwersacji)

b. maksyma jakości (podawać informacje prawdziwe)

c. maksyma odniesienia (mówić to co istotne dla tematu rozmowy)

d. maksyma sposobu (mówić jasno i zrozumiale)

3. Podzielenie uczniów na cztery grupy i wręczenie każdej z grup kartki z zapisaną maksymą.

Każda z grup ma za zadanie przedstawić w wymyślonej przez siebie scence rodzajowej

przykład konwersacji, w której jedna osoba przestrzega danej maksymy, a inna tę maksymę

łamie.

4. Po prezentacji wszystkich grup uczniowie decydują, która maksyma według nich została

złamana w kolejnych scenkach.

5. Burza mózgów: „jakie są skutki łamania maksym?”

6. Dyskusja, czy warto trzymać się stosowania maksym, gdy drugi rozmówca jawnie je łamie?

Tajwan jest egzotyczną wyspą, którą charakteryzują piękne krajobrazy, burzliwa historia i niezwykła różnorodność kulturowa. Jak powstała wyspa? Dlaczego jej przyroda jest tak zróżnicowana? Kim są Tajwańczycy? Podczas lekcji znajdziemy odpowiedź na te i inne pytania. Poznamy najciekawsze formy ukształtowania terenu i obiekty przyrodnicze powstałe na wyspie, najważniejsze wydarzenia z jej historii oraz dowiemy się więcej na temat kultury i obyczajów zamieszkujących ją aborygenów i ludności chińskiej.

Proponujemy wprowadzenie do warsztatu tłumacza kabinowego, obejmujące tłumaczenie pokazowe w wykonaniu instruktorek oraz szereg ćwiczeń i zabaw, które stymulują podzielność uwagi, mechanizm antycypacji, wykorzystywanie redundancji, wiedzy pozajęzykowej, kompetencji kulturowej itp. Warsztat jest pomyślany jako prezentacja tego, co się dzieje w kabinie – i poniekąd również w głowie tłumacza podczas tłumaczenia symultanicznego. Poza „oswajaniem” z kabiną (w sensie jak najbardziej dosłownym, czyli technicznym) poprzez ćwiczenia postaramy się przybliżyć słuchaczom dzień powszedni tłumacza kabinowego, chętnie odpowiemy na pytania, podzielimy się własnymi doświadczeniami. Jeśli chodzi o przygotowanie uczestników warsztatu - właściwie nie jest wymagana biegła znajomość żadnego języka obcego – zaprezentujemy ćwiczenia na przykładzie języka polskiego, choć możemy się odwołać do rosyjskiego i angielskiego (tytułem ilustracji).

Ponieważ w laboratorium przystosowanym do nauczania tłumaczenia symultanicznego jest 10 stanowisk, taką maksymalną liczbę uczestników możemy jednorazowo zaprosić do udziału w warsztacie.

Spotkanie z cyklu warsztatów praktycznej nauki języka angielskiego z elementami kultury i tradycji Wielkiej Brytanii. Warsztaty mają na celu zapoznanie młodzieży z kulturą Wielkiej Brytanii. Słuchacze zostaną wirtualnie oprowadzeni po najsłynniejszych zakątkach stolicy Wielkiej Brytanii, zwiedzając między innymi takie miejsca jak London Eye, Tower of London, Hyde Park, Buckingham Palace, Oxford Street, etc. Podczas prezentacji zostaną omówione takie postacie historyczne jak Henry VIII i Jack the Ripper. Po utrwaleniu potrzebnego słownictwa słuchacze będą mogli zaplanować pięciodniową wycieczkę do Londynu. Dysponując konkretną sumą pieniędzy słuchacze szczegółowo zaplanują swój wyjazd i wskażą miejsca, które zamierzają zwiedzić uzasadniając swoje wybory. Po prezentacji wycieczek zaplanowanych przez słuchaczy następuje dyskusja grupowa, która kończy się wskazaniem najciekawszego pomysłu.

        Cykl wykładów (z prezentacjami multimedialnymi) ma na celu przybliżenie słuchaczom najważniejszych polsko-rosyjskich stereotypów  (przyczyny i mechanizmy ich powstawania, ich siła i wydźwięk, próba ich przezwyciężenia). Wykład będzie się opierał na materiałach z lat 1795-1918 (cz. I) i 1918-2015 (cz. II).

Problematyka wykładu „Polsko-rosyjskie stereotypy w XIX wieku”:

1. W świecie imagologii
2. Jak powstają stereotypy.
3. Najpopularniejsze stereotypy Polaka w Rosji w XIX w.
4. Najpopularniejsze stereotypy Rosjanina wśród Polaków w XIX w.

Problematyka wykładu „Polsko-rosyjskie stereotypy w XX-XXI wieku”:

1. Stereotyp i autostereotyp.
2. Czy polsko-rosyjskie stereotypy z XIX w. funkcjonowały w wieku XX i XXI
3. Stereotyp Polaka w Związku Sowieckim
4. Stereotyp Rosjanina i człowieka sowieckiego w PRL
5. Stereotypy w XXI wieku.

Każda z części cyklu stanowi zamkniętą całość. Istnieje możliwość wysłuchania obu części lub jednej z nich. Przewidziana jest dyskusja. Wykłady w sposób pośredni (metaforyczny) wpisują się w obchody „Roku Światła”

Proponujemy wprowadzenie do warsztatu tłumacza kabinowego, obejmujące tłumaczenie pokazowe w wykonaniu instruktorek oraz szereg ćwiczeń i zabaw, które stymulują podzielność uwagi, mechanizm antycypacji, wykorzystywanie redundancji, wiedzy pozajęzykowej, kompetencji kulturowej itp. Warsztat jest pomyślany jako prezentacja tego, co się dzieje w kabinie – i poniekąd również w głowie tłumacza podczas tłumaczenia symultanicznego. Poza „oswajaniem” z kabiną (w sensie jak najbardziej dosłownym, czyli technicznym) poprzez ćwiczenia postaramy się przybliżyć słuchaczom dzień powszedni tłumacza kabinowego, chętnie odpowiemy na pytania, podzielimy się własnymi doświadczeniami. Jeśli chodzi o przygotowanie uczestników warsztatu - właściwie nie jest wymagana biegła znajomość żadnego języka obcego – zaprezentujemy ćwiczenia na przykładzie języka polskiego, choć możemy się odwołać do rosyjskiego i angielskiego (tytułem ilustracji).

Ponieważ w laboratorium przystosowanym do nauczania tłumaczenia symultanicznego jest 10 stanowisk, taką maksymalną liczbę uczestników możemy jednorazowo zaprosić do udziału w warsztacie.

We Władcy pierścieni można odnaleźć wiele tradycji literackich. Niniejszy wykład poświęcony
będzie w całości motywom anglosaskim umiejętnie wplecionym w narrację, stanowiącym zarazem
rdzeń powieści. We wstępie omówiona zostanie krótka historia Anglosasów, ich język oraz poezja.

Serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych na sesję informacyjną, którą poprowadzą doradcy edukacyjni z Centrum EducationUSA przy Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta w Warszawie. Jeśli chcecie dowiedzieć się jak wyglądają studia I stopnia (undergraduate) w USA, jak aplikować i jak sfinansować naukę, zapraszamy o godzinie 16:00 na Kampus Główny Uniwersytetu Warszawskiego.

Z ponad 280 języków mniejszościowych starego kontynentu tylko 80 ma status oficjalny, a 100 jest poważnie zagrożonych. Wraz z globalizacją, industrializacją, nowymi mediami i zmianą stylu życia, a także w konsekwencji dyskryminacji i panujących ideologii, przekaz międzypokoleniowy języków mniejszościowych został osłabiony lub zahamowany. Jednocześnie wiele z tych języków jest obecnie nauczanych w szkołach, funkcjonuje w mediach i przestrzeni publicznej. Młode pokolenie podchodzi do nich ambiwalentnie: większość nie nauczyła się ich w domu, nieliczni po kursach szkolnych są w stanie ich używać, niewielu widzi sens ich istnienia w świecie, w którym liczy się przede wszystkim język angielski. Są jednak także tacy, których można nazwać „nowomówcami” [new-speakers]: którzy nauczyli się języków mniejszościowych, używają ich i walczą o ich przetrwanie. Kim są dziś młodzi użytkownicy języków mniejszościowych? Jakie podejmują działania na rzecz kultur i języków mniejszościowych? Jakie mają strategie identyfikacyjne? Kwestie te zostaną omówione na przykładzie czterech mniejszości językowych Europy: kaszubskiej, łużyckiej, bretońskiej i walijskiej.

Jak wyglądają i znaczenie mają porwania kobiet w Kirgistanie? Czy jest to pewna forma obrzędu weselnego czy też dramat kobiety?

Porywanie kobiet (alla kachuu) w Kirgistanie służy zdobyciu żony. Zwyczaj ten opisywany jest

przez niektórych jako pewna formy obrzędu weselnego czy gry, przez innych jako dramat

kobiety, przejaw przemocy łamiącej prawa człowieka.  Kirgizi mówią o nim jako o „tradycji” czy „obyczaju”. Współczesne kirgiskie media

niejednokrotnie opisują porwania, które są skądinąd, przynajmniej oficjalnie, potępiane i

penalizowane przez państwo. Podczas spotkania omówione zostaną pewne aspekty tego kontrowersyjnego zwyczaju – jego

przebieg, znaczenie, rozmaite interpretacje i przemoc. Praktyka ta jest niezwykła ze względu

na częstość występowania; ponadto, choć oceniana negatywnie przez dużą część kobiet, w

skali społecznej należy do akceptowalnych zachowań prowadzących do zawarcia małżeństwa.

Według danych niektórych badaczy regionu, około połowa wszystkich kirgiskich małżeństw

zawierana jest poprzez porwanie. Z tych porwań około dwie trzecie następuje bez zgody

dziewczyny.

W  formule edukacyjno-pokazowo-warsztatowej zostaną przedstawieni współcześni rzemieślnicy, których śmiało można określić jako mistrzów w swojej dziedzinie.

Spotkaniu towarzyszyć będzie prezentacja fotograficzna oraz fragmenty filmów o współczesnych rzemieślnikach, a na zakończenie uczestnicy zagrają w grę „Rzemieślnicze potyczki”, która powstała jako efekt „Uwolnić projekt” – projektu, w ramach którego na bazie inspiracji muzealnymi obiektami powstały nowe przedmioty, prezentujące tradycyjne wzory we współczesnej odsłonie.

Proponujemy wprowadzenie do warsztatu tłumacza konsekutywnego, obejmujące tłumaczenie pokazowe w wykonaniu instruktorek oraz szereg ćwiczeń i zabaw, które stymulują umiejętność zapamiętywania dłuższych tekstów mówionych, podzielność uwagi, wykorzystywanie własnych zasobów poznawczych, rozwijają umiejętności retoryczne. Warsztat jest pomyślany jako prezentacja tego, co się dzieje podczas tłumaczenia konsekutywnego. Jest zarazem swoistym testem predyspozycji, stąd konieczny jest aktywny udział uczestników w warsztacie. Postaramy się przybliżyć słuchaczom szczególną sytuację tłumacza jako widocznego pośrednika w tym rodzaju tłumaczenia, odpowiemy na pytania, podzielimy się własnymi doświadczeniami. Jeśli chodzi o przygotowanie uczestników - właściwie nie jest wymagana biegła znajomość żadnego języka obcego – zaprezentujemy ćwiczenia wyłącznie na przykładzie języka polskiego.

Aby zajęcia miały sprawny przebieg, zapraszamy jednorazowo nie więcej niż 10 osób.

Motywem przewodnim będzie rozszerzone porównanie kilku wystąpień, m.in. W. Szymborskiej podczas wręczenia Nagrody Nobla i L. Wałęsy w Kongresie USA. Pierwsza część poświęcona będzie retoryce jako narzędziu tworzenia i analizowania wystąpień publicznych. Druga - przygotowaniu i sposobie wygłaszania mowy, natomiast trzecia część wykładu zawierać będzie omówienie analizy tekstów wykonywanej przez program, czyli służyć będzie pokazaniu, co komputer może „zobaczyć” w tekście.

Jak zapisywali informacje Majowie i Aztekowie? Co kryje inkaskie kipu? Czy mieszkańcy Ameryki Północnej posługiwali się jedynie alfabetem? Dlaczego pismo rongo-rongo z Wyspy Wielkanocnej nie zostało do dziś odczytane? Poznaj odpowiedzi na te pytania, rozwiąż zagadki językowe i odczytaj ukryte informacje.