wykład

Rośliny kształtują Ziemię, zmieniają cywilizację, zapewniając nam pożywienie, dach nadgłową i ubranie. Jednak wciąż zbyt mało o nich wiemy i za mało się nimi interesujemy. Wydają się tak bierne, nieruchliwe i zwyczajne...Dopiero, gdy przyjrzymy się im bliżej, okazuje się, że bez nich nie możemy żyć, a z nimi nasze życie będzie piękniejsze i lepsze. Rośliny to zielona nadzieja ludzkości!

Samowystarczalne domy pełne kwiatów, produkcja czystej energii, leki i szczepionki uprawiane na farmach, smaczniejsze i zdrowsze owoce - to wszystko jest w granicach i ich naszych możliwości. Musimy tylko poznać i polubić rośliny! 

Białka fluorescencyjne, po uprzednim wzbudzeniu, są zdolne do emisji światła o różnych długościach fali, czyli do świecenia w różnych kolorach. Ich wielka kariera rozpoczęła się niepozornie od wyizolowania na początku lat sześćdziesiątych XX w. zielonego białka fluorescencyjnego  (GFP) z komórek stułbiopława Aequorea victoria. Od tego czasu została skonstruowana cała paleta różnokolorowych białek fluorescencyjnych, które stały się potężnym narzędziem w badaniach biologicznych, pozwalając zobaczyć to, co wcześniej pozostawało niewidoczne. Dziś jednym z podstawowych zastosowań białek fluorescencyjnych jest używanie ich jako świecących znaczników. Dzięki dołączeniu takiego znacznika można analizować inne (nieświecące) białka bezpośrednio w komórkach, czyli tam, gdzie normalnie funkcjonują. W 2008 r. badania nad białkami fluorescencyjnymi zostały uhonorowane Nagrodą Nobla, którą otrzymali Osamu Shimomura, Martin Chalfie i Roger Y. Tsien. Na wykładzie będzie można usłyszeć o historii tych badań, o niezwykłej budowie GFP, która warunkuje jego szczególne właściwości oraz o zastosowaniu białek fluorescencyjnych w badaniach biologicznych na poziomie komórkowym.

Edytowanie genów metodą: precyzyjną, powtarzalną i wydajną, stało się powszechnym doświadczeniem. Konieczny jest, zatem komentarz prawny i etyczny, bowiem dalekosiężne konsekwencje tej rewolucji mogą prowadzić ku trudnym do przewidzenia zmianom na Ziemi.

Szkolenie psów cieszy się rosnącym zainteresowaniem wśród właścicieli czworonogów. W ofercie możemy znaleźć coraz więcej szkół opierających swoje metody na pozytywnym wzmocnieniu. Pomimo dużej skuteczności tej metody, często również słyszymy opinie różnych ludzi, mniej lub bardziej związanych ze szkoleniem psów, że to nie działa. Czy szkolenie pozytywne to szkolenie bez kar? Czy jedzenie jest jedyną nagrodą jaką się wykorzystuje? Czy psy są przekupywane w czasie szkolenia? Czy psy agresywne mogą być szkolone pozytywnie? Czy etyka jest jedynym powodem, dla którego nie zadajemy psu bólu? Co ma nauka do szkolenia pozytywnego? W czasie wykładu słuchacze poznają fakty i mity dotyczące pozytywnego szkolenia, a także dowiedzą się, czym należy się kierować w wyborze szkoły dla psa, aby skutecznie zapanować nad  niesforną bestię w ich domu.

Słodkawe kwiaty funkii, pieprzne korzenie wiesiołka czy cierpkie owoce jarzębiny - wiele spośród roślin, na które na nie zwracamy uwagi przy codziennym przygotowaniu posiłków, mogłoby nas uchronić przed głodem czy brakiem witamin. Niektóre spośród nich jeszcze 100-200 lat temu były powszechnie użytkowane, inne są i dziś znane i cenione. Podczas spotkania poznamy niektóre z dzikich gatunków roślin jadanych dawniej i dziś w Polsce i krajach ościennych. Zastanowimy się dlaczego warto dbać o ich obecność w ekosystemach. Projekt edukacyjny „Ogrodowe odkrywanie, czyli jak zdobyć wiedzę o przyrodzie i z niej korzystać – ekologiczne spotkania z multimediami w tle w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego” jest współfinansowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

Regeneracja to niezwykły proces prowadzący do odbudowy prawidłowej struktury mięśni szkieletowych, po uszkodzeniu mechanicznym lub wynikającym z miopatii. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane najnowsze doniesienia naukowe dotyczące regeneracji mięśni i badań nad wspomaganiem tego procesu oraz mobilizacji komórek macierzystych do uszkodzonej tkanki.

Starzenie się to proces dotyczący wszystkich narządów, który skutkuje pogorszeniem funkcjonowania całego naszego organizmu. Proces ten nie oszczędza również mózgu, który jest jednym z najważniejszych organów organizmu, gdyż steruje skomplikowanymi reakcjami i procesami życiowymi. Starzenie się mózgu i całego układu nerwowego to proces skomplikowany i postępujący, prowadzący ostatecznie do spadku funkcji ruchowych, czuciowych oraz poznawczych człowieka. Pomimo przytaczanego często w literaturze stwierdzenia, że deficyty poznawcze ujawniają się dopiero po 60-tym roku życia, wiele wyników eksperymentalnych wskazuje, że w rzeczywistości zaczynają się one o wiele wcześniej, niektóre nawet w okolicach 40-go roku życia.

Przebieg procesu starzenia się układu nerwowego jest wypadkową progra­mu genetycznego i uwarunkowanych środowiskowo wielokierunkowych zmian na poziomie molekularnym. Zmiany anatomiczne i funkcjonalne, które możemy obserwować w starzejącym się mózgu, są niejednorodne i specyficzne dla poszczególnych jego obszarów. Dotyczą one m.in. objętości tkanki mózgu, gęstości i liczby komórek nerwowych, a także ich morfologii; liczby połączeń między komórkami nerwowymi oraz efektywności komunikacji pomiędzy nimi.

W czasie wykładu przeanalizujemy zmiany jakie obserwowujemy w starzejącym sie układzie nerwowym i ich konsekwencje. Zadamy równiez pytania: czy są one nieuchronne? Czy w jakiś sposób możemy pracować nad sprawnością i efektywnością starzejącego się układu nerwowego

Dunkleosteus uważany jest za szczytowego drapieżnika w morzach późnodewońskich. Pancerne ryby tego rodzaju dorastały bowiem do kilkunastu metrów długości, miały potężne szczęki i były świetnymi pływakami. Przez miliony lat to one, a nie rekiny, trzymały inne grupy kręgowców w swoim cieniu. Jednak zanim na Ziemi pojawił się dunkleosteus, plakodermy ewoluowały przez niemal 50 milionów lat. Ich początki właśnie poznajemy i okazują się one zaskakująco zbieżne z linią rozwojową kostnoszkieletowych z których powstały m in. tetrapody. Wykład będzie dotyczył powstania i ewolucji ryb pancernych, których zwieńczeniem, na krótko przed wymarciem był właśnie dunkleosteus.

Las to miejsce, gdzie żyje obok siebie wiele gatunków roślin i zwierząt. Roślinność układa się w mniej lub bardzie wyróżnione warstwy, a każda z nich zamieszkiwana jest przez określoną grupę zwierząt, roślin i zwierząt, które znajdują tu odpowiednie warunki do życia.

Zdobyte wiadomości i nabyte umiejętności przez uczniów:

• znają pojęcia: las, rodzaje lasu (iglasty, liściasty i mieszany),
• potrafią wymienić poszczególne warstwy roślinności w lesie,
• wymieniają i potrafią określić warstwy lasu (pnie i korony drzew, podrost, podszyt, runo i ściółka leśna),
• rozpoznają charakterystyczne gatunki żyjących tam roślin i zwierząt, potrafią przyporządkować je do poszczególnych warstw,
• rozpoznają drzewa po liściach i owocach,
• potrafią ułożyć łańcuch pokarmowy z organizmów występujących w lesie,
• znają zasady prawidłowego zachowania się w lesie.

Spotkanie festiwalowe składa się z dwóch części. Pierwszą stanowi wstęp multimedialny, na którym dowiemy się,  jak zbudowana jest gleba oraz poznamy podziemnne organy roślinne (kłącza, bulwy, cebule)  oraz organizmy, które w niej żyją.  Prezentacja będzie wzbogacona o obserwacje pod mikroskopem rożnych gatunków bezkręgowców  takich jak: roztocze, wirki, wrotki, niesporczaki i wiele, wiele innych organizmów, które zasiedlają naszą glebę. Uczestnicy przekonają się, dlaczego tak ważne jest mycie rąk. Podczas warsztatów praktycznych pt „ Stwórz swój własny preparat” –  nauczymy się jak wykonać prawidłowo preparat, z prowadzącym zajęcia będziemy obserwować, analizować własnoręcznie wykonane preparaty z bezkręgowcami oraz z roślin. W trakcie spotkania uczestnicy będą mieli okazje wzięcia udziału w konkursach.

Adam Wajrak od 1997 mieszka w Puszczy w Teremiskach. Dziennikarz specjalizujący się w tematyce zwierząt, przyrody oraz zagadnień środowiska. Autor ponad 700 artykułów i trzech książek. Szczególnie zainteresowany relacjami pomiędzy różnymi gatunkami zwierzętami a ich środowiskiem naturalnym jak i wpływem działalności człowieka. Mówi: puszcza Białowieska to jedyny prawdziwy las w Polsce. Pozostałe obszary leśne, stworzone i regulowane przez ludzi, to w zasadzie bardziej lub mniej dzikie plantacje przyszłego drewna. To co dzieje się ostatnio wokół puszczy to niedobra zmiana. Puszcza wyjdzie z niej straszliwie poraniona.

Otyłość i korelujące z nią choroby cywilizacyjne (np. cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe) stały się prawdziwym wyzwaniem dla medycyny XXI wieku. Od kilkudziesięciu lat jako przyczynę otyłości wskazuje się zaburzenie bilansu kalorycznego tzn.    tyjemy bo za dużo jemy i za mało się ruszamy. Od kilkudziesięciu też lat gwałtownie rośnie liczba ludzi otyłych i z nadwagą. Zestawienie tych dwóch faktów daje do myslenia: czy na pewno wiemy dlaczego tyjemy?  Na wykładzie zostanie omówiona jedna z  teorii wskazująca, że być może dla powstawania otyłości i powiązanych z nią chorób metabolicznych ważniejsze jest CO JEMY a nie ILE JEMY bo pokarm izokaloryczny nie oznacza izometaboliczny a organizm ludzki to nie kalorymetr.

Mechanikę regulacji ekspresji genów można porównać do odczytywania opowieści zapisanych za pomocą pisma węzełkowego Inków. Opowieści te są przechowywane jedna za drugą, w postaci bardzo długich zwojów, w przypadku pisma Inków – sznurka, a w przypadku komórki – tworzącego chromosomy włókna, zwanego chromatyną, zbudowanego z DNA i białek. Prawidłowa interpretacja opowieści wymaga przeczytania – zbliżenia do siebie – fragmentów zwojów położonych w znacznej odległości od siebie. Mechanizm odnajdywania się odległych obszarów regulatorowych przypomina funkcjonowanie internetowych hyperlinków i jest powiązany z trójwymiarową strukturą chromatyny

Głównym następstwem urbanizacji środowiska jest zmniejszenie różnorodności biologicznej. Z drugiej  strony miejskie środowisko stwarza  nowe siedliska i nisze ekologiczne dla gatunków zdolnych do przystosowania się do specyficznych warunków panujących w miastach. Ciągłe rozrastanie się terenów zurbanizowanych skutkuje wchodzeniem gatunków na obszary miejskie. Proces ten nazywamy synurbizacją.  Miasto to również wyzwanie dla pasożytów, które pojawiają się na jego obszarach wraz ze swoimi żywicielami. Głównym czynnikiem warunkującym występowanie pasożytów w środowisku miejskim jest ich tolerancja na wiele rodzajów i poziom zanieczyszczeń, efektywność transmisji oraz dostępność żywicieli, zarówno pośrednich jak ostatecznych.

Co łączy lodówkę, buty sportowe i krem z filtrem UV? 

Uczestnicy lekcji dowiedzą się co to są nanocząstki i dlaczego są tak wyjątkowe. Pozornie niepozorne, stanowią podstawę niezwykle dynamicznie rozwijającej się nanotechnologii, cieszą się zainteresowaniem zarówno nauki, jak i przemysłu. Popularne wśród naukowców, mało znane przeciętnemu człowiekowi, a przecież obecne w jego życiu. 

Czemu nanocząstki zawdzięczają swoją wyjątkowość i w jakich jeszcze zaskakujących produktach codziennego użytku można je znaleźć? Na te pytania znajdziemy odpowiedzi w czasie lekcji. 

Spotkanie podzielone będzie na dwie części. Pierwsza to krótki wykład o wyjątkowych właściwościach i zastosowaniach  nanocząstek, często zaskakujących i niezwykłych. Druga część spotkania to gra, w której aby wygrać, trzeba znaleźć odpowiedź na intrygujące pytanie. Droga do odpowiedzi prowadzić będzie przez labirynt pytań i zagadkowych zadań. Przyda się odrobina sprytu i szczęścia ale przede wszystkim wiedza, nie tylko ta zdobyta w trakcie wykładu…

Do niedawna, najczęściej badane i opisywane funkcje układu odpornościowego dotyczyły obrony przed organizmami patogennymi (wirusy, bakterie, robaki pasożytnicze) i nadzoru polegającego na niszczeniu komórek starych, uszkodzonych i nowotworowych. Układ odpornościowy jest aktywny nie tylko w przypadku kontaktu z patogenami czy nieprawidłowymi komórkami własnymi. Bierze udział w utrzymaniu homeostazy organizmu, rozwoju jego tkanek i narządów począwszy od życia płodowego do starości. Jest kluczowy w prawidłowym rozwoju płodu, tolerancji na własne prawidłowe komórki, rozwoju mózgu, mięśni, kości, uczestniczy w komunikacji z komórkami różnych tkanek i narządów poprzez wydzielane czynniki pełniące funkcje przekaźników informacji.

Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny w Powsinie proponuje wykład połączony z pokazem roślin mięsożernych, czasami określanych jako rośliny owadożerne, które  należą do osobliwości przyrodniczych. Egzystują w bardzo ubogich środowiskach w składniki mineralne (głównie w związki azotu) rozwinęły cechy morfologiczne (wykształcenie liści pułapkowych) w celu schwytania żywej zdobyczy. Celem prezentacji będzie zatem omówienie najpopularniejszych roślin mięsożernych oraz ich pokaz.

Komórki macierzyste ze względu na swoje właściwości (zdolność do różnicowania i samoodnawiania własnej populacji) od lat są przedmiotem intensywnych badań. W trakcie wykładu słuchacze poznają rodzaje komórek macierzystych, które występują w ludzkim organizmie, ich właściwości oraz potencjalne wykorzystanie tych komórek w medycynie regeneracyjnej.

Podczas spotkania festiwalowego  poznamy bogactwo form i strategii życiowych różnych przedstawicieli królestwa roślin. Dowiemy się który gatunek jest największy? Który posiada największe kwiaty? Który żyje najdłużej? Jak rośliny polują na owady?. Po prezentacji multimedialnej udamy się na wycieczkę  terenową, podczas której będziemy odkrywać najdziwniejsze rośliny zgromadzone w naszym Ogrodzie Botanicznym. Uczestnicy dowiedzą się w jaki sposób rośliny potrafią przetrwać na pustyni (sukulenty liściowe, kaktusy, wilczomlecze), a jak radzą sobie na bagnach (owadożerne). Jakie rośliny rosły w czasach dinozaurów, a którym  udało im się przetrwać do naszych czasów (wolemia, metasekwoja, miłorząb) Przekonamy się czy rośliny „współpracują” ze zwierzętami? Jak rośliny potrafią  wykorzystać owady, a jak inne zwierzęta?

Teoria dominacji jest jedną z najbardziej znanych w szkoleniu psów. Stosuje się ją od ponad stu lat. Została opracowana na podstawie badań zachowania wilków. Przez wzgląd na pokrewieństwo obu tych gatunków, uznano, że ich zachowania są analogiczne i stworzono zasady, które miały pomóc w szkoleniu psów. Teoria dominacji zakłada, że psy również tworzą stada, w których występuje hierarchia na czele której stoi przywódca – zwany Alfą. Przewodnik stada ma pierwszeństwo do wszystkich zasobów: jedzenia, miejsca odpoczynku, samicy. Według teorii dominacji psy tworzą również stado z ludźmi. Jeśli właściciel chce, by jego pies był posłuszny, powinien zająć pozycję Alfy, stosując reguły panujące w wilczym stadzie. Podczas wykładu zostaną omówione zasady teorii dominacji, a także obecne stanowisko specjalistów zajmujących się zachowaniem psów, na ten rodzaj szkolenia psów. Celem spotkania jest rozwianie wielu mitów krążących wokół tej zasady. Zapraszamy wszystkich, którzy chcą lepiej poznać swojego psa, a także dowiedzieć jakie on ma zdanie na temat dominacji ;-)

Jabłoń udomowiono około 10 tysięcy lat temu. W procesie udomawiania człowiek wytworzył liczne odmiany uprawne,któych liczbę określa się obecnie na ponad 10 tysięcy. Na terenie Polski drzewa owocowe w tym jabłonie uprawiano już w czasach pierwszych Piastów. Potem wraz z zakonnikami na teren Polski przybyły szlachetne odmiany jabłoni. Jedną z najstarszych uprawianych w Polsce odmian jabłoni jest ‘Aporta’. Mamy również swój wkład w hodowlę odmian jabłoni - ‘Kosztela’, ‘Ksawerówka’, ‘Pepinka Litewska’. W sadzie PAN Ogrodu Botanicznego zgromadzono 428 starych odmian jabłoni. Będą one ilustrowały opowieść o historii udomowienia i wykorzystywania tego gatunku przez człowieka. Dawne odmiany mają szczególną wartość jako źródło genów do wytwarzania nowych odmian, mają również ogromne znaczenie kulturowe. Poprzez przykład jabłoni chcemy zwrócić uwagę na proces postępującej erozji genetycznej i utratę różnorodności biologicznej. Coraz częściej do łask powracają stare odmiany drzew owocowych. Ogrodnicy poszukują starych odmian jabłoni i innych drzew, z ogrodów swoich dziadków. Skąd ten sentyment do owoców zapamiętanych z dzieciństwa? Dlaczego stare odmiany drzew owocowych są dziś nadal cenione? Ratuje się i kontynuuje uprawę starych drzew, które tu i ówdzie się zachowały. Ty również możesz przyczynić się do ochrony różnorodności biologicznej poprzez uprawę starych odmian jabłoni. Podzielimy się z Tobą sekretami  uprawy starych drzew owocowych!

W programie:

Historia udomowienia jabłoni 

"A jeśli chcesz jabłecznik zrobić". Przechowywanie, przetwórstwo i użycie kulinarne jabłek w dokumentacji historycznej.

Prezentacja starych odmian. Warsztaty z rozpoznawania odmian, szczepienia i pielęgnacji 

Ptaki są najbardziej zróżnicowaną gromadą kręgowców lądowych – opisano około 10 tysięcy gatunków ptaków, które zamieszkują wszystkie ekosystemy na całym świecie. Liczba gatunków ptaków stwierdzonych w Polsce i wpisanych na listę krajowej awifauny wynosi 452 (stan na dzień 1 stycznia 2017 r.).
Ile z nich zna i potrafi rozpoznać (nazwać) przeciętny nastolatek, mieszkaniec miasta - 10? 20?
Podczas lekcji poznamy jak największą liczbę gatunków krajowych ptaków, z przynależnością do biotopów - środowisk występowania (pole, łąka, las, środowiska antropogeniczne), czym się żywią oraz podziałem na zimujące i odlatujące na zimę.

Co powoduje, że jedzenie czekolady tak wielu ludziom sprawia przyjemność? Czy to tylko słodki smak, a może coś więcej? Czy czekolada uzależnia? Czy może leczyć? Czy biała czekolada to naprawdę czekolada?

W trakcie wykładu zostaną omówione podstawy działania układów elektrochemicznych umożliwiających redukcję dwutlenku węgla do prostych związków organicznych, w tym paliw. Procesy takie w pewnym stopniu przypominają naturalnie zachodzącą fotosyntezę, ale z wykorzystaniem innych materiałów. Zostaną zaprezentowane współczesne koncepcje badawcze w tej dziedzinie oraz możliwe osiągnięcia praktyczne, istotne też z punktu widzenia ekologii.