Nauki humanistyczne

Królewna Śnieżka, Śpiąca Królewna, Kopciuszek – w każdej z tych klasycznych bajek oprócz tytułowej bohaterki pamiętamy postać, która stała na jej drodze do szczęścia – czarny charakter. Jednak w najnowszych filmowych adaptacjach bajek antybohaterowie doczekali się odkupienia (poniekąd). Reinterpretacja bajek to nie nowy trend w popkulturze. Badacze baśni i folkloru już od kilku dekad obserwują, w jaki sposób twórcy i odbiorcy wchodzą w interakcje z bajkami, jak się one zmieniają albo w jaki sposób opierają się upływowi czasu. Podczas tej dyskusji skupimy się nad zjawiskiem zmieniających się motywacji działań czarnych charakterów, bazując przede wszystkim na filmie „Czarownica” (Disney, 2014) i drugiej części tego filmu.

W centrum spotkania będą role i znaczenia, jakich nabiera woda we współczesnej sztuce. Już Leonardo da Vinci fascynował się strukturą i zastosowaniem wody. Współcześnie woda jako tworzywo jest wykorzystywana w pracach Jeffa Koonsa czy Yayoi Kusamy – najdroższych artystów współczesnych.

W trakcie spotkania zaprezentowane zostaną polskie i zagraniczne projekty artystyczne, w których woda staje się narzędziem wyrażania emocji. Pokazane zostaną zarówno koncepty wirtualne, jak i te realizowane w przestrzeni miejskiej oraz w naturze. Między innymi pojawią się: 1. Antony Gromley i jego rzeźba „Another Place” zainstalowana na plaży w Crosby (2007), projekt „Sinking world” fotografa Andreas Franke i jego galeria pod wodą (2010), „Tężnia Sztuki” tworzona przez Roberta Kuśmirowskiego (2016), projekt amerykańskiej fotografki Rose-Lynn Fisher „Topografia łez” (2017).

Wspólnie spróbujemy ustalić, po co współcześni artyści sięgają po wodę jako narzędzie wyrażania emocji. Zastanowimy się też, ile jest prawdy w tym, że jesteśmy „ciałami wody” oraz przekonamy się, czy we współczesnej kulturze – jak  przekonuje artystka Ewa Partum – „new horizon is a wave”/„nowy horyzont jest falą”?

Żelazo od niepamiętnych czasów stanowiło „metal bogów”. Pierwsze jego fragmenty znane człowiekowi pochodziły ze spadających z nieba meteorytów, które przekuwano, tworząc ozdoby i broń nie tylko godne królów, ale i roztaczające aurę przedmiotów „z innego świata”. Nawet kiedy ludzie nauczyli się wytwarzać żelazo z rudy, zachowało ono swe magiczne znaczenie, przy jego wytwarzaniu trzeba było przecież posłużyć się wszystkimi żywiołami.

Jeszcze w starożytności odkryto sposób na zapanowanie nad procesem krystalizacji stali. Pozwoliło to na oczyszczenie jej z resztek żużla oraz produkcję wysokowęglowej stali tyglowej – jednego z najdoskonalszych, najbardziej wytrzymałych i najpiękniejszych materiałów, jakie wytworzył człowiek. Metal ten był tak niezwykły, że wpłynął na wykształcenie całkowicie odrębnych technik produkcyjnych. Zadecydował też o różnicach pomiędzy metalurgią „świata islamskiego” a europejską.

Wysiłki hutników i kowali oraz osiągnięcia ich rzemiosła umożliwiły rozwój ludzkiej cywilizacji, najlepsze i najpiękniejsze tych osiągnięć przykłady znajdujemy jednak w narzędziach służących wojnie i zniszczeniu. W luksusowych głowniach dawnych mieczy, ich kształcie, ciężarze, w zdobiących je wzorach skupia się cała wiedza i wysiłek ich twórców. Znajdujemy w nich nie tylko wszelkie informacje na temat sposobu ich produkcji, fascynują nas, gdyż dostrzegamy w nich przebłysk ludzkiego geniuszu.

Niniejsza prezentacja pozwoli na praktyczne zapoznanie się z metodami powstawania tych najpiękniejszych i najgroźniejszych wytworów ludzkich rąk. Objaśni techniki doboru stali do różnych zastosowań, metody ich obróbki, techniki tworzenia wzorzystych głowni zgrzewanych, a wreszcie powstawania słynnych „głowni damasceńskich”.

W 2020 r. przypada 700-lecie koronacji Władysława Łokietka, który w dziele zjednoczenia państwa polskiego odegrał doniosłą rolę. Władca ten, określany w historiografii jako „Odnowiciel Królestwa Polskiego”, cieszy się do dzisiaj w społeczeństwie polskim powszechnym i zasłużonym uznaniem. Dlatego z tej okazji Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie przygotowało wystawę archiwalną pt: WŁADYSŁAW ŁOKIETEK „INSTAURATOR REGNI POLONIAE”, której  celem jest przybliżenie postaci jednego z najwybitniejszych władców Polski. Ekspozycja prezentuje w układzie chronologicznym oryginalne dokumenty i pieczęcie z XIII i XIV w. z zasobu AGAD, ze szczególnym uwzględnieniem okresu panowania Władysława Łokietka. Oprócz dokumentów i zabytków sfragistycznych znajdują się na wystawie tablice genealogiczne oraz wybrane fragmenty z kronik i roczników. Przygotowana wystawa prezentuje postać  Władysława Łokietka i jego najbliższej rodziny  na tle ważnych wydarzeń politycznych, ekonomicznych i społecznych w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej w XIII –XIV w. Organizatorzy wystawy pragną  nie tylko upamiętnić 700-lecie koronacji Władysława Łokietka, lecz również pobudzić społeczeństwo do większego zainteresowania dziejami naszej ojczyzny w okresie panowania ostatnich Piastów. 

W tym roku, w związku z ograniczeniami związanymi z epidemią, spotkania odbywać się będą jedynie on-line. Poszczególne prezentacje będą udostępniane na stronie internetowej Archiwum Głównego Akt Dawnych w najbliższą sobotę, 26 wrześnie 2020, od godz. 18.

Czego nie znosisz w nauce języka angielskiego? Tabelki czasowników nieregularnych?

Nieregularnej liczby mnogiej? Nieregularnej wymowy? Nieregularnych nieregularności?

A jeżeli to nie są przypadki? A jeżeli wszystkie te nieregularności są wynikiem naturalnych zmian zachodzących w języku i wszystkie da się prosto wyjaśnić?

Lekcja festiwalowa w przystępny sposób pokaże, że dziwadła typu ​foot-feet​, go-went-gone ​czy ​wolf-wolves nie pojawiły się znikąd, lecz są pozostałościami po regułach, których już nie używamy we współczesnym języku angielskim. Cofniemy się o 1000 lat do czasów króla Alfreda, dzięki czemu poznamy kilka staroangielskich zasad, które sprawią, że współczesne „nieregularne” formy wreszcie nabiorą sensu.

Jeszcze za czasów Cesarstwa Rzymskiego Żydzi osiedlali się w Hiszpanii. Legenda sefardyjskich wyznawców wiary Mojżeszowej głosi, że przybyli na Półwysep Iberyjski po zburzeniu Pierwszej Świątyni Salomona. Współtworzą oni hiszpańską tożsamość narodową. W każdym okresie historii Hiszpanii, od starożytności do wypędzenia w 1492 roku, piastowali oni wysokie stanowiska, a na dworach królewskich i magnackich spotykamy poetów, lekarzy, astronomów, astrologów, tłumaczy, finansistów i handlowców, zarówno pod rządami Wizygotów, jaki  muzułmanów z Półwyspu Arabskiego, Bereberów czy chrześcijan. Żydzi obecni są w administracji państwowej, jako np. poborcy podatkowi, a także w instytucjach kultury, takich jak szkoły tłumaczy (zobacz: Kordoba, Toledo). Nie sposób wyobrazić sobie filozofii Hiszpanii bez Majmonidesa, poezji bez Ibn Gabirola, mistyki bez Mosze z Leonu i innych. Kiedy myślimy o hiszpańskiej urbanistyce, staje nam przed oczyma dzielnica żydowska w Kordobie i synagogi z Toledo. Nawet oliwa z oliwek, cecha rozpoznawcza śródziemnomorskiej kuchni, zadomowiła się w niej pod wpływem Żydów, którzy ze względów religijnych nie używali smalcu. Marcepan, z  którego słynie Toledo, był świątecznym deserem przygotowywanym na Paschę i Purim. Tak też poznając Hiszpanię, poznajemy kulturę żydowską, której apogeum przypada na średniowiecze.

Spotkanie dotyczyć będzie rozwoju gatunku westernu w komiksie polskim od okresu międzywojennego do czasów współczesnych. Bliżej przyjrzymy się utworom powstałym po 1960 roku, zwłaszcza westernom Jerzego Wróblewskiego, Jacka Widora i Mikołaja Spionka.

Wielkie epidemie jako czynnik kształtujący losy społeczeństw ludzkich od pradziejów po czasy współczesne. Pandemie odciskujące swoje piętno na strukturze politycznej, ekonomicznej, a także gospodarce w Polsce, Europie i na świecie.

Rzeczy opowiadają o ludziach, inspirują do poznania historii osób i miejsc. Pudelko po czekoladkach stanowiło punkt wyjścia do odtworzenia losów lwowskich cukierników, rodziny Zalewskich. W oparciu o archiwalia z Kolekcji Leopolis oraz liczne wspomnienia można opowiedzieć historię lwowskiej cukierni przy ul. Akademickiej należącej do Ludwika i Władysława Zalewskich, która – obecna w krajobrazie miasta – zapisała się w pamięci jego mieszkańców. Losy właścicieli są przykładem typowych dziejów wielu polskich rodzin na Kresach. Zalewscy to rodzina zaangażowana, mocno związana z miastem. Ludwik i Władysław byli postrzegani jako mistrzowie w swoim zawodzie, a ich wyroby uchodziły za pierwszorzędne nie tylko we Lwowie, ale też w Warszawie, gdzie była filia lwowskiej cukierni. Dla wielu lwowiaków, których wojenne losy i polityczny porządek w powojennej Europie rzuciły w odległe od rodzinnego miasta strony, smak ciastek z cukierni Zalewskich jest nie tylko smakiem dzieciństwa, ale też  substytutem utraconej ojczyzny.

Z przemówienia Donalda Tuska wygłoszonego 7 kwietnia 2010 r. w Katyniu: "Janina Lewandowska, dziewczyna utalentowana, skończyła konserwatorium muzycne, skończyła szkołę pilotażu, była świetną narciarką, świetnie jeżdziła konno.Jako pierwsza Europejka skoczyła spadochronem z ponad 5 km wysokości. Córka gen, Józefa Dowbora Muśnickiego, naszego narodowego bohatera. Kiedy wybuchła wojna wstąpiła do wojska. Miały się wówczas odbyć mistrzostwa szybowcowe w Warszawie. Bardzo chciała wygrać, ale wojna zniszczyła nie tylko to ludzkie marzenie. 22 kwietnia miała obchodzić urodziny. Strzelono jej w tył głowy właśnie tutaj, w Katyniu ".

Czy poczucie humoru można wtłoczyć w urzędowe ramy? Przez ponad cztery dekady ubiegłego wieku pracownicy Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk (GUKPPiW) dokładali wszelkich starań, aby twierdząca odpowiedź na to pytanie stała się oczywistością. Prawa do zaistnienia w przestrzeni publicznej udzielali tylko tym przekazom, w których satyra, żart, czy nawet kpiarskie przymrużenie oka nie podważały założeń socjalistycznego państwa i społeczeństwa. Co to oznaczało w praktyce? Czym wyróżniały się pozycje kwestionowane przez urzędników za przekroczenie granic dobrej zabawy? Jak zmieniały się kryteria oceny w tym zakresie i kto je ustalał?  Na czym polegały cenzorskie ingerencje i jak były zróżnicowane? Jakie skutki odnosiło stawianie granic śmiechowi  w wymiarze krótko- i długofalowym? Wokół tej problematyki  koncentrować się będzie spotkanie festiwalowe, oparte na przeglądzie materiałów z teczek GUKPPiW. Dokumenty z lat 1950-1984, wybrane z zasobów stołecznego Archiwum Akt Nowych, posłużą do przybliżenia mechanizmów deformowania i eliminowania z oficjalnego obiegu humorystycznych i satyrycznych treści. Oprócz zjawisk z zakresu literatury, teatru, filmu i estrady, przedmiotem omówienia będą też m.in. teksty i rysunki prasowe, audycje telewizyjne i radiowe, czy skreślenia w repertuarze cyrku. Za motto prezentacji posłuży fraszka dedykowana Cenzurze: „Gdy bierzesz w rękę ostre narzędzie, /Miej tylko chore miejsce na względzie,/ Bacz, by pacjent po tym zabiegu/ Nie stanął zaraz w trupów szeregu”.

Czy pojęcie „rynku" pojawiło się w sposób naturalny wraz z rozwojem gospodarki, czy też mogło zostać zdefiniowane dopiero w określonym kontekście kulturowym? Dlaczego nie znano go w starożytnym Rzymie,choć istniały tam stosunki, które określamy dziś jako „rynkowe"? Czy rację miał Joseph Schumpeter  podkreślając, że zainteresowanie etyką gospodarczą stało się katalizatorem postępu analizy i doprowadziło między innymi do pojawienia się „rynku" w języku ekonomicznym naszej cywilizacji. „Rynek" był najpierw miejscem, a stał się pojęciem teoretycznym...Jak był określany w łacinie średniowiecznej? Dlaczego ten sam termin był używany w zarówno w odniesieniu do wyceny wartości towarów, jak i do oceny postepowania ludzi? Jak rozumiano termin „wolny rynek" w przywilejach książęcych w Polsce epoki rozbicia dzielnicowego? Jak chroniono niegdyś rynek przed oszustami? Jakie sposoby praktycznej wyceny wartości towarów wskazywano w tekstach późnośredniowiecznych ? Dlaczego pojęcia rynku i słusznej ceny wiążą się ze sobą? Jak rozumieli rynek uczeni, od Tomasza z Akwinu do Mikołaja Kopernika? Czy pojęcia „wspólnotowy" i „rynkowy" w każdym kontekście traktowano przeciwstawnie?Czy występujący w średniowiecznych tekstach termin „wspólny rynek" miał podobne znaczenie jak dziś ? Odpowiedzi na te pytania będą zawarte w prezentacji multimedialnej dr. hab. Marcina Bukały badacza filozofii i kultury średniowiecznej oraz wczesnych koncepcji ekonomicznych, wydawcy i tłumacza tekstów łacińskich poświęconych etyce kupieckiej.

Romantyzm to pierwszy z europejskich (a szerzej: europejsko-amerykańskich) ruchów młodzieżowego protestu. „Młodość” została stworzona przez romantyków jako specyficzna, szczególnie wartościowa kategoria społeczno-kulturowa, przeciwstawiana światu ludzi starszych. W Polsce sugestywnym manifestem takich przekonań była Mickiewiczowska Oda do młodości. Idea mającej zmienić ludzkie życie młodzieżowej wspólnoty miała różnorodne konsekwencje kulturowe, społeczne i polityczne. Stała się nieodłącznym składnikiem nowoczesnego świata.

Zagadnienia medyczne bardzo długo nie były uważane za właściwy przedmiot badań dla socjologów oraz antropologów - jako fakty natury przyrodniczej były postrzegane w oderwaniu od społecznych, kulturowych i politycznych kontekstów, w których występują. Jednak kultura nie tylko stanowi podstawę naszych przekonań i praktyk jako społeczeństwa, ale kształtuje również nasze poglądy i zachowania (pro)zdrowotne.  Ma też niebagatelny wpływ na procesy diagnozy, leczenia oraz rekonwalescencji.

Nauki społeczne badając zagadnienia medyczne pozwalają lepiej zrozumieć jak definiujemy, rozumiemy i praktykujemy zdrowie, jak postrzegamy choroby oraz w jaki sposób radzimy sobie ze zmianami zachodzącymi w naszym ciele. Pozwalają również zobaczyć jakie przekonania i wierzenia, jako społeczeństwo, mamy na temat tego, czym jest medycyna i jak działa.

Podczas wykładu opowiem o najważniejszych badaniach i teoriach dotyczących społecznych aspektów zdrowia, choroby i leczenia. Przyjrzymy się przejawom medykalizacji życia codziennego oraz zastanowimy się nad możliwościami krytycznej analizy tak zwanego biomedycznego modelu wiedzy.

Fakty z życia polskich dzieci, które po deportacji na Syberię i do Kazachstanu w latach 1940/1941, a następnie po podpisaniu układu Sikorski-Majski umożliwiającego amnestię i ewakuację z  ZSRR polskich więżniów, zesłańców i jeńców, wśród nich dzieci - los  zaprowadził najpierw do Iranu, potem do Afryki, Indii, Meksyku i Nowej Zelandii. Ocalone i bezpieczne w specjalnie utworzonych dla nich osiedlach polskie dzieci mogły się uczyć, bawić i cieszyć odzyskanym dzieciństwem.

„Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, najwybitniejszy polski tekst pochodzący z XV wieku, ujmuje śmierć jako fenomen bliski, w niektórych miejscach dialogu, zdawałoby się, pozbawiony grozy, a nawet obojętny. Tekst przyjmuje istnienie normy wyrażającej bliskość i dobre zaznajomienie się ze śmiercią. Największą szkodę, w konsekwencji utratę życia wiecznego, mogła przynieść chrześcijaninowi nagła śmierć. Człowiek nie powinien jednak pozbawiać się bezcennego daru – „dobrej śmierci”.

W wyniku przemian w cywilizacji europejskiej od XVIII stulecia zaznaczył się dystans w stosunku do tak rozumianej zażyłości ze śmiercią – do stworzonego przez Philippe'a Arièsa konstruktu „śmierci oswojonej”. Samo „oswojenie” przednowoczesnej śmierci wyrażało się w obcej nam postawie obojętności wobec miejsca pochówków czy ceremonii. (Cmentarze do XVIII wieku lokowano w środku ośrodków miejskich, w pewnym sensie martwi i żywi współegzystowali obok siebie, co musiało obniżać niepokój wpisywany w przesłanie memento mori). Autor Rozmowy najwyraźniej ma tego świadomość, intensyfikując w jego własnej perspektywie dramatyczny kontakt ze Śmiercią, przezwyciężając konsekwencje Arièsowskiego „oswojenia” śmierci – z jej grozą należy się zmierzyć. Autor operuje kulturowymi wyobrażeniami na temat umierającego ciała, odnosi się do pewnych społecznych praktyk i sytuacji, związanych z umieraniem.

Śmierć jest najpewniejszym wydarzeniem w życiu każdego człowieka, choć godzina jej przyjścia będzie dlań najmniej spodziewana i znana. Postawa człowieka w chwili śmierci – przesłanie to w nieskończoność podkreślały późnośredniowieczne artes moriendi – nadaje ostateczny sens życiu człowieka, stanowi jego podsumowanie i zamknięcie.

Uczestnicy będą mogli rozwiązać quiz dotyczący współczesnego języka polskiego, zwłaszcza jego aspektów poprawnościowych. Poznają także komentarz językoznawczy do wskazywanych zjawisk i będą mieli możliwość dyskusji.

Rzecz dotyczy archeologii, ale tej specyficznej związanej ze środowiskim. Zabytki, całe duże obiekty, a także pozostałości ludzkich ciał są skarbnicą wiedzy o pradziejowych pokoleniach.

Tendencją, którą obserwujemy od mniej więcej 10 lat, jest upraszczanie komunikacji w urzędach i firmach. Modne, potrzebne i opłacalne stało się pisanie do klientów prostszym, przyjaźniejszym językiem. Coraz więcej jest instytucji, które podpisały deklarację na rzecz upraszczania języka. Podobnie zresztą dzieje się w języku naukowym czy technicznym. W czasie wykładu opowiemy o ruchu prostego języka na świecie i w Polsce, a przede wszystkim pokażemy na konkretnych przykładach, co można zrobić z tekstem, aby stał się bardziej komunikatywny.

Wykład  będzie poświęcony roli metafory w filozofii. Zobaczymy, że  metafora, do niedawna traktowana  przez filozofów podejrzliwie bądź lekceważąco (jako rodzaj ozdobnika odpowiedniego w poezji, ale niesprzyjającego  jasnemu i precyzyjnemu myśleniu),  odgrywa w nauce - w tym filozofii -   kluczową rolę. Prześledzimy pokrótce dzieje spetryfikowanych metafor, czyli centralnych dla różnych myślicieli pojęć,  które ukształtowały historię filozofii, by zobaczyć, że być może Hanna Arendt miała rację, pisząc, że ,,metafora, stwarzając pomost nad przepaścią między wewnętrznymi i niewidocznymi czynnościami umysłowymi a światem zjawisk, jest niewątpliwie największym darem, jaki język może ofiarować my­śleniu, a zatem i filozofii.” Przyjrzymy się  także najważniejszym filozoficznym  teoriom metafory  (Arystotelsa, Rorty’ego, Blacka).

Wraz z rozpowszechnieniem się komputerów osobistych oraz Internetu, pisarze zaczęli się zastanawiać, jak zastosować nową technologię w twórczy sposób. Jednym z tych autorów był profesor Michael Joyce, który w latach 80. stworzył pierwszą powieść hipertekstową o tytule popołudnie, historia. Dzieło wyróżniało się tym, że było całkowicie stworzone i odczytywane na komputerze; co więcej, pozwalało czytelnikowi wybierać ścieżkę czytania poprzez klikanie na dane słowo w pojawiających się fragmentach tekstu. W ten sposób powstał poruszający, interaktywny i postmodernistyczny utwór poświęcony losom głównego bohatera Petera, który podejrzewa, iż spowodował śmiertelny wypadek. Jednocześnie, czytelnik ma okazje wcielić się w rolę detektywa, podążając za różnymi odnośnikami w celu ustalenia, co się naprawdę stało, a co było wytworem wyobraźni Petera. Popołudnie, historia na stałe zawitała do kanonu literatury elektronicznej i wywarła wpływ na przyszłość literatury elektronicznej. Zatem niniejszy wykład przedstawi ogólny zarys utworu (fabuła, charakterystyka, proces tworzenia, wpływ); zostanie również poruszony temat tłumaczenia powieści na język polski. Również odbędzie się demonstracja samej powieści na żywo z udziałem publiczności. Na koniec przewiduje się dyskusję na temat zalet literatury elektronicznej oraz jakie jej odzwierciedlenia widzimy we współczesnej literaturze.

Sołeczność Afro-Brazylijczyków w Nigerii zamieszkuje współcześnie największą metropolię tego kraju, czyli Lagos. W mieście tym znajduje się dzielnica brazylijska, charakteryzująca się bogactwem znaczeń i symboli łączących kultury nigeryjskie, brazylijskie i portugalskie. W trakcie wykładu zaprezentowana zostanie panorama historyczna uwzględniająca moment przybycia Afrykanów z Brazylii w XIX wieku po zniesieniu niewolnictwa oraz kształtowanie się społeczności afro-brazylijskiej w Afryce Zachodniej: Nigerii, Beninie, Ghanie i Togo. Następnie opisane zostaną najważniejsze elementy dziedzictwa kulturowego: przykłady architektury, w tym budynki sakralne nawiązujące do brazylijskiego baroku oraz dawne wille należące do najważniejszych rodzin z domu Martins czy da Silva, cykliczne tradycje świąteczne i obchody karnawału (np. Festiwal Bumba Meu Boi), ubiór, jak również kulinaria. Wykładowi będzie towarzyszyła prezentacja multimedialna z badań terenowych.

W języku jak w skarbcu przechowują się ślady dawnych czasów i obyczajów, co dobrze widać zwłaszcza w powiedzeniach i skrzydlatych słowach. Wszystko to chcemy pokazać na przykładzie koni, które odcisnęły ślady swoich kopyt bodaj we wszystkich sferach życia codziennego dawnych Polaków, a także w kulturze i sztuce. Konie są również obecne w języku, i to również w tym, którego używamy współcześnie. W czasie wykładu sięgniemy do przeszłości, aby poznać nie tylko powody, dla których konizmy dotrwały do naszych czasów, lecz także aby się dowiedzieć, jakie było ich pierwotne znaczenie i dlaczego w ogóle tak dobrze osadziły się w polszczyźnie.