Polska Akademia Nauk

Lekooporność mikroorganizmów to zjawisko nabywania odporności przez wirusy, bakterii i grzyby na leki, na które wcześniej te mikroorganizmy były wrażliwe. Największą grupę stanowią bakterie oporne na antybiotyki, co powoduje, że już w niedalekiej przyszłości nie będziemy mieli czym leczyć nawet najdrobniejszych infekcji. Antybiotyki są stosowane nie tylko w medycynie, ale w dużych ilościach w weterynarii, rolnictwie i hodowlach ryb. Transmisja mikroorganizmów pomiędzy tymi środowiskami sprawia, że nabierają one oporności na kolejne antybiotyki, mutują i stają się jeszcze bardziej groźne.

Szacuje się, że w 2019 roku na całym świecie oporność na antybiotyki przyczyniła się do 1.27 miliona zgonów, a do 2050 roku ta liczba może wzrosnąć do 10 milionów rocznie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) umieściła lekooporność mikroorganizmów na liście 10 największych zagrożeń dla zdrowia ludzi i zwierząt. Kluczem do walki z rozwojem lekooporności jest systemowe podejście (z ang. One Health) obejmujące różnorodne działania mające na celu przeciwdziałanie rozprzestrzeniania się oporności nie tylko u ludzi, ale także u zwierząt i w całym środowisku.

Jeśli nie antybiotyki, to co? Naukowcy pracują nad wieloma alternatywnymi metodami walki z bakteriami, m.in. nad enzybiotykami – bacteriobójczymi enzymami. Są to białka pochodzenia wirusowego albo bakteryjnego, które w naturalnych warunkach służą bakteriom i wirusom w normalnym cyklu rozwojowym, natomiast wytworzone i zmodyfikowane przez człowieka stają się śmiercionośną bronią w walce z bakteriami, a co najważniejsze, też tymi, które nabyły oporność na antybiotyki. Powstały już enzybiotyki przeciwko takim opornym szczepom bakterii jak gronkowiec złocisty, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Escherichia coli i inne. Enzybiotyki są również testowane w rolnictwie i hodowli ryb w akwakulturach oraz jako środek konserwacji żywności.

Inhalacje solankowe należą do najstarszych i jednych z bardziej popularnych tradycyjnych metod leczenia chorób układu oddechowego. Jak się okazuje, ich stosowanie jest nie tylko skuteczne, ale ma również naukowe uzasadnienie. Inhalacje solankowe łagodzą bowiem objawy alergii i infekcji dróg oddechowych, hamują stan zapalny w ich obrębie, upłynniają zalegający śluz i umożliwiają jego odkrztuszanie. Tym samym łagodzą większość objawów chorób górnych i dolnych dróg oddechowych, ułatwiają oddychanie i poprawiają jakość życia pacjentów, bez względu na to czy dotyczy to zwykłego przeziębienia, zapalenia zatok, czy astmy. Są zatem idealną terapią uzupełniającą klasyczne metody leczenia, pozbawioną praktycznie skutków ubocznych. Inhalacje solankowe to nie tylko inhalatory, ale również tężnie solankowe, jaskinie solne czy choćby kąpiele w gorących źródłach mineralnych i spacery nad brzegiem morza. Czy można zatem wyleczyć zatoki solą?

Immunoterapia nowotworów to niezwykle obiecująca strategia walki z rakiem. U niektórych chorych immunoterapia przynosi trwałe działanie przeciwnowotworowe, w tym również u osób z zaawansowaną postacią choroby nowotworowej. Większość dostępnych obecnie immunoterapii skupia się na poprawie skuteczności naturalnych mechanizmów układu odpornościowego, zależnych od limfocytów T. Na wykładzie zostaną poruszone zagadnienia dotyczące stosowanych obecnie immunoterapii z uwzględnieniem terapii adoptywnych. Adoptywny transfer komórek jest rodzajem immunoterapii nowotworów, która wykorzystuje pobrane od pacjentów komórki cytotoksyczne (limfocyty T lub komórki NK). Komórki te poddawane są aktywacji i modyfikacjom w warunkach laboratoryjnych, mającym na celu nasilenie rozpoznawania i zabijania komórek nowotworowych. Niedawno zastosowana modyfikacja tej techniki, wykorzystująca chimeryczne receptory antygenowe (ang. chimeric antygen receptors – CARs), okazała się niezwykle skuteczną metodą leczenia pacjentów z zaawansowanymi nowotworami układu krwiotwórczego. Największą zaletą receptorów CAR jest unikatowy mechanizm rozpoznawania antygenów na komórkach nowotworowych. Jak dotąd, najlepiej przebadanym celem terapii wykorzystującej receptor CAR jest cząsteczka CD19, obecna na limfocytach B i nowotworach wywodzących się z tych komórek, takich jak chłoniaki i białaczki, a której nie ma na powierzchni żadnej innej tkanki. W badaniach klinicznych testujących skuteczność CAR anty-CD19 u pacjentów z ostrą białaczką limfoblastyczną uzyskano spektakularne efekty terapeutyczne. Terapia CAR-T jest już dostępna w Polsce, a więcej o niej opowiemy na wykładzie podczas Festiwalu Nauki.

Seria czterech wykładów i godzinna sesja pytań i odpowiedzi oraz prezentacji członków Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Forma hybrydowa, wykłady na żywo w sali wykładowej CAMK i jednocześnie transmitowane na platformie Zoom i YouTube. Udział na platformie Zoom będzie wymagał wcześniejszej rejestracji.

Tematy wykładów i informacje o dostępie internetowym zostaną podane na stronie CAMK www.camk.edu.pl na początku września.

Piknik rodzinny z Gwidonem w Muzeum Ziemi staje się już tradycją. W tym roku podczas spotkań organizowanych pod logiem Gwidona - słonia leśnego odnalezionego w Warszawie przy ulicy Leszno - będziemy poznawać tajemnice wielkich ssaków plejstocenu i środowiska ich życia. 

Podczas Pikniku dowiemy się o życiu plejstoceńskich drapieżników: wielkich kotowatych (takich jak lwy jaskiniowe czy pantery) i wielkich niedźwiedziach stepowych, które niegdyś występowały na ternach naszego kraju. Ważnymi drapieżcami plejstocenu byli także przedstawiciele rodzaju Homo. Opowiemy zatem także o tym, jak polowali neandertalczycy i kromaniończycy - nasi bezpośredni przodkowie!

Na Pikniku czeka na Was wiele stoisk i aktywności, m.in.:

• Plejstoceński detektyw / rozpoznawanie tropów zwierząt
• Puzzle przeszłości / odkrywanie i rekonstrukcja szkieletów zwierząt plejstoceńskich
• Barwy plejstocenu / malowanie na ceramice
• Spotkanie z drapieżnikami plejstocenu
• Wystawa megafauny plejstoceńskiej
• Pokazy wytwarzania narzędzi kamiennych oraz rozniecania ognia
• Pokaz filmu

Plejstocen był to epoką czwartorzędu poprzedzającą holocen, w którym żyjemy. Plejstocen jest nazywany epoką lodowcową, co doprowadziło do przekonania, że w tym czasie na Ziemi panował zimny klimat, związany z występowaniem lądolodów. Jest to błędne uogólnienie. Klimat plejstocenu ulegał cyklicznym wahaniom, a okresy zimne (zlodowacenia), były oddzielone okresami ciepłymi (interglacjałami), których klimat bywał porównywalny do dzisiejszego. Można wyobrazić sobie, jak różnorodne było środowisko plejstocenu - w jego zimnych przedziałach lasy były nieliczne, a flora zdominowana przez krzewy, karłowate drzewa i byliny, które tworzyły charakterystyczne dla zlodowaceń zbiorowiska stepo-tundry. Podczas ciepłych interglacjałów znaczne obszary porośnięte były przez lasy liściaste. Za zmianami klimatu i szaty roślinnej następowały również zmiany fauny. W plejstocenie rozkwitała tak zwana megafauna, czyli zwierzęta wyróżniające się rozmiarem i masą. W czasie zlodowaceń, tereny o chłodnym klimacie zamieszkiwały zwierzęta tolerujące zimno, natomiast podczas interglacjałów gatunki te wycofywały się na północ wraz z cofającym się lądolodem, ustępując miejsca zwierzętom ciepłolubnym. Oczywiście, zarówno w świecie zwierząt, jak i roślin występowały także gatunki, które utrzymywały się na tych samych obszarach tak podczas zlodowaceń, jak i interglacjaów.

Podczas wykładu zaprezentowane zostaną założenia i rezultaty polsko-francuskiego projektu naukowego Języki literatury polskiej XXI w., realizowanego w latach 2022-2023 przez IBL PAN i Université Clermont Auvergne. W ramach projektu zaprezentowano 7 najważniejszych nowych języków polskiej najnowszej literatury na przykładzie sylwetek 7 pisarek i pisarzy. Podczas 7 wykładów w Clermont Ferrand wygłaszanych po francusku wystąpiło 7 specjalistów z Polski i Francji (IBL PAN, Uniwersytet Śląski, Uniwersytet Wrocławski, Sorbonne Université, Université Clermont Auvergne, CEFRES), prezentując sylwetki 7 pisarek i pisarzy: Bożeny Umińskiej-Keff, Izabeli Morskiej, Szczepana Twardocha, Doroty Masłowskiej, Olgi Tokarczuk, Michała Witkowskiego i Andrzeja Stasiuka. Każda z tych sylwetek twórczych pokazywała jedną z tendencji w nowej polskiej literaturze – i jej języków także w kontekście przemian społecznych (np. języki feminizmu przy prezentacji sylwetki Izabeli Morskiej, języki popkultury przy prezentacji Doroty Masłowskiej itp.). Wykład te zostały zarejestrowane i staną się podstawą przygotowywanej do druku we Francji książki, mającej stanowić pierwszy taki podręcznik czy przewodnik po najnowszej polskiej literaturze we Francji.

Czym są superwulkany? Czy zagrażają ludziom? Gdzie w Europie można bezpiecznie odwiedzić czynne wulkany? Czym są lawiny piroklastyczne, czarne i białe smokersy oraz fumarole? Czy w Polsce można znaleźć wulkany? Na te i inne pytania związane z geologicznymi cudami natury odpowiedzą dr Dorota Salata z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Bartłomiej Krawczyk, pasjonat i popularyzator wulkanów, autor bloga Wulkany świata. Podstawą do rozmowy będzie książka wulkanologa Robina George’a Andrewsa Superwulkany. Wybuchowe tajemnice Ziemi i innych planet wydana przez Wydawnictwo Bo.wiem. A pytania zada PAN Muzeum Ziemi.

O książce „Superwulkany. Wybuchowe tajemnice Ziemi i innych planet”

Kīlauea, Etna czy Fuji – wulkany jednocześnie fascynują i budzą strach. Erupcje, będące niezwykłymi spektaklami pirotechnicznymi, tworzą mieniące się szklane miasta na dnie oceanów i zamarznięte jeziora lawy na powierzchni Księżyca. Choć potrafią dokonać ogromnych zniszczeń, są nierozerwalnie związane z kształtowaniem się naszego świata.

Superwulkany to giganty, których erupcje są tysiące razy silniejsze niż wybuchy zwykłych wulkanów i mogą zmienić klimat oraz wygląd całej planety. Robin George Andrews przybliża nam to, co naukowcy już wiedzą o superwulkanach i wulkanach, a także pokazuje, jak wiele jeszcze jest do odkrycia. Dowiadujemy się, czym są lawiny piroklastyczne, czarne i białe smokersy oraz fumarole, z których wydobywają się trujące gazy. Autor sugestywnie opisuje najważniejsze erupcje wulkaniczne, które miały wpływ na losy wszechświata. Zabiera nas w emocjonującą wyprawę do różnych zakątków Ziemi, na Księżyc, Marsa i Wenus.

Superwulkany to barwny przewodnik po geologicznych cudach natury i opowieść o śmiałych, a czasem śmiertelnie niebezpiecznych wyczynach naukowców, którzy je badają. Przekonacie się, że wulkany są super!

Księga blasku czyli Zohar to księga powstała w średniowiecznej Hiszpanii. I choć podaje się, że jej autorem był wielki rabbi początku wieków, Szymon bar Jochaj, głębsza analiza, szczególnie lingwistyczna (dzieło napisane jest sztucznym aramejskim, w który wpleciono słowa arabskie, greckie i romance) wykazała, że tak naprawdę napisał ją kastylijski kabalista Mojżesz z Leonu podający się za osobę, która tylko odnalazła manuskrypt i przepisała go w kilku kopiach. Zohar, obrazoburczy dla jednych, stanowi dla drugich trzeci – po Torze i Talmudzie – najważniejszy tekst religii żydowskiej. Jest on swoistym podsumowaniem wielowiekowej mądrości Sefardyjczyków – zarówno reprezentantów kabały ekstatyczno-profetycznej, jak i teurgiczno-teoretycznej – przekazanym w formie opowieści o przygodach Szymona bar Jochaja, który wraz z synem oraz adeptami przemierza Palestynę, rozważając hebrajską Biblię, a w szczególności Pięcioksiąg. Wędrowcy w swoich rozmyślaniach uciekają się do autorytetu najwybitniejszych rabinów, a z tworzonej rzez nich egzegezy wyłania się swoista teoria Bożych Imion stanowiąca podstawę dla przyszłej mistyki żydowskiej, która w oparciu o Księgę Blasku powstanie na ziemiach Safedu za sprawą m. in. Mojżesza Cordovero i Izaaka Lurii. Niniejsze wystąpienie przedstawia tą teorię szczegółowo, posiłkując się dla lepszego zrozumienia zawiłości Zoharu objaśnieniami najważniejszych jego znawców, takich jak D. Matt, Ch. Mopsik, M.A. Ouaknin, G. Scholem i G. Vajda.

Słowa klucze: Zohar, Bóg, Szechina, imiona, judaizm

Zapraszamy do poznania zasad i zagrania z nami w jedną z najstarszych gier planszowych na świecie, czyli w Królewską grę z Ur (znaną również jako Gra Dwudziestu Kwadratów). Nasz warsztat będzie okazją do zapoznania się z historią odkrycia gry oraz ze spektakularnymi wynikami badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie starożytnego miasta Ur. Można też będzie dowiedzieć się jak samodzielnie zrobić planszę do tej gry oraz własnoręcznie ulepić pionki potrzebne do jej rozegrania.

W starożytności Ur było jednym z najważniejszych miast-państw Sumeru. Było to wówczas miasto portowe, położone na brzegu Eufratu.

Królewska gra z Ur została odkryta w trakcie wykopalisk prowadzonych pod kierunkiem Brytyjczyka Sir Leonarda Wolleya w latach 20 i 30. XX wieku, na terenie cmentarzyska królewskiego (obecnie w Iraku). W latach 50. XX wieku dokładnie zbadano i odczytano tabliczkę klinową ze zbiorów British Museum, spisaną przez babilońskiego skrybę Itti-Marduk-balāṭu w latach 177-176 p.n.e. zawierającą zasady tej gry.

To nieskomplikowana, lecz zapewniająca dużo emocji gra – zachęcamy do poznania jej zasad i zagrania z nami!

W trakcie warsztatów omówione zostaną podstawowe zagadnienia z zakresu paleografii – a więc nauki pomocniczej historii, która zajmuje się badaniem różnorakich form pisma. Zajęcia podzielone będą na części teoretyczną i praktyczną. Zaczniemy od wskazania na kilka alternatywnych form zapisu i omówienia przykładów skrótów używanych w dawnych źródłach piśmienniczych. Poza literami, skrótami i skrótowcami spojrzymy również na elementy paratekstualne oraz symbole graficzne niebędące literami. Badanie samego tekstu i metod jego zapisu uzupełnimy poprzez przedstawienie podstawowych elementów kodykologicznych. Przy tej okazji zdradzimy kilka sekretów dotyczących naszych badań. W szczególności skupimy się na informacjach, które wyczytać możemy z samego papieru. Wprowadzenie będzie okazją dla zaznajomienia uczestników z podstawowymi elementami warsztatu historyka, które wykorzystamy do odszyfrowania odręcznych zapisków sporządzonych w okresie wczesnonowożytnym. Uczestnicy będą mieli okazję zmierzyć się ze źródłami sporządzonymi w takich językach jak łacina, język staropolski i język wczesny nowoangielski. Ideą warsztatów jest połączenie metod różnych nauk pomocniczych używanych w szeroko rozumianych naukach humanistycznych w celu pokazania bogactwa informacji jakie znaleźć możemy we wczesnonowożytnych notatkach.

Lina Bögli w latach 1892-1902 odbyła podróż dookoła świata - sama, bez pieniędzy. Rozpoczęła ją w Kwiatonowicach koło Gorlic. Z Brindisi popłynęła do Australii i dalej -
przez Tasmanię, Nową Zelandię, Samoa, Hawaje, Kalifornię, Wschodnie Wybrzeże Stanów Zjednoczonych, Kanadę. Gdy po dziesięciu latach wróciła do Kwiatonowic,
napisała książkę, która stała się bestsellerem w języku niemieckim, angielskim i polskim. Motorem podróży Liny była nieszczęśliwa miłość do polskiego oficera armii austro-
węgierskiej, Juliusza Bijaka.

Zapraszamy młodych badaczy w wieku od 8 do 14 lat do udziału w warsztatach pod tytułem "Zadziwiający świat kryształów". Podczas warsztatów dowiecie się, że otaczający Was świat składa się z atomów. Ale czym właściwie jest atom? Nauczymy Was o tym podstawowym budulcu materii. Będziemy również badać budowę atomową wybranych pierwiastków chemicznych, dowiadując się o ilości protonów, neutronów i elektronów w ich strukturze. Zrozumiecie, jak ciała stałe, ciecze i gazy różnią się od siebie pod względem budowy. Poznacie różne rodzaje struktur krystalicznych węgla i będziecie mieli okazję samodzielnie budować te struktury z pomocą klocków magnetycznych geomag. To nie tylko świetna zabawa, ale także nauka poprzez doświadczenie.

Na tych warsztatach przybliżymy Wam również sylwetkę wybitnego polskiego naukowca Jana Czochralskiego i jego związki z kryształami. Przygotowaliśmy dla Was wiele interesujących informacji na ten temat.

Jeśli jesteście zainteresowani uczestnictwem w warsztatach "Zadziwiający świat kryształów", prosimy o wcześniejsze zapisy na adres mailowy brodo@ifpan.edu.pl.

Pracownicy naukowi Instytutu Filozofii i Socjologii PAN uosabiają wielkich filozofów z przeszłości. Będzie można porozmawiać prywatnie z Platonem, Kartezjuszem, Heglem... Każdy z filozofów będzie przyjmował rozmówców indywidualnie lub grupowo w swoim pokoju w instytucie, na poszczególnych piętrach Pałacu Staszica. Rozmowa może dotyczyć zagadnień filozoficznych typowych dla każdego z tych filozofów, ale można też stawiać pytania, które odwiedzający uważają za ważne. Każdy z filozofów będzie mógł odpowiedzieć bezpośrednio, ale będzie też mógł zaprosić uczestników do zwrócenia się do innego filozofa. Celem jest pokazanie, że filozofia rodzi się z pytań, jest ciekawością, poszukiwaniem, odwagą, a nawet śmiałością. Labirynt jest skierowany przede wszystkim do młodych osób, ale z przyjemnością witamy i słuchamy osób w każdym wieku.

Zapraszamy młodych badaczy w wieku od 8 do 14 lat do udziału w warsztatach pod tytułem "Zadziwiający świat kryształów". Podczas warsztatów dowiecie się, że otaczający Was świat składa się z atomów. Ale czym właściwie jest atom? Nauczymy Was o tym podstawowym budulcu materii. Będziemy również badać budowę atomową wybranych pierwiastków chemicznych, dowiadując się o ilości protonów, neutronów i elektronów w ich strukturze. Zrozumiecie, jak ciała stałe, ciecze i gazy różnią się od siebie pod względem budowy. Poznacie różne rodzaje struktur krystalicznych węgla i będziecie mieli okazję samodzielnie budować te struktury z pomocą klocków magnetycznych geomag. To nie tylko świetna zabawa, ale także nauka poprzez doświadczenie.

Na tych warsztatach przybliżymy Wam również sylwetkę wybitnego polskiego naukowca Jana Czochralskiego i jego związki z kryształami. Przygotowaliśmy dla Was wiele interesujących informacji na ten temat.

Jeśli jesteście zainteresowani uczestnictwem w warsztatach "Zadziwiający świat kryształów", prosimy o wcześniejsze zapisy na adres mailowy brodo@ifpan.edu.pl.

W trakcie spotkania  przedstawimy wyniki naszych badań nad społecznymi skutkami pandemii Covid-19. W ich ramach od 2020 r. przeprowadziliśmy w sumie kilkaset wywiadów dotyczących życia w  pandemii, trzykrotnie wracając do tych samych osób i rozmawiając rokrocznie tak o bieżącej sytuacji, jak i trwalszych zmianach. Pozwoliło nam to zaobserwować, jak w różnym czasie reagowaliśmy na pandemię: jak ją oswajaliśmy, jak się do niej przyzwyczajaliśmy, jak zmienialiśmy nasze nawyki,  ale też jak zapominaliśmy o zagrożeniu lub zmienialiśmy nasze zdanie na jego temat. Wspólnie zastanowimy się też nad tym, jakie wnioski płyną z tych doświadczeń, które były udziałem nas wszystkich, a także nad ich interpretacjami. Postaramy się też przewidzieć, jak będziemy opowiadać o pandemii za kilka, kilkanaście czy kilkadziesiąt lat.

Po naszym wystąpieniu planujemy dyskusję o roli i wadze osobistych doświadczeń i wspomnień na temat pandemii Covid-19, a także ich znaczeniu dla nas i całego społeczeństwa.

Osoby uczestniczące poznają grę planszową, quiz i grę memo na temat przebiegu i skutków wielkich odkryć geograficznych, które miały miejsce wzdłuż i w głąb Afryki. Spotkanie skierowane jest do uczniów i uczennic szkół podstawowych (od klasy 6) i ponadpodstawowych. Celem pokazu jest zaprezentowanie osobom uczestniczącym problematyki wielkich odkryć geograficznych w kontekście dziedzictwa kulturowe państw Afryki Subsaharyjskiej. Szczególny nacisk zostanie położony na poznanie przebiegu wypraw i ich konsekwencji kulturowo-gospodarczych, w tym skutków kolonialnych. Osoby uczestniczące zdobędą wiedzę na temat przełomowego znaczenia afrykańskich zasobów i wynalazków, które zmieniły nie tylko sposób oglądu świata, ale doprowadziły do rozwoju wielu dyscyplin nauki – geografii, historii i ekonomii. Dzięki symbolicznej podróży po mapie (z użyciem obszernej planszy - mapy, pionków do gry i kart z opisami miejsc, osób, zasobów i wynalazków) osoby uczestniczące będą mogły odwrócić perspektywę patrzenia na rolę „europejskich odkryć” i w etyczny sposób spojrzeć na działania grabieżcze w Afryce i doniosłość lokalnych zasobów. Użycie podczas gry etycznej narracji pozwoli poznać wydarzenia historyczne, ale też zbudować nowe kompetencje międzykulturowe. Warsztatowi towarzyszyć będzie prezentacja multimedialna.

Algorytmy i modele matematyczne, które tworzą sztuczną inteligencję są coraz większą częścią naszego życia dlatego budzą zarówno zainteresowanie jak i uzasadnione obawy. Czy sztuczna inteligencja to dla rozwoju ludzkości szansa czy zagłada? Czy jest się czego bać? Podczas wykładu dowiemy się jak możemy wykorzystać sztuczną inteligencję w codziennym życiu, poznamy jej wpływ na społeczeństwo, odkryjemy potencjalne zagrożenia i konsekwencje. 

O ryzyku w biznesie często mówi się we współczesnych dyskusjach o gospodarce ― między innymi w związku podejmowaniem nadmiernego  ryzyka przez banki przy udzielaniu kredytów i przyczynami kryzysu finansowego lat 2007-2009. Z drugiej strony ryzyko omawiane jest w również kontekście pozytywnym: gotowość do jego podejmowania wiązana jest z etosem przedsiębiorcy (m.in. w niektórych pracach austriackiej szkoły ekonomii). Temat ryzyka jest również obecny w wielowiekowej historii języka ekonomicznego i koncepcji ekonomicznych, rozwijanych zwłaszcza od XIII stulecia. W perspektywie historycznej zagadnienie to również miało dwie strony: negatywną – dotyczącą lichwy – i pozytywną,  w ramach koncepcji „godziwego zysku”.

Historyczne pojęcie ryzyka – łac. periculum – było jednak rozumiane inaczej niż dziś… Chodziło o przejmowanie na siebie odpowiedzialności za przedsięwzięcia gospodarcze, albo – w sensie negatywnym – o zakaz przerzucania takiej odpowiedzialności na innych. Do tego dochodzi rozróżnienie między ryzykiem biznesowym sensu stricto, a ryzykiem związanym niebezpieczeństwami takimi jak katastrofa okrętu handlowego lub napaść na gościńcu. Przykład tego drugiego rozumienia ryzyka znajdujemy w słynnym kanonie papieskim „Naviganti” z 1234 r., dotyczącym tzw. pożyczki morskiej (X. 5.19.19). Brak właściwego rozumienia dawnego pojęcia ryzyka prowadzi do istotnych nieporozumień, dotyczących zwłaszcza historii bankowości i problemu lichwy (nie jest nich wolna np. opublikowana niedawno monografia Jakub Fugger i jego epoka. Największy bogacz wszech czasów). 

Historia gospodarcza i historia instytucji ekonomicznych  pokazują, iż etyczne aspekty ryzyka przyczyniły się niegdyś do upowszechnienia określonych form prawnych w działaniach gospodarczych (np. spółki komendy). Istotne jest również pytanie: czy i na ile pozytywna strona koncepcji ryzyka była historycznie katalizatorem rozwoju przedsiębiorczości. 

Odkryj kolory na nowo! Zajrzyj do świata wielobarwnych minerałów i produkowanych z nich naturalnych pigmentów. Podczas warsztatów będziesz mieć niepowtarzalną okazję własnoręcznie wykonać naturalne farby z prawdziwych minerałów i wykorzystać je do malowania.

Zajęcia rozpoczną się krótką pogadanką (15-20min) dotyczącą naturalnych barwników stosowanych historycznie w produkcji farb. Uczestnicy zapoznają się z historią farb i dawnymi sposobami ich wytwarzania. Dowiedzą się, w jaki sposób – przed wprowadzeniem pigmentów syntetycznych – ludzkość pozyskiwała pigmenty z pomocą świata zwierząt i roślin. Głównym tematem spotkania będą barwniki pochodzenia mineralnego, wytwarzane z różnokolorowych minerałów – takich jak hematyt czy goethyt, a także malachit i azuryt. Poznamy również pierwsze, znane ludzkości przykłady wykorzystania barwników w malarstwie jaskiniowym, a także zdrowotne aspekty wykorzystania barwników mineralnych.

W części praktycznej uczestnicy będą mieli okazję osobiście zapoznać się z minerałami barwnymi i spróbować wydobyć z nich kolory. Zajmą się także malowaniem, wcześniej przygotowanych, reliefów przedstawiających sceny z życia ludzi i zwierząt w plejstocenie (tzw. epoce lodowcowej). W tym celu, w ramach warsztatów własnoręcznie wykonają farby z naturalnych, wydobytych ze skał, minerałów. Wykorzystają m.in. moździerze kamienne i oleje naturalne. Pomalowane farbami mineralnymi reliefy uczestnicy zabiorą ze sobą!

Wszechświat w największych skalach obserwujemy dziś w pełnym zakresie fal elektromagnetycznych, łowimy nadlatujące z niego cząstki takie jak neutrina, a od niedawna – dzięki falom grawitacyjnym – również go „słuchamy”. Tego rodzaju obserwacje – wsparte zaawansowanym modelowaniem komputerowym i interpretowane poprzez modele teoretyczne oparte na ogólnej teorii względności Einsteina – wskazują na bardzo peryferyjną rolę ludzkości na kosmicznej scenie. Mieszkamy w pobliżu przeciętnej gwiazdy na obrzeżach przeciętnej galaktyki. Co więcej, większość kosmicznej materii jest odmienna od tej znanej z życia codziennego i laboratoriów, i ma nieznaną nam dotąd „ciemną” formę. Jakby tego było mało, zachowanie Wszechświata w największych skalach napędza niezrozumiała „ciemna energia”. Opowiem o tym, jak doszliśmy do tak zaskakujących wniosków, i pokrótce omówię obecne i planowane wielkie projekty obserwacyjne, które mają nam pomóc zrozumieć, z czego tak naprawdę zbudowany jest Wszechświat.

Orion is one of the most easily spotted constellations in the night sky. The weird dimming and brightening of one of its “member” star Betelgeuse has kept the astronomers in hopes to see a galactic star go supernova in recent times. The last observed supernova was in the 1600s. So, what makes a star explode? It’s when it runs out of nuclear fuel and collapses under its own mass or it accumulates so much mass that it exceeds a certain mass limit (ChandarShekhar Limit). In this talk, I will discuss how this happens. Is Betelgeuse really going to be a supernova and how will the sky look after it explodes? 

In this talk, we get familiar with the concept of curved spacetime in the theory of general relativity. We discuss the life cycles of stars and the formation of black holes and other compact objects. Ultimately, we explore possible direct and indirect ways to observe black holes. The audience will learn about recent scientific megaprojects, such as LIGO-Virgo and other gravitational wave observatories, as well as the very first image taken from a black hole by the Event Horizon Telescope (ETH).

Odkryj kolory na nowo! Zajrzyj do świata wielobarwnych minerałów i produkowanych z nich naturalnych pigmentów. Podczas warsztatów będziesz mieć niepowtarzalną okazję własnoręcznie wykonać naturalne farby z prawdziwych minerałów i wykorzystać je do malowania.

Zajęcia rozpoczną się krótką pogadanką (15-20min) dotyczącą naturalnych barwników stosowanych historycznie w produkcji farb. Uczestnicy zapoznają się z historią farb i dawnymi sposobami ich wytwarzania. Dowiedzą się, w jaki sposób – przed wprowadzeniem pigmentów syntetycznych – ludzkość pozyskiwała pigmenty z pomocą świata zwierząt i roślin. Głównym tematem spotkania będą barwniki pochodzenia mineralnego, wytwarzane z różnokolorowych minerałów – takich jak hematyt czy goethyt, a także malachit i azuryt. Poznamy również pierwsze, znane ludzkości przykłady wykorzystania barwników w malarstwie jaskiniowym, a także zdrowotne aspekty wykorzystania barwników mineralnych.

W części praktycznej uczestnicy będą mieli okazję osobiście zapoznać się z minerałami barwnymi i spróbować wydobyć z nich kolory. Zajmą się także malowaniem, wcześniej przygotowanych, reliefów przedstawiających sceny z życia ludzi i zwierząt w plejstocenie (tzw. epoce lodowcowej). W tym celu, w ramach warsztatów własnoręcznie wykonają farby z naturalnych, wydobytych ze skał, minerałów. Wykorzystają m.in. moździerze kamienne i oleje naturalne. Pomalowane farbami mineralnymi reliefy uczestnicy zabiorą ze sobą!

Gazy,  ciecze i ciała stałe – wykład z doświadczeniami [podstawowe prawa gazowe, gazy doskonałe i nie,  przemiany fazowe, skraplanie gazów, sublimacja, wrzenie cieczy Większość eksperymentów wykonywana z pomocą uczniów. Przy okazji wyjaśniamy czym jest teoria naukowa, formułujemy taką teorię i ją sprawdzamy doświadczalnie. Oddzielna sprawa to bezpieczeństwo pracy w laboratorium i podczas eksperymentowania.