wykład

Jak można szukać śladów procesów zachodzących w bardzo młodym Wszechświecie – tuż po Wielkim Wybuchu? Światło nie może w tym pomóc, ale mogą pomóc fale grawitacyjne.

Podczas wykładu zostaną przedstawione istniejące rozwiązania robotów-telemanipulatorów chirurgicznych i medycznych stosowane w praktyce medycznej oraz nowe koncepcje takich robotów i doświadczenia własne autora z zakresu projektowania i konstrukcji manipulatorów do zastosowań w medycynie.

Zostanie zaprezentowane spektakularne zastosowanie robotów chirurgicznych wykorzystywanych do operacji minimalnie inwazyjnych serca dotyczących wykonywania tzw. by-passów w chorobie niedokrwiennej serca. Najbardziej znane roboty dla chirurgii to AESOP i ZEUS oraz daVinci produkcji USA. W referacie zostanie przedstawiona typowa procedura stosowana w chirurgii z użyciem robota-telemanipulatora, w którym narzędzia są sterowane zdalnie, zaś kamera endowizyjna, przekazująca obraz operowanego miejsca, jest sterowana głosem. Stosowana jest tu technika endoskopowa, w której wprowadza się do ciała pacjenta narzędzia laparoskopowe zamocowane do ramion robota i specjalny układ optyczny - obrazowód z kamerą i źródłem światła. Ramiona robota kopiują ruchy rąk chirurga, ale są o wiele precyzyjniejsze, ponieważ drżenie rąk chirurga nie przenosi się na ramiona robota.

Ta nowa technika stała się obecnie bardzo atrakcyjna i dynamicznie się rozwija, brak jeszcze jednolitych standardów technicznych i projektowo-konstrukcyjnych w tym zakresie i wiele zagadnień czeka nadal na rozwiązania. Można je uzyskać na drodze analizy odpowiednio sformułowanych modeli uwzględniających specyfikę podejmowanych zagadnień z pogranicza anatomii, medycyny, biomechaniki i inżynierii medycznej – w referacie zostaną przedstawione nowatorskie metody projektowania i konstruowania innowacyjnych rozwiązań manipulatorów do zastosowania w medycynie.

Jest więcej facetów o imieniu John wśród prezesów spółek na giełdzie nowojorskiej, niż wszystkich kobiet razem wziętych. Ale także naruszanie płacy minimalnej jest częstsze wobec kobiet, a za godzinę pracy kobiety dostają między 75 i 80 groszy, na każdą złotówkę zapłaconą mężczyźnie. Nierówności płacowe między kobietami a mężczyznami nie mają wiele twarzy i wiele przyczyn, wiele z nich psychologicznych -- ale mimo wszystko (a może właśnie z tego powodu) wiele osób podważa w ogóle ich występowanie. Nie trzeba się spierać, można odwołać się do nauki. Na wykładzie uczestnicy odbęda podróż przez dekady, kontynenty i segmenty rynku pracy, by zapoznać się z bieżącym stanem nauki na temat nierówności między kobietami i mężczyznami oraz skutecznymi sposobami eliminowania tych nierówności.

Podstawowym narzędziem medycyny są leki. Najczęściej są to substancje chemiczne, które wywołują w organizmach żywych pewne działanie: „zbijają” gorączkę, uśmierzają ból, obniżają ciśnienie, zabijają chorobotwórcze bakterie itp. Bez leków nasze życie byłoby z pewnością krótsze i bardziej uciążliwe z powodu nieleczonych chorób. Ale mimo bujnego rozwoju farmakologii w XX wieku, wielu chorób wciąż nie da się ani wyleczyć, ani dobrze kontrolować. Ciągle potrzeba nowych leków: skuteczniejszych i bezpieczniejszych. Jak je zatem odkryć?

Historycznie rzecz biorąc, wiele ważnych substancji czynnych zawdzięczamy obcowaniu ludzi ze związkami chemicznymi i szczęśliwej obserwacji. W dawnych czasach było to przede wszystkim obcowanie ze związkami chemicznymi pochodzenia naturalnego (roślinnego i zwierzęcego). Od końca XIX wieku, człowiek sam próbuje wytwarzać nowe substancje czynne o określonym działaniu, ale nadal wiele z ważnych odkryć to kwestia rzadkiego zbiegu okoliczności.

Podobno przypadek sprzyja przygotowanym. Wraz z postępem nauk o życiu, wiemy co raz więcej o budowie i działaniu organizmów. Znacznie lepiej rozumiemy przyczyny i przebieg wielu chorób. Czy jesteśmy przez to lepiej przygotowani do odkrywania nowych leków?

Współczesny proces poszukiwania nowych leków jest wieloetapowy i angażuje badaczy z bardzo różnych dziedzin nauki: chemików, biologów, (bio)informatyków, lekarzy, technologów itd. Badania trwają wiele lat, kosztują miliardy dolarów i … nierzadko kończą się porażką.

Podczas wykładu przyjrzymy się poszczególnym etapom odkrywania leków. Zastanowimy się także nad bardziej podstawowymi pytaniami: dlaczego leki w ogóle działają i dlaczego nie działają tak, jak byśmy tego chcieli, czyli szybko, skutecznie i bez niepożądanych efektów?

Neutrina to cząstki elementarne o wielu ciekawych właściwościach. Jedną z właściwości cząstek elementarnych, między innymi również neutrin jest to, że się "wiercą". Oczywiście fizycy opisując neutrina nie mówią, że one "się wiercą", ale że mają specjalną własność kwantową zwaną spinem. Na wykładzie opowiem Państwu na czym to polega, oraz przedstawię różne symetrie występujące w świecie neutrin. Wszystko to ma na celu pokazanie Państwu czym się na co dzień zajmujemy w międzynarodowych eksperymentach neutrinowych w Japonii, w których grupy polskie biorą od wielu lat udział. Mam tu namyśli eksperymenty T2K oraz Super-Kamiokande zlokalizowane na wyspie Honsiu w Japonii, które dostarczyły wiele ciekawych wyników na temat przemiany neutrin różnego rodzaju. Kilka słów będzie również powiedziane o przyszłym planowanym eksperymencie Hyper-Kamiokande, w którym Polacy również biorą udział.

Wywołany atakiem Rosji na Ukrainę kryzys uchodźczy spotkał się z szybką i masową reakcją Polaków. W pomoc uciekającym przed wojną Ukrainkom i Ukraińcom włączyły się miliony osób. Oprócz przekazywania pomocy rzeczowej czy wpłacania pieniędzy na konta organizacji pomocowych, angażowaliśmy się w bardziej bezpośrednie formy pomocy takie jak oferowanie noclegu czy transportu. Co stało za tym nieoczekiwanym zrywem? Współczucie? Niechęć do Rosjan? Chęć zatarcia niekorzystnego wrażenia, jakie na arenie międzynarodowej wywołało nieprzyjęcie przez Polskę uchodźców w 2015 roku? Dlaczego tak chętnie pomagaliśmy uchodźcom z Ukrainy, podczas gdy jeszcze kilka tygodni wcześniej los uchodźców znajdujących się na granicy polsko-białoruskiej był nam obojętny? Odpowiedzi na te pytania poszukamy, korzystając z najnowszych teorii psychologicznych oraz danych sondażowych zebranych na przełomie marca i kwietnia 2022 r.

Koronka irlandzka to wyjątkowa technika pochodząca z XIX wieku, która rozwinęła się podczas Wielkiego Głodu w Irlandii (1845-1850). Wprowadzona przez królową Wiktorię moda na koronki i rękodzieło pozwoliła tysiącom irlandzkich rodzin przetrwać klęskę głodu właśnie dzięki umiejętności szydełkowania. Sama królowa była zapaloną, choć niezbyt uzdolnioną dziewiarką! Misterne koronki wykonywane za pomocą szydełka i pojedynczej bawełnianej nici do dzisiaj zachwycają, a każda praca jest niepowtarzalna – stworzona z wielu elementów, łączonych ze sobą wedle uznania twórcy. Tradycyjne wzory ewoluowały, jednak nadal są wykorzystywane we współczesnym dziewiarstwie artystycznym.

Uczestnicy warsztatów poznają niezwykłą historię koronki irlandzkiej, dowiedzą się, jak dziewiarstwo stało się rozrywką wyższych klas i jak przedstawiano je w literaturze XIX-wiecznej. Po wykładzie nastąpi część praktyczna, polegająca na nauce szydełkowania prostych tradycyjnych motywów.

Algorytmy sztucznej inteligencji w coraz większym stopniu zmieniają nasze życie. Wiele z nich bazuje na tzw. sieciach neuronowych, stworzonych w inspiracji systemem nerwowym człowieka. Ciekawi Cię jak działają tego typu algorytmy? Chcesz dowiedzieć się jak systemy istniejące fizycznie takie, jak np. woda w naczyniu lub ciało ośmiornicy mogą posłużyć im jako zasób obliczeniowy? Zastanawiasz się czy sztuczna inteligencja przynosi nam więcej korzyści, czy też zagrożeń? Jeśli tak - ten wykład jest dla Ciebie. Od uczestników nie wymagana jest znajomość złożonej matematyki; ciekawość zupełnie wystarczy!

Odkrycia naukowe w socjologii nie przyjmują formy spektakularnej, takiej, do której jesteśmy przyzwyczajeni, gdy mowa o odkryciach w naukach przyrodniczych. Rzadko mają swoich bohaterów, trudno wskazać ich dokładne miejsce i czas. Może to stawiać pod znakiem zapytania doniosłość wiedzy socjologicznej i budzić wątpliwość, czym różni się ona od publicystyki. Co więcej, najbardziej widowiskowe zjawiska społeczne (gwałtowne zmiany, rewolucje, protesty, kryzysy) nie umykają uwadze nawet mało bacznych obserwatorów, a poznawanie ich natury i przyczyn staje się udziałem wszystkich świadków i uczestników zdarzeń. Na przykładzie badań nad ruchem społecznym Solidarność ukazana zostanie istota i doniosłość odkryć w socjologii oraz jej odrębność od wiedzy zdroworozsądkowej.

Chrapanie jest uciążliwe dla osób śpiących w tym samym pomieszczeniu co „chrapacz”.  Jednak dla osoby chrapiącej może być oznaką obturacyjnego bezdechu sennego, choroby w której podczas snu dochodzi do zatrzymania oddychania lub jego spłycenia. Powtarzające się wielokrotnie w trakcie snu bezdechy mogą powodować liczne problemy zdrowotne, w tym:  zmęczenie, problemy z koncentracją, nadciśnienie tętnicze, choroby serca oraz cukrzycę. Podczas wykładu opowiem o przyczynach bezdechu sennego, jego objawach, powikłaniach i sposobach leczenia.

Fizyka jądrowa , już od swoich początków w laboratoriach Marii Skłodowskiej-Curie, była interdyscyplinarną nauką, która miała ogromny wpływ na badania medyczne i praktykę kliniczną. Radioterapia jest obecnie stosowana w leczeniu raka od ponad 100 lat. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane zmiany jakim uległo leczenie nowotworów i jakie są dalsze perspektywy skutecznej radioterapii.

Celem radioterapii jest skutecznie napromienić guz oszczędzając sąsiadujące z nim zdrowe tkanki. Spełnienie jednoczesne tych dwóch warunków- skuteczności i bezpieczeństwa nadal  stanowi wyzwanie techniczne, przed którym staje dziś fizyka jądrowa.

Dwie najczęstsze formy radioterapii to radioterapia z użyciem zewnętrznej wiązki uzyskiwanej z akceleratora medycznego oraz brachyterapia, która polega na wszczepieniu radioaktywnych izotopów bezpośrednio do leczonej objętości lub w jej pobliżu.

Radioterapia wiązką zewnętrzną odbywa się za pomocą wiązek elektronów, fotonów i ciężkich jonów. Nowoczesne technologie radioterapii umożliwiają dostarczanie wiązki z wielu kierunków, "dopasowanych" do kształtu guza i modulowanych z szybko zmieniającą się intensywnością. Przykłady terapii konformalnej obejmują radioterapię wiązką o  modulowanej intensywności (IMRT), radioterapię stereotaktyczną (SRT) i radiochirurgię stereotaktyczną (SRS)- system CyberKnife oraz radioterapię hadronową.

Typowe techniki brachyterapii obejmują wiele metod , od wszczepiania stosunkowo dużych, widocznych źródeł radioaktywnych w pobliżu lub bezpośrednio do objętości guza, co jest najczęściej stosowane w leczeniu raka prostaty, po radioembolizację, w której dostarczane są miliony mikroskopijnych radioaktywnych mikrosfer Y-90 przez cewnik bezpośrednio do łożyska guza, jak stosuje się dzisiaj w leczeniu guzów wątroby.

W przestrzeni publicznej pojawia się niezliczona ilość fałszywych informacji dotyczących zmian klimatycznych. Nasze spotkanie rozpoczniemy więc od przedstawienia dowodów, które świat nauki ma na wyjaśnienie przyczyn zjawisk, które określa się pod hasłem zmian klimatu. Skonfrontujemy też kilka mitów, które trafiają do naszych uszu właśnie w tym temacie.

O co chodzi ze zmianą klimatu?

Czy i jakie są dowody na jej zachodzenie i przyczyny?

Jak obecna zmiana klimatu ma się do zmian klimatu w przeszłości i jakie mogą być jej potencjalne następstwa.

Czy i jak znaczące działania na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych powinna podjąć ludzkość?

Wirtualna rzeczywistość (ang. Virtual Reality, VR) to rzeczywistość kreowana przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii informatycznych, a która polega na multimedialnej wizualizacji przedmiotów, zwierząt, ludzi, czyli realnych i nie-realnych przestrzeni, obiektów lub zdarzeń. Aktualnie proponowanych jest wiele różnych technologicznych rozwiązań, ogólnie określanych jako „Extended Reality” (XR, czyli Rozszerzona Rzeczywistość). W naszych badaniach modelowych [Brain Res 2021 Sep 1; 1766: 147537; Symmetry. 2021; 13(10): 1810; Bujalska B, Maciąg K, „Nowoczesne technologie – strategie, rozwiązania i perspektywy rozwoju”, WN Tygiel 2021, Tom 1, str. 127-157] oparłyśmy się na środowisku wirtualnej rzeczywistości systemu NEUROFORMY, z zaawansowanym stanowiskiem w technologii 3D i wirtualną posturografią. NEUROFORMA to hybrydowy tele-system firmy Titanis (https://www.neuroforma.pl/), pozwalający na ćwiczenia w domu i w ośrodku (także pod zdalnym nadzorem fizjoterapeuty). To system, który jest stosowany w rehabilitacji neurologicznej, neuropsychologicznej, pourazowej, reumatologicznej, kinezyterapii, jak i w szeroko pojętej profilaktyce prozdrowotnej, zarówno u dzieci, dorosłych, jak i u osób w podeszłym wieku. Dodatkowo jest on przykładem oferowanych najnowocześniejszych innowacyjnych informatycznych narzędzi o szerokim spektrum zastosowań, które kryją w sobie niezbadane i fascynujące możliwości, ale i mogących być źródłem niekorzystnych efektów, jak „cyber-zaburzenia”, które czasem obserwowane są u uczestników Wirtualnych Światów z pełną immersją.

Nowotwory zalicza się do czołówki chorób będących przyczyną zgonów na świecie. Ciągle opracowuje się nowe techniki diagnostyczne i terapeutyczne mające na celu jak najwcześniejsze wykrywanie i skuteczniejsze leczenie tych schorzeń. Wykład stanowi przegląd najnowszych metod zwalczania nowotworów.

Gdy w 2021 roku na granicy polsko-białoruskiej pojawiły się grupy uchodźców spokojne przygraniczne wsie i miasteczka stanęły w centrum uwagi międzynarodowej opinii publicznej. Za aktywistkami niosącymi pomoc humanitarną, na granicę ruszyli funkcjonariusze policji, wojska i dodatkowe siły straży granicznej, ale też media i posłowie.

Etnografia stanu wyjątkowego to rok regularnych badań sytuacji, jaka zapanowała na pograniczu polsko-białoruskim po zarządzeniu tam strefy stanu wyjątkowego. W czasie wykładu opowiemy, co przez cały ten czas działo się w strefie przygranicznej? Jak zareagowali na uchodźców mieszkańcy jednej z przygranicznych wiejskich gmin Podlasia, ale i szerzej – Polki i Polacy? Spróbujemy też wyjaśnić, jak wydarzenia z zony zmieniły relacje między jej mieszkańcami, funkcjonariuszami służb, uchodźcami i aktywistami? A także odpowiedzieć na pytanie, co stało się, kiedy pół roku później w gminie zamieszkali uchodźcy z drugiej – polsko-ukraińskiej – granicy? Czy niespotykany wybuch solidarności, jaki Polacy okazali milionom uciekającym z zaatakowanej przez Rosję Ukrainy, zmienił sytuację na polsko-białoruskiej granicy?

Popularność gier komputerowych rośnie. Często słyszy się już nawet o profesjonalnych graczach utrzymujących się z grania. Dodatkowo pojawiły się pierwsze szkoły o profilu e-sportowym. Większa liczba graczy zwiększa również szanse na wystąpienie u nich negatywnych konsekwencji psychologicznych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w rewizji 11 Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) przyjęła nową jednostkę nozologiczną – zaburzenie gamingowe (gaming disorder). Po raz pierwszy zatem zaburzenie polegające na problemowym graniu w gry zostało uznane jako zaburzenie psychiczne. Problemowe granie w gry, które często postrzegane jest stereotypowo, stało się istotnym problemem społecznym. Podczas wykładu słuchacze zostaną wprowadzeni w tematykę związaną z grami komputerowymi. Wykład przybliży słuchaczom podstawowe zagadnienia związane z nadmiernym graniem w gry – czynnikami ryzyka, objawami oraz metodami terapeutycznymi. Przedstawiony zostanie również świat gier z uwzględnieniem ich podstawowych mechanik i rodzajów. Materiał pozwoli lepiej poznać gry komputerowe oraz możliwe konsekwencje psychologiczne. 

W początkowych tygodniach rosyjskiej inwazji w Ukrainie Polacy masowo ruszyli z pomocą ukraińskim uchodźcom. Jedni pomagali przekazując dary rzeczowe, inni przyjmując do siebie osoby uciekające przed wojną. Wielu z nas, w pierwszych tygodniach wojny odczuwało również lęk i niepokój. W obliczu inwazji u naszych sąsiadów zastanawialiśmy się czy przyszłość naszego narodu jest również zagrożona. Aby uchwycić w czasie ten bezprecedensowy moment przeprowadziliśmy badanie w którym trzykrotnie pytaliśmy Polaków co aktualnie myślą i czują w związku z wojną na Ukrainie. Czy postawy, emocje i zachowania Polaków zmieniały się w czasie? Czy sytuacja w Ukrainie doprowadziła do zbliżenia się obu narodów, czy może przeciwnie – wzrostu nastrojów antyuchodźczych i postrzeganych zagrożeń? Czy wspólna historia Polaków i Ukraińców bardziej ich zbliża czy może oddala? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć podczas wykładu.

Ocieplenie klimatu jest najbardziej widoczne w strefach okołobiegunowych, szczególnie w Arktyce i w Antarktyce Zachodniej oraz w górach wysokich. Degradacja wieloletniej zmarzliny skutkuje szybkimi przekształceniami rzeźby terenu oraz problemami z utrzymaniem infrastruktury (budynków, dróg, rurociągów). Ponadto, z topniejącej wieloletniej zmarzliny wydzielają się gazy cieplarniane wzmacniając dalsze ocieplenie. Równocześnie Arktyka jest areną ekspansji przemysłu, co niestety skutkuje skażeniem wód, gleby i powietrza. Zmniejszanie się masy lodowców powoduje rozwój jezior proglacjalnych, intensyfikację osuwisk, spływów błotnych, lawin, które zagrażają mieszkańcom obszarów górskich. Podnosi się poziom morza, rośnie prędkość przemieszczania się lodowców, a lodowce szelfowe Zachodniej Antarktydy rozpadają się. Szybko kurczy się zlodzenie Oceanu Arktycznego powodując wzrost pochłaniania promieniowania słonecznego i dalsze ocieplanie naszej planety. Zanik wieloletniej zmarzliny, lodowców oraz lodu morskiego niesie jednak także pewne korzyści dla gospodarki. Z ocieplania bardzo zadowoleni są rolnicy na Grenlandii, skracają się północne szlaki żeglowne. Arktyka się zazielenia, co może spowolnić dalszą degradację zmarzliny. Obszary polarne, w szczególności Arktyka, są katalizatorem zmian klimatu, gdyż to co dzieje się z lodem ma wielki wpływ na krążenie wody w oceanach i klimat całej kuli ziemskiej.

Kiedy impreza może zakończyć się sądem? Nastolatek a prawo karne.

Prognozowanie pogody jest bardzo trudnym zadaniem, wymagającym przetwarzania dużej liczby danych ze stacji meteorologicznych oraz danych satelitarnych. Aby przewidzieć pogodę na kilka dni naprzód stosuje się programy komputerowe, za pomocą których rozwiązuje się równania opisujące ruch mas powietrza.

Celem warsztatów jest zapoznanie uczestników z budową i zasadą działania reaktora fuzyjnego z elektrostatyczno-inercyjnym utrzymaniem plazmy typu fuzor oraz ogólnymi zasadami prowadzania prac eksperymentalnych w laboratorium fizycznym.

Uczniowie zostaną podzieleni na podgrupy, które będą uczestniczyły w krótkiej prelekcji wyjaśniającej, czym jest plazma, na czym polega fuzja jądrowa i jak wygląda praca urządzeń utrzymujących plazmę, takich jak fuzor, tokamak czy stellerator. W następnej kolejności słuchacze przejdą do laboratoriów badawczych, gdzie zostaną przeprowadzone pokazy i zajęcia na aparaturze badawczej.

W laboratorium uczniowie zapoznają się z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa pracy oraz budową aparatury eksperymentalnej. Następnie zostaną wprowadzeni w podstawowe zagadnienia związane z badanym zjawiskiem: problemem pomiarów próżniowych, pomiarów wysokich temperatur oraz podstawowymi zagadnieniami związanymi z przebiegiem wyładowania elektrycznego w gazie.

Uczniowie w podgrupach samodzielnie wykonają pomiary charakterystyki prądowo-napięciowej wyładowania przy różnych ciśnieniach gazu oraz pomiary temperatury katody reaktora za pomocą pirometru optycznego. Dokonają też wizualnej obserwacji charakteru wyładowania i rejestracji fotograficznej w jego charakterystycznych fazach.

Po wykonaniu pomiarów uczniowie samodzielnie przetworzą i przeanalizują wyniki pomiarów oraz sporządzą wykresy obrazujące przebieg badanych zjawisk. Dla lepszego zrozumienia procesu obróbki danych będzie on prowadzony z zastosowaniem podstawowych metod: obliczeń ręcznych oraz ręcznego wykreślania wykresów na papierze milimetrowym.

Lekcja z pokazami. Opowiemy jakiej aparatury używamy do obserwacji przyrody i co dzięki niej możemy zobaczyć. Przedstawimy takie zjawiska jak efekt Tyndala i rozpraszanie Rayleigha, czyli odpowiemy na pytanie dlaczego niebo jest niebieskie. Powiemy skąd się biorą i czym są artefakty i pokarzemy jak za pomocą nosa odróżnić cząsteczki będące swoimi lustrzanymi odbiciami. Będziemy prezentować też działanie najprostszego urządzenia optycznego czyli ciemni optycznej.

Pokażę kilka trików matematycznych - niektóre z nich mogą się sprawdzić tylko w przypadku małych dzieci, a niektóre mogą być wyzwaniem nawet dla dorosłych. Poznamy matematyczne podstawy tych trików - w algebrze, teorii liczb i przekształceniach symetrycznych, a także ciekawe własności liczb. Uczestnicy dowiedzą się, jak pokazać te triki swoim przyjaciołom. Uczestnicy będą musieli umieć wykonywać podstawowe obliczenia na liczbach 3-5-cyfrowych, dozwolone są kalkulatory.