Nauki humanistyczne

Warsztat obejmuję rozwój umiejętności radzenia sobie w sytuacjach wymagających współpracy z osobami z różnorodnych środowisk kulturowych i językowych. Uczestnicy warsztatu dowiedzą się jak różnice kulturowe wpływają na oczekiwania i podejście do komunikacji, punktualności czy hierarchii w ramach różnych kultur. Uczestnicy będą analizować incydenty krytyczne, pracować w małych grupach i porównywać perspektywy na poszczególne zjawiska, które pozwalają na poznawanie przyczyn ludzkich zachowań i unikanie niektórych nieporozumień, wynikających z niezrozumienia niuansów kulturowych i językowych panujących w różnych krajach.

Istnieje wiele sposobów komunikacji. Na pewno wielu ludziom mówienie (komunikacja werbalna w sensie ścisłym) przychodzi najłatwiej, czasem jednak nie stanowi pierwszego czy głównego wyboru, a czasem jest skrajnie trudna czy wręcz niemożliwa. Wówczas potrzebna jest inna forma komunikacji - może być nią zbiór symboli czy gestów, ale też pismo (ręczne, komputerowe, ruchome czcionki, wydrukowany alfabet...).
Spotkanie składa się z dwóch części. Po pierwsze, z krótkiego wykładu (mówionego, ale też wyświetlanego w formie pisemnej) na temat komunikacji alternatywnej poprzez pismo i tego, jakie ta forma komunikacji rodzi pytania natury filozoficznej. Po drugie, z warsztatów z komunikacji poprzez pismo. Część warsztatowa odbędzie się w ciszy. Dla "wydestylowania" komunikacji czysto pisanej spróbujemy ograniczyć do minimum również elementy komunikacji niewerbalnej w ścisłym tego słowa znaczeniu - mimiki czy gestów, a także postaramy się poczuć, jak przebiega komunikacja ze wspomaganiem ruchów ręki przy pisaniu.

Meksykańska malarka i ikona latynoamerykańskiego feminizmu Frida Kahlo nosiła z upodobaniem stroje zapoteczek z regionu Istmo de Tehuatntepec, na południu meksykańskiego stanu Oaxaca. Znajdziemy je na autoportretach artystki, fotografiach dokumentujących jej życie, bogata kolekcja ubiorów zajmuje poczesne miejsce w muzeum jej poświęconym, w mieście Meksyk. Utowarowienie wizerunku Kahlo spowodowało zawłaszczenie kulturowe: często w przekazach pop-kulturowych suknie zapoteczek nazywane są „sukniami Fridy Kahlo”, regionalny ubiór stał się częścią „wizerunku a’la Frida Kahlo”.

W trakcie wykładu przyjrzymy się genezie stroju, który powstał na przełomie XIX i XX wieku jako produkt modernizacji regionu. W porewolucyjnym Meksyku kulturowy nacjonalizm uczynił z wizerunku zapoteczek z Istmo ikoniczną reprezentację indiańskiej / rdzennej kobiecości, a Meksykanki z elit intelektualnych, w tym Frida Kahlo, zaczęły nosić ich stroje w przestrzeniach publicznych. Odświętny ubiór zapoteczek stał się wyrazem etnicznej i regionalnej dumy a także jednym z kluczowych elementów dziedzictwa narodowego Meksyku.

Porozmawiamy o kulturowym znaczeniu stroju w rozbudowanym systemie fiest religijnych (velas) i rodzinnych oraz lokalnej polityce. Skupimy się ma współczesnych przekształceniach regionalnego stylu; oficjalnych konwencjach ubiorów, zmieniających się modach i kodeksach odpowiedniego zachowania/noszenia sukni, akcesoriów czy przybrań głowy. Zapoteczki mają pokaźne kolekcje strojów, którymi się wymieniają czy sprzedają. Kreacje noszone w trakcie fiest nie powinny się powtarzać.

Dlatego przemysł modowy stanowi ważną część lokalnej gospodarki, jest przestrzenią kreatywności, sprawczości i podstawą utrzymania dla wielu kobiet i rodzin, w tym muxes – osób reprezentujących tzw. trzecią płeć.  W ostatnich dekadach również muxes zakładają odświętne stroje regionalne i celebrują swoja płciową, etniczną i regionalna tożsamość podczas cyklu majowych fiest (vela muxe). Co więcej, w ostatnich latach stali/ły się nowym elementem re-brandingu kraju. Wizerunki muxe w regionalnym stroju zdobią okładki prestiżowych magazynów (np. Elle), są też stałymi elementami kampanii w przestrzeni publicznej promujących Meksyk jako kraj wspierający różnorodność, w tym płciową.

Las but not least: porozmawiamy o pracy antropolożki „od kuchni”, czyli ucieleśnionym doświadczeniu noszenia odświętnego, paradnego, uszytego z aksamitu stroju, w tropikalnym klimacie, podczas kilkudniowych obchodów

Ów cytat z Platońskiego „Fedona” mówi o poznaniu zakończonym sukcesem, czyli udanym (wydajnym) identyfikowaniu rzeczywistości. Poznawać można w ramach różnych aktywności. Okazuje się, że zwłaszcza w najtrudniejkszych przypadkach udane poznanie umożliwiają: sztuka i filozofia. Podczas spotkania zobaczymy, jak poznanie przez sztukę lub filozofię ukazywali Bruno Schulz, Stanisław Ignacy Witkiewicz i Roman Ingarden.

Spotkanie będzie miało charakter spaceru historycznego. Rozpocznie się w Izbie Pamięci Strzelecka 8. Uczestnicy spaceru poznają historię takich miejsc jak budynek przy ul.: Sierakowskiego 7, Cyryla i Metodego 4, 11 Listopada 68, 11 Listopada 66, Wileńska 2/4 i pomnik przy ul. Namysłowskiej. 

Spacer ma na celu zapoznanie uczestników z powojenną historią Pragi. 

Spotkanie zawiera w sobie wstęp dotyczący podstaw lingwistyki korpusowej, analizy tekstów przez oprogramowanie, zapoznaje z pojeciami stylometrii i modalności i wyjasnia praktyczne zastosowania dla tego typu badań. Dalej nastąpi prezentacja wyników analiz różnorodnych tekstów od muzyki countru poprzez blogi i literature piękną do przemowień, artykułów naukowych i tekstów prasowych oraz tekstów generowanych przez sztuczną inteligencję.

Które media są bardziej ekspresyjne? Jaka moda króluje w amerykańskim rapie? Co jest lepsze: hip-hop czy disco polo? Które przemówienia są treściwe i przyjemne w odbiorze? No i jak odróżnić teksty ludzi o generowanych komputerowo. Badania korpusowe w praktyce dla każdego wraz z garścią wskazówek do samodzielnego stosowania.

Czy pies naprawdę widzi świat poprzez zapachy? Amerykańska badaczka Alexandra Horowitz zwraca uwagę na wyjątkowy potencjał zmysłów psów, a tym który najbardziej fascynuje opiekunów psów jest węch. Otwiera on przed ludźmi nowe możliwości, czego przykładem są np. brytyjskie Medical Detection Dogs. Jak zatem pies porusza się w świecie zapachów? I przede wszystkim – jak zastosować tę wiedzę w kulturoznawczych studiach nad zwierzętami? Zastanowimy się w trakcie naszych warsztatów, które pokażą jak badacze zajmujący się humanistyką czerpią z wiedzy na temat zmysłów psów. Przyjdźcie zobaczyć i poczuć świat widziany nosem psa!

Tragedia i filozofia, fundamenty europejskiej kultury, rozkwitły w sposób szczególny w tym samym czasie i miejscu – w Atenach piątego stulecia p.n.e. Platon, Sofokles i Eurypides mijali się na tych samych ulicach i uczestniczyli w tych samych zgromadzeniach. Słowo „tragedia” etymologicznie wywodzi się z połączenia starogreckich rzeczowników τράγος (kozioł) i ᾠδή (pieśń). Drugi z tych wyrazów w późniejszym dialekcie attyckim przekształcił się w ἀοιδά, słowo brzmiące podobnie do οἶδα (wiem). Sokrates twierdził jednak, że poeci tragiczni wcale nie wiedzą tego, co mówią, a Platon nawoływał do cenzurowania bądź usuwania z przestrzeni publicznej dramatów Ajschylosa. Tragicy z kolei zdawali się całkowicie ignorować przemyślenia filozofów. Skąd wzięła się ta wzajemna nieufność? Czy tragedia zawiera jakąś wiedzę? Co dostrzegali w tragedii późniejsi filozofowie? Na co zwracają uwagę najnowsi jej interpretatorzy? Czy fenomen tragiczności ma charakter uniwersalny, czy też nastąpiła „śmierć tragedii”? I dlaczego patronem sztuki tragicznej jest kozioł?

Książki dla dzieci i młodzieży – które stanowią współcześnie ważny segment rynku wydawniczego i przyciągają uwagę zarówno badaczy kultury, literatury i książki, pedagogów, historyków sztuki, wydawców i twórców literatury oraz ilustracji, rodziców, nauczycieli i bibliotekarzy, jak i czytelników-wielbicieli w różnym wieku – spopularyzowały się w kulturze europejskiej w XVIII wieku, a na ziemiach polskich w pierwszym ćwierćwieczu XIX stulecia. Były odpowiedzią na przemiany społeczne i ideowe, w tym rozwój nowoczesnej myśli pedagogicznej, co w polskich realiach politycznych łączyło się także z troską o zagrożoną kulturę narodową. Od samych początków polskiej literatury dla młodych odbiorców do Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie trafiały książki i czasopisma dla młodych – od wydawnictw dla małych dzieci, którym czytał dorosły, po adresowane do starszej młodzieży, czytelników zwanych dziś young adults. Podczas spotkania będzie okazja zobaczyć liczne wydane w latach 1801-1918, oryginalne publikacje dla dzieci i młodzieży – od będących świadectwem polskiej kultury romantycznej, przez zrodzone z ideałów pozytywizmu, po związane z estetyką Młodej Polski i przemianami początku XX stulecia. Są wśród nich prace autorów i ilustratorów bardzo znanych, ale i dziś zapomnianych czy anonimowych, w tym także polskie przekłady i adaptacje dzieł obcojęzycznych, należących do klasyki książki dziecięcej i młodzieżowej. Książki te prezentowały młodym odbiorcom literaturę piękną, zarówno prozę (z silną dominacją powieści), jak i poezję, zarówno dzieła pisane pierwotnie z myślą o dzieciach i młodzieży, jak i wtórnie zaadaptowane do ich potrzeb czytelniczych. Niektóre zawierają teksty o charakterze popularnonaukowym i edukacyjnym (z historii i literatury, a także nauk przyrodniczych i ścisłych), wydawane na potrzeby edukacji domowej, samokształcenia oraz wsparcia dydaktyki szkolnej. BUW posiada także książki, związane z nauczaniem dzieci i młodzieży czytania i pisania (w XIX wieku nie zawsze równoczesnym): elementarze, abecadła, wzorniki, zeszyty ćwiczeń kaligraficznych. Wiele publikacji cechuje się interesującą szatą graficzną.

Kleobuliną nazywano córkę Kleobulosa, jednego z „siedmiu mędrców greckich”. Umiała stawiać zagadki, które wprawiały w zakłopotanie jej słuchaczy. Ale także sami mędrcy zdobyli sławę dzięki rozwiązywaniu zagadek świata. Z pierwotnej „mądrości” rozwinęły się filozofia i nauka, których początkowo nie odróżniano. Tales z Miletu uchodzi jednocześnie za „mędrca” i pierwszego „filozofa przyrody” – jest więc z dzisiejszego punktu widzenia filozofem i naukowcem. Na podstawie zagadek rozwiązywanych przez „siedmiu mędrców” zastanowimy się nad naturą pytań naukowych i filozoficznych. Jaka jest między nimi różnica? Czy nauka odpowie na wszystkie pytania filozofii? Czy filozofia jest ciągle potrzebna?

Połączone Biblioteki zapraszają na niebywały seans spirytystyczny! W mrocznych zakamarkach magazynów przywołacie z nami ducha dawnej filozofii. Poczujecie aurę prądów i idei minionych, ujrzycie osobliwe dzieła, odetchniecie bibliotecznym powietrzem i zakichacie się na śmierć. Doświadczcie rzeczy niedostępnych zwykłym śmiertelnikom/czytelnikom!

Czego potrzebuje dziecko, by rozwijać mowę? Pudła zabawek, super aplikacji do nauki pierwszych słów, biblioteczki małego geniusza a może po prostu ciszy i spokoju? Prościej być nie może - Rodzica oczywiście!

Zapraszamy rodziców, przyszłych rodziców i osoby zainteresowane zagadnieniami związanymi z rozwojem mowy i języka na warsztaty, podczas których omówimy praktyczne aspekty profilaktyki logopedycznej i stymulacji rozwoju dzieci. W czasie spotkania wspólnie zastanowimy się, jak kształtować przyjazne środowisko sprzyjające rozwojowi dziecka od niemowlaka do przedszkolaka. Poruszymy tematy dotyczące karmienia, rozwoju motorycznego, emocjonalno-społecznego i czynników zaburzających rozwój.

Wykład dotyczyć będzie osób, które odczuwają niezgodność płciową i potrzebę tranzycji. Kluczowe w ukazaniu wybranych aspektów różnie reprezentowanego doświadczenia nieprzystawalności tożsamości płciowej do płci przypisanej przy urodzeniu i tranzycji będą teksty autobiograficzne (w tym polskie).

            Prześledzę introspekcyjne biblioteki, biblioteczki osób trans i odpowiem na pytania związane z ich doświadczeniami lekturowymi. Jakie role w życiu transpłciowych kobiet i transpłciowych mężczyzn odgrywają przeczytane przez nich książki i proces interakcji między nimi jako czytelniczkami / czytelnikami a tekstem. Czy literatura może wziąć rzeczywisty udział w tożsamościowych rozpoznaniach? Czy można wykazać intertekstualny charakter podmiotu transpłciowego przy zastosowaniu narzędzi literaturoznawczych (terminów, pojęć, kategorii)?

            Analizy wybranych relacji autobiograficznych (Kingi Kosińskiej, Anny Grodzkiej, Macieja Lotera, Daniela Zamojskiego, Maud Marin, Justin Vivian Bond) będą zorganizowane wokół następujących rekwizytów: lustro, lalka, ekran, dowód osobisty. Refleksji zostaną poddane zagadnienia związane z: aktem ubierania się (doznawaniem tkanin), zmianą fryzury i zapachu (funkcja perfum), transgresją głosu, wyborem imienia, korektą płci metrykalnej oraz  projekcją marzeń i palimpsestem.

            Przyglądając się procesowi tworzenia literatury dokumentu osobistego, przedstawię wpływ autobiografii ustnych. Czy można już mówić o wykrystalizowaniu się odmiany transpłciowego dyskursu autobiograficznego? W jakich warunkach i w jakiej przestrzeni kształtuje się poetyka doświadczenia transpłciowego? Czy napisana autobiografia staje się częścią ciałoteksu?

Dwie osoby uczestniczące w wykładzie otrzymają (w drodze losowania) książkę CiałoTeksty. Literackie i filmowe reprezentacje transpłciowości.

Połączone Biblioteki zapraszają na niebywały seans spirytystyczny! W mrocznych zakamarkach magazynów przywołacie z nami ducha dawnej filozofii. Poczujecie aurę prądów i idei minionych, ujrzycie osobliwe dzieła, odetchniecie bibliotecznym powietrzem i zakichacie się na śmierć. Doświadczcie rzeczy niedostępnych zwykłym śmiertelnikom/czytelnikom!

Wykład będzie próbą odpowiedzi na pytanie, czym jest tzw. "Putinizm", jakie są jego główne wyznaczniki kulturowo-ideologiczne oraz możliwy zasięg celów, które ten system (nie sam Putin, ponieważ jest on jedynie "twarzą" obecnego układu władzy na Kremlu) zamierza zrealizować na światowej scenie polityczno-gospodarczo-kulturowej. Byłaby mowa również o zakorzenieniu tak rozumianego "Putinizmu" w konserwatywnej myśli rosyjskiej (głównie XIX i XX wieku), a także o jego zbieżności z wątkami "konserwatywnego populizmu" w zachodnim kręgu kulturowo-cywilizacyjnym (problem tzw. "archaizmu" w myśli Juliusa Evoli, Rene Guenona i in.). Poruszymy także zagadnienie "warunków możliwości" przywrócenia cywilizowanych, sąsiedzkich relacji z Rosją pod warunkiem takiego rozstrzygnięcia wojny w Ukrainie, które byłoby (w wystarczający sposób)  satysfakcjonujące dla demokratycznej Ukrainy i całego Zachodu.

Wyobraźmy sobie, że któregoś wieczora planuję by nazajutrz wstać wcześnie i zacząć dzień od biegania w parku. Jednak, gdy rano zadzwonił budzik, wyłączyłem go tylko. Wolałem pospać jeszcze godzinkę i szybko pogodziłem się z tym, że na bieganie przed pracą nie starczy już czasu. Uległem pokusie i wylegiwałem się w najlepsze, ale czy postąpiłem nieracjonalnie? W jakim sensie trwanie przy pierwotnej decyzji miałoby być w tej sytuacji właściwsze? Na wykładzie podejmę problemy pokusy oraz irracjonalność ludzkich działań.

Punktem wyjścia dla naszej dyskusji będzie zapis debaty zorganizowanej w 1996 r. przez „Pełnym Głosem” – periodyk wydawany przez Fundację Kobiecą eFka w Krakowie. Biorące w niej udział naukowczynie, publicystki i działaczki feministyczne zgodnie twierdziły, że w połowie lat 90-tych feminizm w Polsce był „na wczesnym etapie organizacji ruchu”. Mówiono o braku świadomości feministycznej kobiet w Polsce, o ich powszechnej niechęci do organizowania się w sferze publicznej. Winę za polityczną bierność kobiet składano na karb dziedzictwa PRL-u i ówczesnej „niedokończonej emancypacji”.
Refleksja nad dorobkiem ruchów kobiecych w okresie 1945-1989, nad obecnością wątków feministycznych w sztuce, literaturze i debacie naukowej jest dziełem dopiero ostatniego dziesięciolecia. Powoli rewiduje się przekonanie, że feminizm przyszedł do Polski wraz z transformacją ustrojową i był ideą przyniesioną z zewnątrz, przede wszystkim ze Stanów Zjednoczonych.
Nasza dyskusja ma być głosem w tej debacie. Zaczniemy ją od pytania: co to jest feminizm, czy można mówić o feminizmie w warunkach, w których nie istniały oddolne organizacje i ruchy społeczne?  Następnie będziemy się zastanawiać nad obecnością refleksji feministycznej w Polsce przed 1980 rokiem. Będziemy jej szukać w publicystyce magazynów kobiecych, w pracach socjologicznych, w twórczości plastycznej i literackiej. Skupimy się jednak na latach 80-tych i 90-tych. Wychodzimy z założenia,  że narodziny „Solidarności” i pojawienie się „alternatywnej sfery publicznej” pozwoliło na publiczne wyartykułowanie postulatów feministycznych. Będziemy rozmawiać o pierwszych otwarcie feministycznych inicjatywach, o pojawieniu się seminariów naukowych poświęconych kwestiom płci kulturowej, o anarchofeminizmie, o „literaturze menstruacyjnej”, o feministycznej sztuce i o feministycznych organizacjach. Przy okazji opowiemy o naszym projekcje „We Change the World/Zmieniamy Świat” poświęconym dokumentowaniu ruchów kobiecych w Polsce w latach 1980-2004.  W dyskusji wypowiedzą się badaczki zaangażowane w projekt, następnie zaprosimy do niej osoby z publiczności.