wykład

Od kiedy Polacy noszą nazwiska? Jak się one zmieniały przez wieki? Czy i co mówią o noszących je osobach?

Spotkanie będzie poświęcone historii powstania evidence-based medicine (EBM), czyli koncepcji, która zrewolucjonizowała współczesną medycynę. Podczas spotkania zostaną przedstawione podstawowe zasady EBM. Zaprezentujemy piramidę dowodów naukowych oraz znacznie wytycznych w praktyce klinicznej.

Jako protoplastę EBM wskazuje się wiedeńskiego lekarza Ignaza Semmelweisa, który w 1840 roku na podstawie badań statystycznych skorelował śmiertelność kobiet na wydziale położniczym z wcześniejszą pracą lekarzy w prosektorium i na tej podstawie wysnuł wniosek, że zakażenia poporodowe muszą być powodowane przez jakiś czynnik zakaźny przenoszony przez lekarzy. Współczesna epoka badań naukowych w opiece zdrowotnej rozpo­częła się po drugiej wojnie światowej, kiedy to w British Medical Journal opublikowano pierwsze badanie kliniczne z randomizacją, czyli z loso­wym doborem pacjentów. Początkowo w nowej epoce badań dominowały nauki podstawowe, a miejscem prowadzenia badań były głównie laborato­ria. Pionierami rozwoju metodologii medycznych nauk stosowanych, pozwalającej badać nowe odkrycia w populacjach ludzi, byli twór­cy epidemiologii klinicznej: Archie Cochrane z Wielkiej Brytaniii, David Sackett z Kanady. W 1981 roku grupa epidemiologów klinicznych z Uniwersytetu McMastera z Sackettem na czele opublikowała pierwszy z serii artykułów doradzających klinicystom „Jak czytać czasopisma kliniczne". Po latach nauczania przedmiotu, nazywanego wówczas „krytyczną oceną", grupa ta coraz lepiej zdawała sobie sprawę zarówno z potrzeby, jak i ze stopnia trudności wyjścia poza tradycyjne przeglądanie piśmiennictwa i wykorzystania badań naukowych do codziennego rozwiązywania problemów pacjentów.

W wykładzie, w sposób syntetyczny, chcę zwrócić uwagę, w jaki sposób zmiany cywilizacyjne na świecie – w tym, głównie, rozwój środków komunikacji – wpływają na kontakty między językami. Jednym z głównych, chociaż nie jedynym, skutkiem tych kontaktów jest przenikanie zapożyczeń obcojęzycznych do systemów terminologicznych języków narodowych. Wykład oparty jest na wnioskach z przeprowadzonych przeze mnie badań nad anglojęzycznymi zapożyczeniami terminologicznymi w języku rosyjskim. Na ich podstawie ustaliłam m.in., że zmiany w języku i terminologii mają głęboki i zróżnicowany charakter. Zobrazowaniu tego służy m.in. podział na kontakty inter- i intralingwalne, co pokazuje, że proces zapożyczeń może zachodzić nie tylko między językami narodowymi, ale i w obrębie jednego języka, np. z jednego języka specjalistycznego do drugiego, z języka specjalistycznego do języka ogólnoliterackiego i vice versa. Wykład jest prowadzony w formie prezentacji, zawierającej materiał przykładowy.

Komputery kontrolują takie obszary naszego życia jak aparatura medyczna, autonomiczne metro i samochody, czy systemy sterowania samolotami. Z drugiej strony, niemal codziennie spotykamy się ze skutkami błędów w jakimś oprogramowaniu. Czy w takim razie maszynom można ufać? Skąd pochodzą błędy popełniane przez komputery? Czy można w ogóle mieć pewność, że dany system jest bezbłędny? W ramach wykładu omówię przykłady znanych błędów oprogramowania, jak eksplozja rakiety Ariane, czy niedawne katastrofy Boeingów 737 MAX. Pokażę też, że istnieją metody pozwalające takich błędów unikać. Na koniec wyjaśnię, jaki jest koszt wykorzystania tych metod i dlaczego nie są one powszechnie stosowane.

W krajach rozwiniętych jedzenie dawno przestało spełniać swoją biologiczną funkcję dostarczania substancji odżywczych do organizmu i stało się elementem kultury i światopoglądu. Zwolennicy licznych diet, rozumianych jako styl odżywiania się, przytaczają często na uzasadnienie swoich wyborów argumenty biologiczne. Alergię na gluten tłumaczy się zanieczyszczeniem środowiska, niechęć do rezygnacji z mięsa – konsekwencjami fizjologicznymi wegetarianizmu. W trakcie wykładu omówię wybrane trendy żywnościowe z punktu widzenia biologa ewolucyjnego. Do jakiego sposobu odżywania jesteśmy przystosowani? Co jadali nasi przodkowie? Dlaczego na południu Europy więcej osób cierpi na nietolerancję laktozy niż na północy?

Rozwój podboju kosmosu pokrywa się w czasie z pojawianiem się i ekspansją zastosowań laserów. Te dziedziny uzupełniają się w wielu badaniach, a w szczególności  w geodezji satelitarnej i kosmologii.

1. Laserowe pomiary odległości do satelitów wyposażonych w kątowe odbijacze na ich powierzchniach z powodzeniem są do wielu lat wykorzystywane do dokładnych pomiarów geodezyjnych np. przemieszczeń płyt tektonicznych Ziemi.
2. Umieszczenie przez misje Apollo kątowych odbijaczy światła na Księżycu umożliwiło laserowe pomiary odległości do naszego naturalnego satelity. Znaczenie tych pomiarów sprawia, że planowane są dalsze generacje tych badań z powiększeniem dokładności pomiarów odległości z ok. 2 cm nawet do ok. 0,1 mm.
3. Wszystkie sondy kosmiczne misji badawczych kierowanych do planet Układu Słonecznego lub ich księżyców są wyposażane w laserowe altymetry (pomiary wysokości) oraz często w laserowe urządzenia badające skład atmosfery i gruntu, które mogą być automatycznie przekazywane na Ziemię.
4. Ostatnio rozwija się kierunek wykorzystania promieniowanie laserowego do łączności kosmicznej. Na ziemi problem ten został praktycznie rozwiązany przy pomocy łączności światłowodowej. W kosmosie niepodzielnie jak dotąd panuje łączność z wykorzystaniem mikrofal. Ma one swoje zalety, ale dużą wadę związaną z ograniczonym pasmem (prędkością przesyłania informacji). Przejście na zakres optyczny może zaradzić tym problemom.

Podbój kosmosu nie może się odbywać bez czynnego udziału techniki laserowej.

Twórczość Stanisława Moniuszki - pozornie wszyscy ją znamy. Przynajmniej kilka utworów lub choć jedną melodię jego autorstwa. Pozostaje jednak kompozytorem niedostatecznie zbadanym, a jego szeroka spuścizna ciągle wymaga odkrywania. Szczególnie w roku 2019 - Roku Stanisława Moniuszki. 

Takiego odkrywania podjęli się wykładowcy Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, którzy zaprezentują Państwu nieznaną muzykę Moniuszki: fortepianową (w wykonaniu pianisty, teoretyka muzyki i kompozytora, prof. UMFC dr. hab. Marcina Tadeusza Łukaszewskiego), orkiestrową (wg najnowszej edycji, najbliższej oryginałowi, nad którą pracuje grupa badawcza pod kierunkiem prof. UMFC dr hab. Alicji Gronau-Osińskiej i ad. dr. Ignacego Zalewskiego) i pieśniarską, w nieznanych przekładach (m. in. na język czeski, rosyjski czy niemiecki) pochodzących z epoki (którą przedstawi st. wykł. Emilian Madey oraz zaproszeni przez niego śpiewacy). Będzie to możliwość dotknięcia prawdziwego Moniuszki.

Wykład dotyczyć będzie genezy i powstawania "czarnej" i "białej legendy" w polskiej historiografii. Głównych autorów i  prac oraz wątków tematycznych (w tym biograficznych) w tym zakresie. W dalszej części ukazane zostaną przemiany obu wspomnianych zjawisk i nowsze konteksty badań. Wreszcie na koniec postulaty badawcze.

Wyobraźmy sobie hotel w którym jest nieskończenie wiele (jednoosobowych) pokoi, ponumerowanych dodatnimi liczbami naturalnymi: 1,2,3, itd. i załóżmy, że wszystkie pokoje są zajęte. Taki hotel zwykło się z nie do końca jasnych powodów nazywać Hotelem Hilberta (wybitnego matematyka przełomu XIX i XX wieku). Czy nowego gościa, który zgłasza się do recepcji, trzeba odprawić z kwitkiem - tak jak należałoby zrobić, gdyby pokoi było np. 73? Okazuje się, że nie. Co więcej, jeśli do hotelu przybędzie nieskończenie wiele nowych gości, to o ile da się ich ponumerować liczbami naturalnymi, będziemy mogli zakwaterować ich wygodnie w pełnym już hotelu. Jest to możliwe dlatego, że zbiór X wszystkich gości (włączając nowo przybyłych) jest równoliczny ze zbiorem Y wszystkich pokoi hotelowych, tzn. że każdemu elementowi zbioru X (każdemu gościowi) można przypisać dokładnie jeden element zbioru Y (pokój) w taki sposób, że każdy element zbioru Y jest przypisany do dokładnie jednego elementu zbioru X. Pojęcie równoliczności, wprowadzone do matematyki przez Georga Cantora w latach siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku, pozwala m.in. na porównywanie nieskończonych zbiorów ze względu na ich rozmiar (tzw. moc). W czasie spotkania dowiemy się, że nie wszystkie nieskończoności są sobie równe, oraz wyjaśnimy, dlaczego w hotelu Hilberta nie da się zakwaterować nowych gości, o ile ci są "ponumerowani" wszystkimi liczbami rzeczywistymi. 

Spośród bogatej historii zwierząt w średniowieczu uwagę przyciągają procesy sądowe zwierząt. Pomysł, by wysuwać wobec nich roszczenia prawne i skazywać je na kary wydaje się zrazu nieprawdopodobny. A jednak od połowy XIII wieku przez kolejne trzy stulecia funkcjonowały trybunały, które orzekały w sprawach „przestępstw” popełnianych przez różnego typu zwierzęta. Liczba procesów sądowych wcale nie była tak mała i nie można zaliczyć ich do typu nieistotnych marginaliów. Skąd zatem wziął się pomysł, by pozywać przed sądy zwierzęta? Jak próbowano go uzasadnić i w oparciu o jakie argumenty go krytykowano? Jak wyglądał przebieg procesu i jakie typy procesów wyróżniano? Za co karano zwierzęta i jakie kary im wymierzano? I wreszcie, jakie „przestępstwa” były najsurowiej karane i dlaczego?

Traktat o Unii Europejskiej z 2002 roku ustanowił Unię Gospodarczą i Walutową (UGiW), której walutą jest euro. Jakie są uwarunkowania (kryteria) uczestnictwa w strefie euro (unii walutowej)? Jakie uznaje się korzyści krótkookresowe, a jakie długookresowe przyjęcia waluty euro? Szanse i zagrożenia oraz koszty przystąpienia do unii walutowej.

Metale to nie tylko dobre przewodniki prądu elektrycznego, odpowiednio ustrukturyzowane i oświetlone umożliwiają manipulację światłem w skali mniejszej od tysięcznej części milimetra. Pozwala to na budowę urządzeń optycznych o szerokiej funkcjonalności, mających zastosowanie w takich dziedzinach wiedzy jak telekomunikacja, medycyna czy technologiach wykorzystujących odnawialne źródła energii.

Publikowane od ponad 20 lat prognozy numeryczne stanu atmosfery w obszarze Europy Środkowej, Bałtyku i Skandynawii, wyliczane na superkomputerach ICM UW, stanowią nową jakość także w formule prezentacji wyników prognozowania numerycznego. Dla prawidłowego i pełnego wykorzystania spectrum informacji zawartych w prognozach warto wysłuchać szkolenia prowadzonego przez ppłk rez. mgr inż. Macieja Ostrowskiego, synoptyka konsultanta ICM UW, eksperta meteorologii lotniczej w Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych, wieloletniego komentatora prognoz ICM UW.

W szczególności omówiona będzie forma zobrazowania danych prognostycznych – poszczególne mapy prognostyczne, stosowane oznaczenia i szczegóły oraz meteorogramy jako szczegółowa prognoza dla punktu, opis poszczególnych parametrów i oznaczeń, dodatkowe dane podawane na meteorogramie (wysokość, informacje astronomiczne).

Impreza przybliży dzieciom cudowny świat białek - molekuł, które laikom kojarzą się z jednym białkiem - jaja kurzego. Tymczasem każdy żywy organizm zawiera ich tysiące. Białka mają unikalną strukturę przestrzenną, która umożliwia im pełnienie różnorodnych funkcji (np. transportu innych molekuł, budowania naszego ciała,  przyspieszania reakcji chemicznych).  Wyznaczenie struktury białek stało się możliwe dzięki rozwojowi nowoczesnych technik biofizycznych.  Podczas warsztatów dzieci dowiedzą się, czym są białka dla biofizyków - czego chcieliby, a czego mogą dowiedzieć się o ich strukturze, jak wrażliwa na czynniki fizyczne (np. temperaturę, pH) jest struktura białek. Poznają także świecące na zielono białko, które umożliwia biologom oświetlenie wnętrza komórek.

Jak zmieniały się algorytmy, jakie treści działają w internecie.

Wszyscy wiedzą, że nietoperze potrafią latać i polować w zupełnych ciemnościach, posługując się echolokacją. Ale echolokacja pozwala "widzieć" otoczenie na odległość  kilkudziesięciu metrów, a im się zdarza co noc pokonywać w drodze na obiad całe kilometry!  Jak to wobec tego jest możliwe, że te zwierzaki potrafią po ciemku wrócić tam, gdzie mieszkają? Czy po prostu mają dużo szczęścia, czy też jakiś zmysł podpowiada im, którędy do domu? Łatwo się mówi: wrócić przed świtem do kolonii. A co zrobić, jeśli nasz gatunek ma zwyczaj kryć się na dzień w rozwijających się liściach, które jutro już będą zbyt rozwinięte, by w nich spać i trzeba znaleźć nowe? Czy da się wtedy odszukać "swoich", czy trzeba się kryć gdzie popadnie, bo za chwilę zrobi się jasno? No i skąd nietoperze strefy umiarkowanej wiedzą, gdzie należy się schować na zimę - szczególnie te najmłodsze, które jeszcze żadnej zimy nie spędzały? Przecież wybór właściwego miejsca to w tej sytuacji może być kwestia życia i śmierci... Na te i podobne pytania spróbujemy odpowiedzieć podczas lekcji poświęconej latającym ssakom i ich niezwykłym umiejętnościom.

Rozwój lotnictwa w międzywojennej Polsce, po odzyskaniu niepodległości, cechował się nieporównywalną z jakimkolwiek innym okresem dynamiką
i innowacyjnością. Samoloty zaprojektowane i skonstruowane w tym okresie wygrywały zawody na całym świecie, ustanawiały nowe rekordy.
Lotnicy polscy demonstrowali najwyższy poziom kwalifikacji, przekraczając kolejne ograniczenia techniczne. Ten burzliwy i pionierski okres
przedstawią słuchaczom specjaliści Narodowego Muzeum Techniki, wzbogacając tematykę szkolnych lekcji historii.

Lekcję rozpoczniemy od wyjaśnienia, dlaczego jedną z kluczowych kwestii w dzisiejszych czasach jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. Pokrótce zostaną omówione sposoby pozyskiwania energii, do których należą:

• spalanie nieodnawialnych paliw kopalnych, np. węgla kamiennego czy brunatnego,
• energetyka odnawialna,
• energetyka jądrowa,
• energetyka termojądrowa (fuzja).

Szczegółowo zajmiemy się tematem opanowania kontrolowanej syntezy (fuzji) jądrowej, która może być w przyszłości źródłem energii bezpiecznej dla ludności i środowiska. W wyniku reakcji syntezy jądrowej lekkich pierwiastków, takich jak izotopy wodoru (deuter i tryt), zachodzącej w plazmie wydzielana jest energia, która może być wykorzystana praktycznie. Reakcje fuzji mogą zachodzić jedynie w określonych warunkach, podobnych do tych, które występują we wnętrzach Słońca i gwiazd. Uczniowie podczas lekcji dowiedzą się, na czym polega reakcja syntezy termojądrowej oraz jakie warunki muszą zostać spełnione, aby w kontrolowany sposób można było ją realizować w warunkach laboratoryjnych. Poznają najważniejsze projekty dotyczące syntezy jądrowej prowadzone w Polsce i na świecie oraz sposób działania przyszłej elektrowni termojądrowej.

Zaprezentujemy uczniom ekspozycję upowszechniającą fuzję jądrową oraz odwiedzimy:

• Laboratorium układu plasma focus PF1000U,
• Laboratorium Plazmowych Napędów Satelitarnych,
• Laboratorium Laserów Wielkiej Mocy,
• Laboratorium badań i zastosowań oddziaływań laser-tarcza.

Konstruktorzy szybkich samochodów sportowych zauważają korzyści ze stosowania elementów aerodynamicznych podnoszących ich osiągi. Pojawiają się nowe konstrukcje i nowe modele o czasem zagadkowych kształtach. Wykład ma na celu przybliżenie podstaw procesów przepływu wpływających na zachowanie się szybkiego pojazdu. W trakcie pokazu zaprezentowane zostaną modele różnych elementów aerodynamicznych zmieniających parametry pojazdów.

Wykład w krótki sposób opisuje formy krasu podziemnego, genezę ich powstania. Na przykładach z ogólnie dostępnych turystycznie jaskiń Polski i Europy odbywamy wspólnie wirtualną wycieczkę po jaskini, oglądając to, co z "wiecznej ciemności" wyłania się pod wpływem światła z czołówki speleologa. A w jaskini można zobaczyć nie tylko fantazyjne twory przyrody nieożywionej, ale również ślady artystycznej twórczości naszych praprzodków.

Podczas przelotu samolotem często zdarza się natrafić na obszar turbulencji. Samolot zaczyna wówczas drgać lub lekko opadać.
W czasie lekcji opowiemy o tym, czym jest turbulencja. Czy zjawisko to może być niebezpieczne dla pasażerów samolotu? Porozmawiamy również o kaskadzie wirów i pracach genialnego matematyka A. N. Kolmogorova, który opisał turbulentny ruch mas powietrza.

Podczas tej lekcji uczestnicy zapoznają się z podstawowymi informacjami na temat zmian ciśnienia barometrycznego wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. oraz z towarzyszącymi zmianami innych parametrów (temperatura, wilgotnośc powietrza). Omówiony zostanie także wpływ tych zmian na organizm człowieka. W dalszej części wycieczki nastąpi prezentacja symulatorów obniżonego cisnienia barometrycznego, nagłej dekompresji wraz z wyjaśnieniem, jakie badania i szkolenia wykonywane są dla pilotów. Zostanie także omówiony sposób zabezpieczenia pilotów i pasażerów przed skutkami obniżonego ciśnienia barometrycznego wraz z prezentacją wyskościowego ubioru kompensacyjnego.

Fakt to fakt. Ale czy na pewno? Jak rozpoznajemy, że jakaś informacja mówi nam o zaistnieniu faktu? Jak rozróżniamy źródła takiej informacji? Czym jest prawda, a czym
postprawda? Internet to fantastyczne źródło wiedzy, ale sięgnięcie po nią często przypomina próbę wzięcia łyka wody prosto z hydrantu strażackiego: potrzebujemy jednej prostej
odpowiedzi, a otrzymujemy miliony różnorodnych opinii. By wychwycić informację właściwą potrzebujemy wytycznych, potrzebujemy informacji o informacji, a może nawet informacji o
informacji o informacji. Niestety w sieci działa wiele osób i organizacji, w których interesie leży manipulacja faktami. Podczas spotkania porozmawiamy, jak do tego dochodzi oraz jak
przed taką manipulacją się bronić.

Uczestnicy przypomną sobie podstawowe wiadomości na temat papieża Polaka – począwszy od jego życia w Wadowicach po pontyfikat i odejście do domu Ojca. Utrwalą także terminologię związaną z posługą papieską – strojem, publikowanymi dokumentami i miejscami przebywania. Szczególna uwaga będzie skoncentrowana na papieskich pielgrzymkach do Ojczyzny i ich głównym przesłaniu, które zostanie uczniom przekazane w atrakcyjne formie multimedialnej.  Podczas spotkania będzie okazja do odczytania Modlitwy Pańskiej w języku łacińskim razem z papieżem Janem Pawłem II oraz udziału w quizie papieskim z nagrodami. Na zakończenie dzieci otrzymają pamiątkowe gadżety Koła Naukowego Katechetyków UKSW.

Wykładowca, dr Rayzacher-Majewska jest konsultorem Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, członkinią Zespołu ds. opracowania podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce i programu nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach oraz rzeczoznawcą do spraw oceny programów nauczania religii i podręczników katechetycznych Komisji Wychowania Katolickiego KEP.