wykład

Czy kiedykolwiek pijąc jakiś napój pomyślałeś sobie: "Rany! To smakuje, jak płyn do okien!" A może jedząc coś specyficznego myślałaś: "To smakuje jak drewno!" Jeśli tak, staliście się, drodzy czytelnicy, "ofiarami" skojarzeń międzyzmysłowych, w tym przypadku współdziałania smaku i zapachu. Myślicie, że coś takiego jest możliwe z innymi zmysłami? Oczywiście, że tak! Zapraszamy serdecznie na zajęcia poświęcone zjawisku synestezji. Jak powstają mieszanki zmysłowe z zmysłem słuchu na czele? O tym podczas naszego spotkania! 

Opowieśc o hymnach Unii Europejskiej i polskim Mazurku Dąbrowskiego. Dzieje powstania polskiego hymnu, popularność i tradycja.

Stereotypowa osoba doświadczająca bezdomności to mężczyzna mieszkający na ulicy, zaniedbany, uzależniony od alkoholu, nieposiadający rodziny lub nieutrzymujący z nią kontaktu. Kobieta nie mieści się w tym wyobrażeniu ze względu na wciąż silnie obecne przekonanie o tym, że kluczową sferą życia kobiety jest dom. Tymczasem, jak pokazują badania, „kobieca” bezdomność istnieje, ale pod wieloma względami różni się od tej „męskiej”. Wśród kobiet doświadczających bezdomności są zarówno takie, które musiały opuścić swoje domy czy mieszkania z powodów finansowych czy ich faktycznej utraty (np. spalenia się domu), jak i te zmuszone uciekać z domu (samotnie lub z dziećmi) z powodu przemocy domowej. W trakcie wykładu zaprezentuję wyniki badania prowadzonego w ramach projektu badawczego „Dynamika bezdomności kobiet”, prowadzonego na Uniwersytecie Warszawskim pod kierownictwem dr Magdaleny Mostowskiej, w trakcie którego rozmawiałyśmy zarówno z praktykami (osobami prowadzącymi placówki dla kobiet, decydentami, pracownikami organizacji pozarządowych zajmujących się bezdomności etc.), jak i z kobietami będącymi w sytuacji bezdomności. Na to, kogo uznamy za osobę znajdującą się w kryzysie bezdomności, wpływa przyjęta przez nas definicja bezdomności. Podczas prezentacji wskażę specyfikę Europejskiej Definicji Bezdomności i Wykluczenia Mieszkaniowego (ETHOS), którą posługujemy się w badaniu. Opowiem również o naszych doświadczeniach z terenu oraz trudnościach (praktycznych, metodycznych, etycznych), z jakimi zetknęłyśmy się w trakcie badań.

W ramach zajęć przybliżymy słuchaczom propozycję konstrukcji bardzo szybkiego środka transportu - Hyperloop. Przedstawimy wyniki prac dotyczące uruchomienia tego rodzaju systemu transportowego. Skupimy się na zagadnieniach aerodynamiki, które pełnią kluczową rolę w działaniu urządzenia.

Głębokie sieci neuronowe doskonale sobie radzą z problemami zbyt trudnymi dla klasycznych metod uczenia maszynowego, jednak często dużym wyzwaniem jest odpowiedzenie na pytanie, dlaczego sieć neuronowa podjęła taką, a nie inną decyzję. Aktualnie dynamicznie rozwija się dziedzina interpretowalnej sztucznej inteligencji (XAI), której celem jest zajrzenie do czarnej skrzynki, którą są głębokie sieci neuronowe. Na niniejszym wykładzie  zostaną omówione metody XAI w kontekście sieci neuronowych przetwarzających dane obrazowe.

Intuicyjny opis mechanizmów zaburzających czasoprzestrzeń w okolicy czarnych dziur.

Archiwa osobiste uczonych to doskonałe żródła historyczne. dzieje państwa i narodu znajdują swój wyraz w historii życia i działalności wybitnych jednostek. Co o "Mazurku Dąbrowskiego" mozna znaleźć w archiwach osobistych polskich uczonych ?

Białka pełnią różne funkcje dzięki zróżnicowanym strukturom przestrzennym, jakie przyjmują. Przez lata biolodzy sądzili, że stabilna struktura przestrzenna i możliwość swobodnego ruchu w obrębie komórki są niezbędne do pełnienia funkcji przypisanych poszczególnym białkom. Na wykładzie przyjrzymy się nietypowym białkom – takim, które tworzą regularne agregaty, a nawet takim, które nie mają stabilnej struktury przestrzennej, a pełnią konkretne funkcje w organizmie.

Jak wiadomo, wielu  wybitnych fizyków było jednocześnie niezłymi muzykami (np. Albert Einstein).  Na wykładzie zapoznamy się z „fizyką dźwięku”, czyli jak fizycy badają i opisują zjawiska dźwiękowe.  W szczególności poznamy odpowiedzi na pytania: Co to jest dźwięk? Co to jest głośność i wysokość dźwięku? Jak człowiek odczuwa różne dźwięki? Jak powstaje dźwięk w instrumentach muzycznych? Dlaczego współbrzmienie niektórych dźwięków jest przyjemne dla ucha a innych nie? Co to jest skala naturalna i temperowana? Co to jest barwa dźwięku i dlaczego różne instrumenty dają różne barwy? Na wykładzie będziemy ilustrować te zagadnienia za pomocą generatorów dźwięku symulujących instrumenty muzyczne oraz będziemy analizować różne dźwięki.  Zachęcamy do przyniesienia własnych instrumentów, na przykład gitary, których dźwięki będziemy mogli wspólnie zanalizować.

Teoria gier zajmuje się matematycznym badaniem sytuacji konfliktowych, znajdywaniem optymalnych strategii, rozwiązywaniem dylematów społecznych. Wykład będzie elementarnym wprowadzeniem do teorii gier. Omówiona zostanie koncepcja równowagi Nasha w grach konkurencyjnych, wartość Shapleya w grach kooperacyjnych oraz algorytm Gale-Shapleya optymalnego parowania się ludzi ze względu na ich preferencje.

Współczesna cywilizacja to świat zaawansowanych technologii. Żyjemy w ich otoczeniu, nie zdając sobie nawet z tego sprawy – pełnymi garściami czerpiemy z zasobów technologii informacyjnych, elektronicznych, chemicznych, medycznych itp.

Jednym z urządzeń, które w istotny (choć dla wielu niedostrzegalny) sposób wpłynęło na kształt współczesnego świata technicznego jest laser – generator światła różnego od wszystkich innych występujących w naturze.  

Głównym celem tego wykładu jest przybliżenie i wyjaśnienie specyficznych właściwości światła laserowego. Zakres wykładu obejmuje omówienie fizycznych podstaw działania lasera i jego budowy, wyjaśnienie i demonstrację podstawowych właściwości promieniowania laserowego – monochromatyczności, kierunkowości, koherencji czasowej i przestrzennej oraz możliwości uzyskiwania niezwykle dużych gęstości mocy optycznej. Przedstawiona zostanie również krótka historia rozwoju techniki laserowej (na świecie i w Polsce), jej perspektywy oraz główne obszary zastosowań – w tym technologiczne, medyczne i militarne.
Wykład będzie uzupełniony demonstracją wybranych typów układów laserowych i krótkim pokazem laserowym.

Szacuje się, że w każdej komórce ludzkiego organizmu może dochodzić do około 10 000 uszkodzeń DNA w ciągu doby. Głównym źródłem uszkodzeń materiału genetycznego są: produkty uboczne fizjologicznych procesów metabolicznych, związki mutagenne, promieniowanie UV oraz promieniowanie. Najistotniejszym źródłem uszkodzeń są reaktywne formy tlenu, w tym wolne rodniki, oraz pochodne utleniania białek i kwasów tłuszczowych. Czynniki te mogą upośledzać tak kluczowe dla komórek procesy, jak parowanie zasad azotowych, replikację i transkrypcję.

Ponieważ materiał genetyczny jest narażony na tak wiele zróżnicowanych czynników mogących go uszkodzić, w toku ewolucji komórki wytworzyły odpowiednie mechanizmy naprawcze. W sytuacji, gdy uszkodzenia DNA nie zostaną naprawione, a komórka nie zostanie odpowiednio „spacyfikowana” przez mechanizmy obronne organizmu np. samobójczą śmierć (apoptozę), może dojść do poważnych dla całego organizmu konsekwencji w postaci np. choroby nowotworowej. Jednakże nowotwory to najczarniejszy scenariusz, który może nigdy nie nastąpić. Mimo to stabilność genomu (zapewniana przez mechanizmy naprawy DNA) jest kluczowa przez całe życie człowieka i jest ona wypadkową tempa powstawania uszkodzeń oraz efektywności systemów naprawy. Z wiekiem stają się one coraz mniej wydajne, co skutkuje tym, że genom jest gorzej chroniony i staje się coraz mniej stabilny. Prawdopodobnie jest to jedną z przyczyn starzenia oraz częstszego występowania nowotworów u osób starszych.

Podczas spotkania opowiem Państwu, dlaczego naprawa DNA jest kluczowa dla naszego organizmu, co dzieje się z komórkami, w których doszło do uszkodzenia DNA, oraz w jaki sposób wiąże się to z nowotworami i starzeniem.

Podczas wykładu zostaną przedstawione istniejące rozwiązania robotów-telemanipulatorów chirurgicznych i medycznych stosowane w praktyce medycznej, jak i nowe koncepcje takich robotów i doświadczenia własne autora z zakresu projektowania i konstrukcji manipulatorów do zastosowań w medycynie.

Zostanie zaprezentowane spektakularne zastosowanie robotów chirurgicznych wykorzystywanych do operacji minimalnie inwazyjnych serca dotyczących wykonywania tzw. by-passów w chorobie niedokrwiennej serca. Najbardziej znane roboty dla chirurgii to AESOP i ZEUS oraz daVinci produkcji USA. W referacie zostanie przedstawiona typowa procedura stosowana w chirurgii z użyciem robota-telemanipulatora, w którym narzędzia są sterowane zdalnie, zaś kamera endowizyjna, przekazująca obraz operowanego miejsca, jest sterowana głosem. Stosowana jest tu technika endoskopowa, w której wprowadza się do ciała pacjenta narzędzia laparoskopowe zamocowane do ramion robota i specjalny układ optyczny - obrazowód z kamerą i źródłem światła. Ramiona robota kopiują ruchy rąk chirurga, ale są o wiele precyzyjniejsze, ponieważ drżenie rąk chirurga nie przenosi się na ramiona robota.

Ta nowa technika stała się obecnie bardzo atrakcyjna i dynamicznie się rozwija, brak jeszcze jednolitych standardów technicznych i projektowo-konstrukcyjnych w tym zakresie i wiele zagadnień czeka nadal na rozwiązania. Można je uzyskać na drodze analizy odpowiednio sformułowanych modeli uwzględniających specyfikę podejmowanych zagadnień z pogranicza anatomii, medycyny, biomechaniki i inżynierii medycznej – w referacie zostaną przedstawione nowatorskie metody projektowania i konstruowania innowacyjnych rozwiązań manipulatorów do zastosowania w medycynie.

Państwo polskie po odzyskaniu niepodległości postawiło na rozwój obronności. Wiązało się to szeregiem innowacji technicznych oraz rozwojem nowych rodzajów broni i uzbrojenia. Zabytki tego okresu, część z nich rozproszona po Europie, stanowią interesujący materiał dokumentalny oraz konserwatorski. Specjaliści Narodowego Muzeum Techniki przedstawią fakotografię najciekawszych z nich, zapoznają słuchaczy z przebiegiem pozyskiwania zbiorów uzbrojenia oraz ich konserwacji.

O niektórych ludziach mówimy: „O! To prawdziwy mózg matematyczny!” Czy „mózg matematyczny” to właściwość tylko niektórych wybrańców losu? Współczesne badania psychologiczne, jak i neuroobrazowe, prowadzone na ludziach i zwierzętach pokazują, że „mózg matematyczny” zaczął się kształtować we wczesnej ewolucji kręgowców, a jednocześnie u ludzi wykazuje zaskakującą ciągłość między przybliżonym spostrzeganiem liczebności zbiorów a symboliczną, zaawansowaną matematyką. Jednocześnie jednak wykształcenie przez człowieka językowych i kulturowych technik liczenia i zapisu liczb wprowadza zmiany w funkcjonowaniu „mózgu matematycznego” i dodaje do niego nowe struktury. Przedstawiając działanie mózgu matematycznego, omówimy podstawowe systemy przetwarzania informacji o liczbie, wspólne dla ludzi i zwierząt, ich mózgowe podstawy oraz jak uczenie się językowych systemów liczenia, a później zapisu liczb w postaci cyfr i innych symboli, zmienia funkcjonowanie mózgowych mechanizmów przetwarzania liczb. Będzie mowa o „neuronach liczbowych”, związkach umysłowych reprezentacji liczby i przestrzeni, o tym, jak spostrzegają i różnicują liczby ryby, kurczaki, szympansy, noworodki, niemowlęta i profesjonalni matematycy, a jak, i dlaczego z liczbami nie mogą sobie poradzić niektóre mózgi skądinąd inteligentnych ludzi.

Ile kart powinna tak naprawdę mieć talia do gry w Dobble? Jak daleko zajdzie armia pionków, jeśli mogą one poruszać się po nieskończonej planszy, tylko przeskakując jednego z sąsiadów? W znalezieniu odpowiedzi na te pytania pomogą nam liczby: reszty z dzielenia i rozwiązania pewnego równania kwadratowego.

Opiszę nie tylko pozytywne skutki małych dawek promieniowania jonizującego obserwowane na komórkach, myszach czy psach, ale przede wszystkim rewelacyjne osiągnięcia zastosowania takich dawek do leczenia bardzo różnych chorób u ludzi, u których klasyczna medycyna okazała się bezradna. Wprawdzie jesteśmy przyzwyczajeni do faktu, że promieniowaniem leczy się nowotwory, jednak leczenie to polega na uśmiercaniu komórek rakowych wysokimi dawkami promieniowania. Pokażę, że użycie kilkudziesięciokrotnie mniejszych dawek może posłużyć pobudzeniu układu immunologicznego do intensywnej obrony przed namnażającymi się komórkami rakowymi. Co istotne, nie chodzi jedynie o choroby nowotworowe. Leczenie małymi dawkami ma już za sobą sukcesy w skutecznym leczeniu wielu innych chorób. Szczególnie interesującymi przykładami są procedury wykorzystujące głównie radon, choć ten gaz jest często uznawany za jeden z najistotniejszych czynników wywołujących raka płuc. Doświadczenie mówi nam, że małe dawki promieniowania jonizującego mogą przedłużyć życie, a najwyraźniej otrzymywane przez nas dawki promieniowania naturalnego są znacznie mniejsze od potrzebnych organizmowi dla jego optymalnego działania. Szerokie korzystanie z promieniowania jonizującego w małych dawkach toruje sobie w medycynie drogę w leczeniu coraz bardziej rozmaitych schorzeń. Zastanowienie się nad tym fenomenem pokazuje w jaskrawy sposób, że wdrukowany w nasze umysły strach przed promieniowaniem, bez względu na wysokość dawki, nie ma podstaw ani naukowych, ani praktycznych i przeciwdziała naszemu naturalnemu rozwojowi.

Skraplając całą wodę znajdującą się w atmosferze, otrzymalibyśmy warstwę grubości zaledwie 2,5cm. To niewiele. A jednak potrafi nieźle namieszać! To wodzie zawdzięczamy to, jak wygląda klimat Ziemi, a także zjawiska takie jak chmury, deszcz czy huragany. Podczas wykładu opowiem o zjawiskach atmosferycznych z udziałem wody.

Oktawia z Trembińskich, młodsza kuzynka Aleksandra Głowackiego (pseud. Bolesław Prus) w wieku 24 lat została jego żoną. Ślub odbył się 14 stycznia 1875 roku w Lublinie. Doczekali razem koralowych godów. Jaką ona była żoną, a on jakim był mężem? Czy byli szczęśliwym małżeństwem?

W listach Głowacki, zwracając się do żony, używał samych serdecznych słów w rodzaju: „Najdroższa Taciuniu”, „Najukochańsza Laluniu”, „Mój miły Ptaszeczku”. A rzeczownik „Żona” w odniesieniu do Oktawii zawsze pisał wielką literą.

Ona zaś jako żona Prusa przyjmowała na siebie wiele obowiązków: archiwisty porządkującego materiały męża, doradcy i pierwszego recenzenta, któremu pisarz pokazywał swoje utwory i z którego zdaniem się liczył. Oktawia doradzała, oceniała, a nawet… cenzurowała (zachowały się ślady po kartach starannie wyciętych z notesów Prusa). Dbała też o dom, o czyste kołnierzyki do koszuli męża, o jego odpoczynek, zaś po śmierci pisarza (przeżyła go o 24 lata!) o pamiątki po nim, na których losie bardzo jej zależało (w listach do muzeum, dokąd m. in. przekazywała rzeczy pisarza podpisywała się jako: „Oktawia Głowacka (Prusowa)”).

Prus korzystał z pomocy żony, np. przy ocenie nowel w ramach konkursu jego imienia ogłoszonego przez łódzki „Rozwój”. Zwykł o niej mawiać: „Władza moja tak chce, skończone: róbmy, jak ona każe”. Wreszcie to właśnie jej zadedykował Faraona.

O pani Głowackiej krążyły też niepochlebne opinie, jak chociażby ta autorstwa Żeromskiego: „Jest to dama nudnego autoramentu, ciężko nad podziw kombinująca”. Czy rzeczywiście była kobietą „nudną” czy może „roztropną”?

Śladów Oktawii, żony Prusa wiele jest jeszcze do odkrycia.

Na wykładzie zostaną przedstawione przykłady oszustw naukowych z dziedziny biologii. Na czym one opolegają, dlaczego zostały popełnione i jak je ujawniono?

Małe rozmiary i wysoka częstotliwość ruchów skrzydeł owadów czynią je interesującym a jednocześnie trudnym obiektem badań. Podczas wykładu zostaną przedstawione podstawy aerodynamiki lotu owadów zilustrowane animacjami wyników badań numerycznych.

Postępujące globalne ocieplenie wpływa na niemal wszystkie procesy i zjawiska atmosferyczne: zmienia bilans energetyczny planety i poszczególnych jej obszarów,  globalną cyrkulację atmosfery, cykl hydrologiczny, wpływa na poszerzenie gamy i intensywności zjawisk ekstremalnych. Zmieniają się też chmury. Jakie chmury będziemy mieli w cieplejszym klimacie? Jakich chmur będzie więcej a jakich mniej w różnych miejscach na globie? Jakie skutku zmiany zachmurzenia odczujemy?
O tym opowiem w trakcie wykładu.

Współcześnie schizofrenia jest traktowana jako zaburzenie psychiczne o charakterze neurorozwojowym, w którym występują zaburzenia czynności mózgu. Obok objawów wytwórczych

i negatywnych wyodrębniono w schizofrenii także dysfunkcje poznawcze. Dotyczą one wielu obszarów poznawczych, takich jak funkcje wykonawcze, pamięć operacyjna, słowna, procesy uczenia się. Zaburzenia poznawcze mają istotne znaczenie dla przebiegu choroby, procesu zdrowienia

i funkcjonowania psychospołecznego. Przez wiele lat te objawy były niedoceniane w procesie leczenia. Tymczasem, nieleczone długo się utrzymują, obniżają efektywność psychoterapii i rehabilitacji oraz utrudniają powrót do różnych ról społecznych, w tym kontynuowania nauki, podjęcia pracy zawodowej.

Do niedawna uważano, że występują istotne różnice w nasileniu zaburzeń poznawczych u osób

z różnym początkiem zachorowania: w okresie adolescencji i w okresie dorosłości. Wczesny wiek zachorowania (poniżej 18 roku życia) łączono z deterioracją funkcji poznawczych wraz z czasem trwania choroby, a tym samym z gorszym rokowaniem. Wyniki najnowszych badań wskazują, że takich różnic nie ma, ale, co ważniejsze, także na możliwość osiągnięcia, niezależnie od okresu zachorowania, poziomu funkcjonowania takiego, jak u osób zdrowych.

W ostatnich latach dysfunkcje poznawcze stały się celem diagnozy i oddziaływań terapeutycznych. Mamy dowody, że możemy skutecznie poprawiać funkcjonowanie poznawcze u osób chorujących

na schizofrenię, a tym samym ich całościowe funkcjonowanie. Sprzyja temu nowoczesna farmakoterapia, zintegrowane interwencje terapeutyczne wraz z treningami funkcji poznawczych. Takie wielopłaszczyznowe oddziaływania wzmacniają proces zdrowienia we wszystkich obszarach: poznawczym, emocjonalnym, społecznym

Biblioteka Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk posiada bogatą, unikatową kolekcję rękopisów cenionych pisarzy oraz ludzi nauki i kultury. Obok wersji rękopiśmiennych ich dzieł w naszych zbiorach znajduje się bardzo interesująca korespondencja. Część tej kolekcji została zgromadzona przez znanego warszawskiego bibliofila Jana Michalskiego, inne biblioteka zakupiła lub otrzymała w darze. Celem spotkania jest pokazanie obiektów zeskanowanych w ramach projektu „Otwarte Zasoby w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych” (OZwRCIN). Można je odszukać w Internecie pod adresem http://rcin.org.pl. Dzięki temu każdy zainteresowany bez wychodzenia z domu, w sposób nieograniczony i nieodpłatny, może korzystać z rękopiśmiennego zasobu biblioteki.

Treści oraz dane udostępnione w repozytorium to materiały dawne jak również współczesne o wyjątkowym znaczeniu dla nauki i kultury. W bibliotece cyfrowej poza rękopisami użytkownik znajdzie m.in. starodruki, prace naukowe i popularnonaukowe (zgromadzone w czasopismach, seriach, książkach, materiałach archiwalnych), dokumentację badań, a także mikrofilmy, fotografie, dokumenty dźwiękowe, mapy, kartoteki. W ramach projektu zostanie zdigitalizowanych 145 992 obiektów.

Prezentacji kolekcji i projektu będzie towarzyszyć wystawa oryginalnych dokumentów oraz ich reprodukcji. Całość dopełni wizyta w pracowni digitalizacyjnej, gdzie zostaną pokazane skanery i sam proces skanowania.