wykład

Paradoks jest słowem z języka powszechnego i bywa źle interpretowany. Niekiedy ludzie mylnie używają go w znaczeniu czegoś niezrozumiałego, zaskakującego. Nawet w języku nauki przyjęły się określenia "paradoks bliźniąt" czy "paradoks EPR (Einsteina, Podolskiego, Rosena)", które miały podważyć mechanikę kwantową przez doprowadzenie do sprzeczności ze zdrowym rozsądkiem. Takie paradoksy zyskały wytłumaczenie i fizycy poradzili sobie z nimi. Dzisiejsi fizycy widzą w nich co najwyżej trudność intelektualną lub rachunkową, a nie sprzeczność. Tymczasem prawdziwy paradoks logiczny, chociaż często zaskakujący, nie jest po prostu niemożliwym do wytłumaczenia faktem, tylko powstaje wskutek pomieszania dwóch światów: świata opisu ze światem przedmiotu tego opisu. Jeszcze Arystoteles, budując fundamenty współczesnej nauki, ostrzegał przed błędnymi definicjami, w których definiujemy obiekty za pomocą nie do końca zdefiniowanych pojęć. Zauważmy, jak przy tym podejściu trudnym przedmiotem do zdefiniowania staje się logika, o której trzeba mówić używając praw logiki, zwanych wtedy, dla osłabienia dysonansu, zdrowym rozsądkiem. Starożytni Grecy doskonale zdawali sobie sprawę z problemu. Znane są liczne paradoksy, w tym bodaj najważniejszy paradoks Eubulidesa (kłamcy). Z niego można wywieść parę innych znanych paradoksów, jak choćby spór Protagorasa z Euathlosem, paradoks cyrulika na wyspie rządzonej przez tyrana, czy rozmowę matki z krokodylem, który porwał jej dziecko. O tych paradoksach, metodach ich rozpoznawania i unikania opowiem na wykładzie z licznymi przykładami.

Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny w Powsinie proponuje wykład połączony z pokazem roślin mięsożernych, czasami określanych jako rośliny owadożerne, które  należą do osobliwości przyrodniczych. Egzystują w bardzo ubogich środowiskach w składniki mineralne (głównie w związki azotu) rozwinęły cechy morfologiczne (wykształcenie liści pułapkowych) w celu schwytania żywej zdobyczy. Celem prezentacji będzie zatem omówienie najpopularniejszych roślin mięsożernych oraz ich pokaz.

Rola darczyńców we wzbogacaniu zasobów archiwalnych, na przykładzie PAN Archiwum w Warszawie. Zaufanie, szacunek i empatia, drogą do pozyskiwania bezcennych materiałow z prywatnych spuścizn i kolekcji. Uroczyste spotkanie z darczyńcami wyrazem wdzięczności dyrekcji i archiwistów, a także  dowodem na docenianie wartości pamiatek po przedstawicielach  polskiego  środowiska naukowego.

Dzięki siłom elektrycznym istnieją atomy.  Impulsy elektryczne przenoszą informację w naszym organizmie. Wyładowania elektryczne widzimy  w czasie burzy.  O pewnych przejawach tych oddziaływań opowiedzą Dziekani Wydziału Fizyki UW.

Wykład poświęcony problematyce międzypokoleniowego przekazu traumy. Dlaczego odczuwamy emocje w związku z wydarzeniami lub faktami, z którymi sami bezpośrednio nie mieliśmy do czynienia? Przedstawię definicję urazu psychicznego (traumy) oraz rozumienie zaburzenia po stresie traumatycznym (zgodnie z klasyfikacją psychiatryczną DSM-5). W oparciu o wyniki badań (między innymi Mai Lis-Turlejskiej oraz Krzysztofa Rutkowskiego) scharakteryzuję sposób funkcjonowania psychicznego osób, które w dzieciństwie doświadczyły zdarzeń traumatycznych związanych z II wojną światową. Zaprezentuję konsekwencje traumy wojennej matek i ojców dla pokolenia dzieci i wnuków. W analizie odwołam się do kilku perspektyw – przedstawię wybrane wyniki badań z obszaru epigenetyki, neuronauki oraz teorii przywiązania i teorii psychodynamicznych. Bardziej szczegółowo przedstawię zjawisko parentyfikacji czyli odwrócenia ról w rodzinie. Jest to taka sytuacja, gdy dziecko zajmuje się potrzebami rodzica, zarówno realnymi, instrumentalnymi, jak też emocjonalnymi, dystansując się od swoich własnych. W badaniach prowadzonych pod moim kierunkiem, opisanych w książce Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie, wykazano związek pomiędzy emocjonalnym odwróceniem ról ze strony matki w dzieciństwie i depresją w dorosłości. Uzyskaliśmy także wyniki wskazujące na połączenie parentyfikacji z zaburzeniami wegetatywnymi i z odczuwaniem bólu. Ujawniliśmy też związek pomiędzy odwróceniem ról w relacji z rodzicami w dzieciństwie i zaburzeniami obrazu własnego ciała w dorosłości. Dla ilustracji przedstawianych tez posłużę się przykładem klinicznym. Wystąpienie zakończą refleksje nad tym, jak pomóc osobom, których funkcjonowanie wiąże się z dziedzictwem traumy przodków.

Zaprezentowane zostaną metody wirtualnej rzeczywistości, wykorzystujące m.in. projekcję 3D, pozwalające na lepsze zrozumienie funkcjonowania układów biomolekularnych, w tym biologicznych nanosensorów. 

Wybory, według Konstytucji, powinny być (wśród innych ważnych przymiotników) równe i proporcjonalne. Czy są takie? Kto, jak nie matematyk, powinien to sprawdzić! Sprawdzimy, jak działają wybory do sejmu w Polsce. Czy większość mandatów może dostać mniejszość? Czy zawsze więcej głosów, to lepiej? Zastanowimy się nad tym, czy w ogóle możliwe są wybory proporcjonalne, z matematycznego punktu widzenia. A jeśli nie wybory proporcjonalne, to może większościowe, gdzie w każdym okręgu wygrywa jeden kandydat? Zobaczymy, jak bardzo ich wynik może zależeć od metody głosowania. Ale czy da się rozstrzygnąć, która metoda głosowania jest najlepsza? I kto o tym decyduje? Przyjrzymy się też wyborom w innych krajach, np. wyborom prezydenckim w USA. Kto o tym decyduje to ważne pytanie również przy okazji zastanawiania się nad granicami okręgów wyborczych. Pokażemy, jak bardzo można wpłynąć na wynik wyborów, jedynie sprawnie ustalając ich mapę! Na koniec zastanowimy się nad tym, na czym nam zależy w wyborach. Jakie cechy powinien spełniać system wyborczy, żeby był sensowny. Poszukamy też możliwie sensownego systemu, choć - ostrzegam - będzie trzeba pójść na jakiś kompromis.

Odpowiedź na te drążące świat sztuki pytania wymaga usystematyzowania pojęć, w którym pomogą wizualnie atrakcyjne przykłady dzieł i wybieranych przez fałszerzy metod. Akceptacja fałszerstwa stoi w sprzeczności z etyką zawodu konserwatora i jest niedopuszczalna . Profesjonalny konserwator będąc opiekunem i adwokatem dzieł sztuki już przy pierwszym kontakcie może podjąć starania o wyjaśnienie proweniencji dzieła a dzięki interdyscyplinarności przygotowania zawodowego dysponuje wieloma metodami badań historycznych i nowoczesnym systemem analizy instrumentalnej. Niejednokrotnie prawda o dziele może być rozczarowująca wobec oczekiwań właściciela. Bywają też sytuacje odwrotne, jak w przypadku znalezienia sygnatury na obrazie „Ekstaza Świętego Franciszka”  El Greco podczas procesu badań i konserwacji-restauracji tego dzieła.  W konkluzji - podjęcie tematu przez osoby zajmujące się ochroną i konserwacją dzieł sztuki w publicznym wymiarze ma na celu przedstawienie pojęć i mechanizmów rządzących budową kolekcji i rynkiem sztuki.  Natomiast analiza tego tematu wobec odbiorców i właścicieli wychodzi naprzeciw ich satysfakcji i uniknięciu oszustw.

Podczas spotkania festiwalowego  poznamy bogactwo form i strategii życiowych różnych przedstawicieli królestwa roślin. Dowiemy się który gatunek jest największy? Który posiada największe kwiaty? Który żyje najdłużej? Jak rośliny polują na owady?. Po prezentacji multimedialnej udamy się na wycieczkę  terenową, podczas której będziemy odkrywać najdziwniejsze rośliny zgromadzone w naszym Ogrodzie Botanicznym. Uczestnicy dowiedzą się w jaki sposób rośliny potrafią przetrwać na pustyni (sukulenty liściowe, kaktusy, wilczomlecze), a jak radzą sobie na bagnach (owadożerne). Jakie rośliny rosły w czasach dinozaurów, a którym  udało im się przetrwać do naszych czasów (wolemia, metasekwoja, miłorząb) Przekonamy się czy rośliny „współpracują” ze zwierzętami? Jak rośliny potrafią  wykorzystać owady, a jak inne zwierzęta?

W wystąpieniu poruszone zostaną  zagadnienia związane z pojęciem patyny. Wiąże się to z przedstawieniem ciągle niekończącego się sporu czy obrazy i inne dzieła sztuki należy czyścić, czy też zostawić w aktualnym stanie zachowania. Położony zostanie nacisk na konieczność posiadania wiedzy specjalnej, dotyczącej tajników dawnego europejskiego malarstwa różnych epok, warsztatów i kręgów, która prowadzi do poszanowania i zrozumienia ich założeń artystycznych. Zostanie zwrócona uwaga na normalny proces starzenia się obrazów, a także na obowiązujące każdego konserwatora zasady, w których ważną rolę odgrywa etyka i estetyka. Dlatego niezmiernie ważna jest właściwa ocena stanu zachowania dzieła. Nie można pominąć też roli badań fizyko-chemicznych, które są ogromnym wsparciem przy podejmowaniu właściwych decyzji w procesie konserwacji każdego jednostkowego dzieła. Poszukiwanie właściwych rozwiązań wiąże się zawsze z pewną dozą ryzyka, co czyni, iż zawód konserwatora dzieł sztuki charakteryzuje się specyficzną cechą, która chroni przed popadnięciem w rutynę.

Współczesna cywilizacja to świat zaawansowanych technologii. Żyjemy w ich otoczeniu nie zdając sobie nawet z tego sprawy – pełnymi garściami czerpiemy z zasobów technologii informacyjnych, elektronicznych, chemicznych, medycznych itp.

Jednym z urządzeń, które w istotny (choć dla wielu niedostrzegalny) sposób wpłynęło na kształt współczesnego świata technicznego jest laser – generator światła różnego od wszystkich innych występujących w naturze. 

Głównym celem tego wykładu jest przybliżenie i wyjaśnienie specyficznych właściwości światła laserowego. Zakres wykładu obejmuje omówienie fizycznych podstaw działania lasera i jego budowy, wyjaśnienie i demonstrację podstawowych właściwości promieniowania laserowego – monochromatyczności, kierunkowości, koherencji czasowej i przestrzennej oraz możliwości uzyskiwania niezwykle dużych gęstości mocy optycznej. Przedstawiona zostanie również krótka historia rozwoju techniki laserowej (na świecie i w Polsce), jej perspektywy oraz główne obszary zastosowań – w tym technologiczne, medyczne i militarne.

Wykład będzie uzupełniony demonstracją wybranych typów układów laserowych i krótkim pokazem laserowym.

7 listopada 2017 r. mija 150. rocznica urodzin Marii Skłodowskiej-Curie, dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za badania zjawiska promieniotwórczości (1903, z mężem Piotrem Curie i Henrim Becquerelem) oraz w dziedzinie chemii za odkrycie polonu i radu oraz wydzielenie metalicznego radu i zbadanie jego właściwości (1911, samodzielnie). O postaci wielkiej uczonej oraz jej osiągnięciach opowie Kustosz Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie PTChem, Małgorzata Ewa Rosen w ramach obchodów 150. rocznicy urodzin.

W zaskakujący sposób, rozwój technik statystycznej wizualizacji danych jest związany z rozwojem nauki. Podczas referatu opowiem o tym, jak pionierka współczesnego pielęgniarstwa - Florence Nightingale - jednym wykresem zmieniła system opieki szpitalnej, jak ojciec współczesnej epidemiologii - John Snow - jednym wykresem wskazał ognisko strasznej epidemii, jak genialny kartograf - Charles Minard - jednym wykresem podsumował losy kampanii Napoleońskiej. Pokażemy diagram, który pomógł zrozumieć strukturę DNA i diagram, który pomógł zrozumieć bilans gospodarczy z sąsiednimi krajami. Obok epickich przykładów wykresów wartych więcej niż 1000 słów, podczas prelekcji pokażę błędy w wizualizacji danych. Wykład poprowadzony będzie na podstawie książki ,,Zbiór esejów o sztuce prezentacji danych" http://biecek.pl/Eseje.

Zaprezentowane zostaną metody wirtualnej rzeczywistości, wykorzystujące m.in. projekcję 3D, pozwalające na lepsze zrozumienie funkcjonowania układów biomolekularnych, w tym biologicznych nanosensorów. 

Wykład będzie dotyczył specyfiki dzieł wykonanych w technice pastelu. Przybliży zagadnienia związane z technologią charakterystycznych dla techniki podobrazi w ujęciu historycznym.  Wskaże  typowe zniszczenia  oraz sposoby ich naprawy ze szczególnym uwzględnieniem autorskiej metody oczyszczania powierzchni pastelu. Omówione będą również zagrożenia wynikające z nieprawidłowej oprawy dzieł pastelowych oraz wytyczne właściwego ich oprawienia 

Zwierzęta laboratoryjne nazywamy organizmami modelowymi, dzięki którym odtwarzamy i odzwierciedlamy zjawiska obserwowane u ludzi. „Modelowanie” dotyczy wielu aspektów biologii człowieka m.in. wybranych ludzkich zachowań, także tych których zmiany obserwujemy u pacjentów jako objawy chorób. Okazuje się, że zachowania zwierząt niejednokrotnie w znacznym stopniu przypominają zachowania ludzi. Przedstawione zostanie, w jaki sposób u myszy i szczurów potrafimy zmierzyć poziom lęku i „depresji”. Omówione zostaną także wybrane badania procesów dotyczących uczenia się i pamięci oraz zachowań charakterystycznych dla zwierząt laboratoryjnych – wokalizacje ultradźwiękowe gryzoni. Przedstawione zostaną przykłady wykorzystania zwierząt transgenicznych, które umożliwiają zastosowanie mikroskopowych technik fluorescencyjnych a także technik optogenetycznych kontrolujących aktywność neuronów. Dzięki laboratoryjnym badaniom zachowania zwierząt wiemy coraz więcej na temat funkcjonowania mózgu i mechanizmów chorób mózgu.

Jak skutecznie grać na giełdzie ? – wykład z elementami aktywizującymi.

Jedną z najważniejszych zmian, jakie zaszły w naukach ekonomicznych na przełomie XX i XXI wieku był wzrost znaczenia finansów behawioralnych. Przedstawiciele finansów behawioralnych, posiłkując się intensywnie dorobkiem psychologii, starają się wyjaśnić nieracjonalne zachowania inwestorów giełdowych, jak i niewytłumaczalne anomalie giełdowe, w tym kryzysy na giełdzie. Podczas wykładu słuchacze poznają podstawowe pojęcia z zakresu finansów behawioralnych, odnoszące się do występowania nieracjonalnych zachowań wśród inwestorów (tzw. inklinacji behawioralnych), jak i, będących spowodowanymi przez te ostatnie, anomalii giełdowych na poziomie makro. Słuchacze będą mieli okazję przekonać się, czy wykorzystując wiedzę z finansów behawioralnych da się „pokonać rynek”, czyli uzyskać ponadprzeciętne zyski z inwestowania. W końcu, wykład ten będzie również okazją do zapoznania się z różnymi pułapkami psychologicznymi w procesie podejmowania decyzji w ogóle celem nauczenia się podejmowania bardziej racjonalnych decyzji w życiu codziennym. 

W trakcie wydarzenia będzie można zgłębić tajemnice orientalnego świata kobiet. Zapoznać się z ich życiem codziennym (warto dodać, że harem to w świecie muzułmańskim część domu, kompleksu pałacowego, przeznaczona dla kobiet i ich dzieci). 

Uczestnicy będą mieli okazję:

- poznać fakty dotyczące haremu sułtanów Imperium Osmańskiego (uczestnicząc w konkursie lub grając w grę edukacyjną),

- zrobić figurki papierowe inspirowane tureckim teatrem cieni,

- wykonać wizytówkę z imieniem napisanym alfabetem arabskim,

- zagrać w grę memory z przedstawieniami dam haremowych (z kolekcji pocztówek IKŚiO),

- przymierzyć stroje orientalne.

Warsztatom towarzyszyć będzie konkurs dotyczący faktów z życia codziennego haremu sułtanów. W informatorze można będzie znaleźć odpowiedzi na wylosowane pytania konkursowe. W nagrodę, za próbę odpowiedzi na trzy pytania, można będzie wygrać unikatową pocztówkę lub zakładkę - kopię oryginalnej karty pocztowej pochodzącej z kolekcji naszego Instytutu. 

Na najmłodszych gości czekać będą kolorowanki z damami haremowymi.

W ciągu najbliższych lat przez rynek pracy przetoczy się cyfrowe tsunami. Cyfrowe technologie – zarówno te, które znamy i oswajamy obecnie, jak i te, które dopiero zostaną wymyślone – zrewolucjonizują gospodarkę, odmienią sposób funkcjonowania przedsiębiorstw i instytucji publicznych, a przede wszystkim będą miały ogromny wpływ na charakter pracy. Już dziś eksperci przewidują, że zmiany technologiczne skutkujące automatyzacją i cyfryzacją wielu czynności umysłowych i fizycznych przyczynią się do zniknięcia z rynku pracy wielu zawodów.

Najnowsze analizy Oxford University (2016) sugerują, że automatyzacja i cyfryzacja sprawią, że w ciągu najbliższego ćwierćwiecza zniknie niemal połowa miejsc pracy na amerykańskim rynku(47%). Podobnie niewesołą wizję przedstawiają analitycy agencji konsultingowej McKinsey: automatyzacji – z wykorzystaniem obecnie znanych technologii – może ulec 45% wszystkich aktywności zawodowych (czyli czynności wykonywanych w ramach poszczególnych zawodów). Około 5% zawodów zniknie całkowicie. W przypadku krajów rozwijających się tempo przemian będzie wolniejsze, ale ich ostateczna skala znacznie bardziej dotkliwa dla rynku pracy: analitycy Banku Światowego przewidują, że w niektórych krajach rozwijających się automatyzacji może ulec aż 85% miejsc pracy. Czy roboty zabiorą nam pracę? Które zawody znikną? Jakie umiejętności i kompetencje będą cenione na rynku pracy za 15-20 lat? Jak pracę w przyszłości widzą Polacy?

Przedstawię słynny paradoks d'Alemberta mówiący o tym, że trójwymiarowy bezwirowy nielepki przepływ nie generuje siły nośnej na skrzydle samolotu. Zastanowimy się jakie jest jego znaczenie w praktyce i zobaczymy co rozważania na jego temat wniosły tak do historii mechaniki, lotnictwa jak i matematyki. W szczególności pojawią się takie pojęcia jak tensor Cauchy'ego, lepkość, rotacja, wiry czy funkcje harmoniczne. Postaram się na tym przykładzie prześledzić wzajemny wpływ matematyki, fizyki i inżynierii. Zobaczymy jak konkretne precyzyjne (czasem przynoszące zaskakujące wyniki) obliczenia prowadzą do doprecyzowania starych lub wręcz wprowadzenia nowych koncepcji w naukach przyrodniczych i jak to wszystko następnie wraca do matematyki przynosząc kolejne fascynujące pytania i zagadnienia do rozwiązania.

Często książki, które mamy na półkach mają wartość kolekcjonerską, czy sentymentalną. Papier jest materiałem bardzo trwałym jednocześnie będąc wrażliwym na szereg czynników niszczących. Odpowiednio przechowywany ma szansę przetrwać wiele wieków. Świadomość jego potrzeb, odpowiednich warunków jego przechowywania i metod dbania o zbiory pozwoli dłużej cieszyć się księgozbiorem. 

Zapraszamy wszystkich dociekliwych kolekcjonerów, zbieraczy i użytkowników książek oraz innych obiektów na podłożu papierowym do udziału w wykładzie, który przybliży metody zapobiegania niszczącemu działaniu czasu oraz negatywnym czynnikom środowiska dla papieru. 

Liczba ludzi otyłych wzrasta w alarmującym tempie i mimo, że nie jest to choroba zakaźna to mówi się o „epidemii” otyłości. Otyłość to nie jedna choroba tylko zespół wielu różnych patologii i dlatego trudno znaleźć dobry lek, który działałby u wszystkich. Na wykładzie zostaną omówione stare jak i najnowsze terapie otyłości. Czy to czym obecnie dysponujemy jest w stanie powstrzymać „epidemię” otyłości ? A może operacje bariatryczne to jedyne panaceum na „całe zło”?

W czasie warsztatów odwiedzimy świątynię egipską. Będziemy mogli pobrać nauki u skryby świątynnego, który pokaże nam, jak pisać znaki hieroglificzne, wprowadzi nas w tajniki pisma egipskiego, zapozna z jego podstawową strukturą, a także ciekawostkami czy grami słów. Można będzie także odbyć praktyki jako młody kapłan i prześledzić codzienne obowiązki oraz karierę tego urzędnika. Przewidziana jest również wizyta u egipskich budowniczych świątyń, gdzie będzie można dowiedzieć się, jak stawiano te monumentalne budowle oraz wziąć udział w pracach budowlanych przy świątyni egipskiej. Przewidziane są zajęcia praktyczne oraz gry.

Mimo że z chmurami spotykamy się na co dzień, kryją  one wciąż sporo tajemnic. Nie rozumiemy wszystkich aspektów powstawania opadów, nie znamy do końca ich roli w systemie klimatycznym. Dlatego badamy je intensywnie, zarówno in-situ (np. prowadząc pomiary z pokładu samolotu), jak i w laboratoriach i wirtualnym świecie modelowania numerycznego. Na wykładzie opowiem o najnowszych wynikach tych badań.