wykład

Co łączy średniowieczne wyobrażenia chrześcijańskiego Ziemskiego Raju i krainy wróżek? Upływ czasu. A właściwie jego brak. Sięgniemy do irlandzkiej mitologii, aby dowiedzieć się, co przytrafiło się wielkiemu bardowi Oisínowi, gdy pokochał złotowłosą wróżkę, i jak poznał św. Patryka… trzysta lat później. Pochylimy się nad średniowiecznym romansem rycerskim Sir Orfeo (XIII/XIV w.) będącym reinterpretacją greckiego mitu: Orfeusz jest królem, a jego żona, Heurodis, zostaje uprowadzona przez wróżki do ich królestwa, gdzie czas stoi w miejscu, a porwani śmiertelnicy trwają w zawieszeniu. Wreszcie zastanowimy się nad wizją Ziemskiego Raju w Żegludze św. Brendana Opata. Czy to możliwe, że wizja raju na ziemi i pogańskiego królestwa wróżek mają ze sobą coś wspólnego?

Metody sztucznej inteligencji czy uczenia maszynowego (ang. machine learning ML) pojawiają się w bardzo wielu dziedzinach życia. Stykamy się z nimi każdego dnia poczynając od algorytmów stosowanych w  popularnych sieciach społecznościowych przez obsługiwanych głosowo asystentów na samochodach autonomicznych kończąc. Nie jest  zaskakującym, że metody te są używane w wielu innych dziedzinach, w których istotne jest rozwiązywanie złożonych problemów np. w  zastosowaniach medycznych oraz badaniach naukowych.

Metody uczenia maszynowego stosujemy w badaniach prowadzonych w  projekcie Jagiellonian PET. Naszym celem jest opracowanie  nowatorskiego skanera pozytonowej tomografii emisyjnej PET, który  pozwala na jednoczesne obrazowanie całego ciała pacjenta będąc tańszym  w produkcji od obecnych rozwiązań konwencjonalnych. Tomograf taki  pozwoli na bardziej precyzyjne diagnozowanie nowotworów między innymi  przez wykorzystanie nowych technik obrazowania. Algorytmy uczenie maszynowego mogą znaleźć zastosowanie  na różnych  etapach przetwarzania danych zebranych skanerem takich jak wstępna  analizy sygnałów, rozwiązywania problemu zakłóceń  czy wyszukiwania  anomalii w obrazach tomograficznych.

W trakcie prezentacji opowiemy o zasadach działania wybranych algorytmów ML korzystając z interaktywnych przykładów. Krótko omówimy  w jakich dziedzinach są one powszechnie stosowane. Następnie  przybliżymy ideę tomografii PET. W trzeciej części prezentacji   przedstawimy jak metody uczenia maszynowego mogą wspomagać rozwój nowych technik obrazowania. Przedyskutujemy przykładowe problemy napotykane w obrazowaniu PET oraz  pokażemy jaki zysk można osiągnąć stosując uczenie maszynowe, kontrastując je z podejściem klasycznym.

Jak to możliwe, że na podstawie rozmów z około tysiącem respondentów można coś powiedzieć na temat opinii mieszkańców prawie czterdziestomilionowego kraju? A gdybyśmy rozmawiali tylko z setką osób? A co gdybyśmy chcieli zrobić badanie wśród mieszkańców Chin, których jest ok. półtora miliarda? Czy wówczas badanie na tysiącu respondentów wystarczyłoby, czy byłoby za małe? Co sprawia, że przewidywane przez badania opinii publicznej wyniki wyborów w gruncie rzeczy są bliskie oficjalnym wynikom wyborów? Czy to zwykły fart, manipulacja, czary, czy też w tym szaleństwie jest jakaś metoda? W trakcie spotkania będziemy odpowiadać na te i inne pokrewne pytania. Głównym jego tematem będą jednak naukowe podstawy metody reprezentatywnej. Za pomocą intuicyjnych przykładów i symulacji zaprezentowane zostaną podstawy rachunku prawdopodobieństwa i własności centralnego twierdzenia granicznego. Dzięki zastosowaniu centralnego twierdzenia granicznego, wnioskowanie o wielkiej populacji na podstawie małej próby jest naukowo uzasadnione. Spotkanie będzie miało formę konwersatorium, z elementami interakcji z publicznością.

Adresowane jest do szerokiego grona odbiorców – dobre oceny z matematyki nie są wymagane.

Wino było bez wątpienia jednym z najważniejszych dóbr konsumcyjnych w starożytności. Szacuje się, że przeciętny Rzymianin konsumował 0,5-1 litra wina dziennie i zaczynał już od śniadania! Oznacza to, że uprawa winorośli, a także produkcja wina i handel nim stanowiły ważny element gospodarki antycznej. Z kolei konsumpcja wina i jego użycie do celów religijnych było istotnym aspektem antycznej kultury. Jakie wina najbardziej lubili starożytni mieszkańcy Italii? Skąd je sprowadzali? Czym różniły się wina starożytne od dzisiejszych? 

Wraz z postępem nauki wiedza o tym, jak geny wpływają na nasze codzienne życie staje się coraz większa. W mowie potocznej na geny zrzucamy odpowiedzialność za wiele aspektów codziennego życia, niezależnie od tego, jak duży jest ich faktyczny wpływ. Mówimy na przykład, że efekty naszej pracy na siłowni zależą od „genetyki, że to geny” decydują o naszych zmarszczkach albo, że „geny” są odpowiedzialne za nasz charakter. Niemniej geny są jak kamień węgielny, stabilny i solidny fundament, który co prawda jest podstawą naszego organizmu, ale w rzeczywistości dość trudno go zmienić w trakcie życia.

A przynajmniej tak myślano dopóki nie odkryto czynników epigenetycznych. Wtedy okazało się, że istnieją mechanizmy będące dynamicznymi włącznikami i wyłącznikami stosunkowo statycznych genów, odpowiedzialne za to, jak nasze komórki reagują na zmieniające się środowisko. Dziś wiemy, że to one odpowiadają za wiele zmian w funkcjonowaniu naszego organizmu przypisywanych na co dzień genom. Wpływają one m.in. na powstawanie nowotworów, chorób układu krążenia i cukrzycy. Wiąże się je z otyłością i starzeniem. A co najważniejsze, w przeciwieństwie do genów, na czynniki epigenetyczne mamy konkretny wpływ. Okazuje się bowiem, że najłatwiej zmieniać je stylem życia, w tym na przykład dietą.

Na tym spotkaniu dowiecie się, czym w ogóle są czynniki epigenetyczne, jak wpływają na geny i jaki to ma związek z tym, co jemy. Opowiem Wam, dlaczego zielona herbata może chronić nas przed nowotworami, co ma wspólnego czosnek z białkami stanowiącymi rusztowanie dla DNA oraz dlaczego dieta matki może mieć wpływ nie tylko na dzieci, ale i na jej wnuki. 

Olejowiec gwinejski, popularnie zwany plamą olejową, to najbardziej wydajna spośród wszystkich wykorzystywanych obecnie roślin oleistych. Niestety może być uprawiany wyłącznie na terenach wokół równika, czyli tam, gdzie występują pierwotne lasy deszczowe. Dowiedz się, czy możemy pozyskiwać olej, ograniczając przy tym wylesianie, oraz czy nasze wybory konsumenckie mają znaczenie.

W latach 2021-2022 systematycznie publikowane będą kolejne dokumenty VI Raportu IPCC o zmianie klimatu (6th IPCC Assesment Report, https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar6/). Pierwszym dokumentem jest raport I Grupy Roboczej podsumowujący stan wiedzy naukowej (Physical Science Basis, https://www.ipcc.ch/report/sixth-assessment-report-working-group-i/), przygotowywany przez ponad 230 autorów, naukowców z całego świata. Co nowego w tej części? O tym opowiem w trakcie wykładu.

Na liście niepowetowanych strat polskich zbiorów naukowych i artystycznych znajdują się zbiory Towarzystwa   Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Mało kto wie, że w Pałacu Staszica znajdował się oryginalny karton Rafaela. Po upadku powstania listopadowego zbiory bezpowrotnie opuściły dedykowany im gmach. W okresie międzywojennym w wyniku traktatu ryskiego udało się część z nich rewindykować. Współcześnie są one rozproszone, wiele z nich poszukiwane nadal.

Wysiłek fizyczny to praca mięśni szkieletowych, której towarzyszą czynnościowe zmiany w organizmie. W zależności od typów skurczów mięśni rodzaje wysiłków fizycznych dzielimy na wysiłki dynamiczne i wysiłki statyczne. Podejmowanie wysiłku fizycznego wiąże się z pracą mięśni szkieletowych, której towarzyszy szereg zmian adaptacyjnych w obrębie poszczególnych narządów i układów. Zmiany te zależą od rodzaju skurczów mięśniowych, wielkości grup mięśniowych zaangażowanych w podejmowanie określonego typu wysiłku fizycznego oraz jego intensywność. Z prezentacji dowiesz się, jakie są mechanizmy fizjologiczne reakcji układu krążenia i układu oddechowego na wysiłek fizyczny oraz jakie są fizjologiczne zmiany treningowe w czynności układu krążenia.

Większość z nas ma w życiu momenty, w których dąży do tego, aby zmieniać swoje nawyki na lepsze. Niezależnie od przyczyn i pobudek nami kierujących, warto wprowadzać nawet drobne pozytywne nawyki, takie jak regularna, systematyczna aktywność fizyczna, które w dłuższej perspektywie wyjdą nam na dobre. Jak być systematycznym? Jak sprawić, by działania zamieniły się w nawyki? Jakie czynności wpłyną pozytywnie zarówno na nasze zdrowie psychiczne, jak też fizyczne? Czy zawsze sport to zdrowie? Czy są takie stany w naszym organizmie, które powodują, że powinniśmy unikać wysiłku fizycznego? Czy cukrzyca, a może ciąża, są przeciwwskazaniami do stosowania wysiłku fizycznego? Dowiecie się z prezentacji. Zapraszamy na zajęcia i warsztaty.

Wykład będzie trwał około 60 minut, na koniec zajęć (około 30 minut) zostanie przeprowadzony eksperyment interaktywny, dzięki któremu przekonamy się, że ruch pozytywnie wpływa również na uczenie się.

Podczas wykładu zostaną przedstawione istniejące rozwiązania robotów-telemanipulatorów chirurgicznych i medycznych stosowane w praktyce medycznej oraz nowe koncepcje takich robotów i doświadczenia własne autora z zakresu projektowania i konstrukcji manipulatorów do zastosowań w medycynie.

Zostanie zaprezentowane spektakularne zastosowanie robotów chirurgicznych wykorzystywanych do operacji minimalnie inwazyjnych serca dotyczących wykonywania tzw. by-passów w chorobie niedokrwiennej serca. Najbardziej znane roboty dla chirurgii to AESOP i ZEUS oraz daVinci produkcji USA. W referacie zostanie przedstawiona typowa procedura stosowana w chirurgii z użyciem robota-telemanipulatora, w którym narzędzia są sterowane zdalnie, zaś kamera endowizyjna, przekazująca obraz operowanego miejsca, jest sterowana głosem. Stosowana jest tu technika endoskopowa, w której wprowadza się do ciała pacjenta narzędzia laparoskopowe zamocowane do ramion robota i specjalny układ optyczny - obrazowód z kamerą i źródłem światła. Ramiona robota kopiują ruchy rąk chirurga, ale są o wiele precyzyjniejsze, ponieważ drżenie rąk chirurga nie przenosi się na ramiona robota.

Ta nowa technika stała się obecnie bardzo atrakcyjna i dynamicznie się rozwija, brak jeszcze jednolitych standardów technicznych i projektowo-konstrukcyjnych w tym zakresie i wiele zagadnień czeka nadal na rozwiązania. Można je uzyskać na drodze analizy odpowiednio sformułowanych modeli uwzględniających specyfikę podejmowanych zagadnień z pogranicza anatomii, medycyny, biomechaniki i inżynierii medycznej – w referacie zostaną przedstawione nowatorskie metody projektowania i konstruowania innowacyjnych rozwiązań manipulatorów do zastosowania w medycynie.

Prezentujemy historię Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800-1832) oraz dokonania jego członków - polskich i obcych uczonych, pisarzy, poetów, artystów i działaczy. Celem TPN było popieranie twórczości i aktywności we wszystkich dziedzinach nauki i kultury polskiej, wymiana informacji o wydarzeniach naukowych w kraju i za granicą, utrzymywanie kontaktów z zagranicznymi instytucjami naukowymi , gromadzenie zbiorów muzealnych  i bibliotecznych, organizowanie rocznic narodowych i popularyzacja wiedzy, TPN dbało o zachowanie języka polskiego oraz literatury i tradycji narodowych w czasach, kiedy Polski nie było na mapach świata

Na wykładzie przedstawię klasyczny problem współczesnej teorii gier -  grę Pułkownik Blotto. W grze tej dwóch graczy, każdy bez wiedzy o decyzji drugiego gracza, rozdziela swoje oddziały pomiędzy kilka pól bitew. Celem każdego z graczy jest zdobycie przewagi na większej liczbie pól niż przeciwnik. Gra Pułkownik Blotto została zaproponowana przez Emila Borela w 1921 w celu zilustrowania przydatności strategii losowych. Okazuje się, że optymalnym dla każdego z graczy jest losowe wybieranie przydziału oddziałów do pól bitew tak, by być jak najbardziej nieprzewidywalnym dla przeciwnika. Ten prosty model konfliktu ma wiele zastosowań, od oczywistych zastosowań militarnych po rywalizację wyborczą, rywalizację marketingową, czy bezpieczeństwo sieci komputerowych. Na wykładzie opowiem o tym, co wiemy o optymalnych przydziałach losowych dla graczy oraz wspomnę o tym, czego jeszcze nie wiemy.

Wykład związany będzie z geografią starożytną oraz międzykontynentalnymi wyprawami handlowo-eksploracyjnymi.

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy ze zjawiskiem mgły - głównie mgły radiacyjnej, podstaw fizycznych jej powstania, rozwoju oraz zaniku. Pokazany będzie wpływ zmian klimatu na mgły nad Polską. Przedstawione zostaną wyniki pokazujące jak w ostatnich dekadach zmienia się liczba dni z mgłą i związek tych zmian ze stopniem zanieczyszczenia powietrza. Pokazane zostaną również wyniki badań nad strukturą mikrofizyczną mgieł nad Polską prowadzonych w Instytutu Geofizyki UW.

Tematem spotkania weekendowego będzie omówienie charakteru i wybranych wątków wczesnej twórczości Zofii Nałkowskiej w kontekście twórczości George Sand, zwłaszcza jej powieści Lelia (1833, przeredagowana, druga wersja, z którą zapoznała się Nałkowska – 1839). Wątek lektury Sand pojawia się w drugim tomie dziennika Nałkowskiej; temat Lelii wypływa już w pierwszym dziennikowym wpisie i powraca kilkakrotnie. Pokażę, że choć Nałkowska odnosi się w swoich uwagach przede wszystkim do poetyki Lelii, dostrzegając – krytycznie –  pewne podobieństwa ze swoją wczesną twórczością, a także z poetyką Poganki Żmichowskiej, i czyniąc z Lelii pewien – negatywny – punkt odbicia ku mającej powstawać w następnych miesiącach Narcyzie, problematyka jej wczesnych powieści posiada w rzeczywistości zaskakujące punkty styczne z Lelią i innymi powieściami Sand, które być może Nałkowska poznała nieco wcześniej (zwłaszcza Isidorą, 1845). Jest to przede wszystkim wątek poszukiwania pełni kobiecej egzystencji poza tradycyjnymi rolami przypisanymi kobietom i poczucie alienacji kobiety niezwykłej – intelektualistki/artystki/reprezentantki trzeciej płci – w obowiązujących formach relacji kobiet i mężczyzn. Zarówno Lelia, jak na przykład Janka z Kobiet, odmawiają wejścia w przewidziane dla kobiety role: kochanki, narzeczonej/żony lub kurtyzany, sprawiając wrażenie kobiet dążących do zajęcia pozycji dominującej czy narcystycznej, co jednak jest mylące w zestawieniu z ich prawdziwymi motywacjami, którymi są potrzeba niezależności i uchronienie się od zajęcia pozycji ofiary; obie bohaterki problematyzują swoje poszukiwania dogodnej dla siebie (ale być może nieistniejącej) pozycji; dużą rolę w dojrzewaniu ich ostatecznych życiowych decyzji odgrywa także spotkanie z kobiecymi sobowtórami zajmującymi pozycję – na pozór najbardziej niezależną w ich własnym rozumieniu – kurtyzan. Swoiste bycie tych bohaterek ponad płcią i pragnienie tanatyczne znajduje tu ujście w podobnych, naznaczonych tragicznym niespełnieniem i brakiem wyborach – bliskich samobójstwu – intelektualistki/artystki. Spróbuję rozważyć to ciekawe podobieństwo w kontekście nawiązywania do podobnych tradycji literackich (bohaterka gotycka) i ideowych (saint-simonizm i socjalizm utopijny). Zastanowię się także, czy w świetle wyznania Nałkowskiej o dużym znaczeniu Sand na wczesnym etapie jej życia intelektualnego, można powiązać postawę Sand z ideą pełni kobiecego życia u wczesnej Nałkowskiej.

Organizm człowieka od pierwszych chwil po narodzeniu zasiedlany jest przez liczne mikroorganizmy (bakterie, grzyby, wirusy). Mikroorganizmy te stanowią mikroflorę fizjologiczną. W ostatnich latach termin –  mikroflora fizjologiczna – zastępowany jest określeniami mikrobiota bądź mikrobiom, jednakże terminy te nie są tożsame.  

Pojęcie mikrobiomu odnosi się do zbioru genomów mikroorganizmów zasiedlających daną niszę ekologiczną, np. organizm człowieka. Termin mikrobiota określa wszystkie mikroorganizmy występujące w danym organizmie, zarówno te, które są dla niego przyjazne, jak i chorobotwórcze.

Szacuje się, że liczba komórek mikroorganizmów zasiedlających organizm człowieka wynosi około 39 bilionów, a ich masa może stanowić nawet 3 kilogramy. Mikroorganizmy w organizmie człowieka występują m.in.: na skórze, w jamie ustnej  i górnych drogach oddechowych, w przewodzie pokarmowym oraz układzie rozrodczym.

W trakcie prezentacji przedstawione zostaną: mikroorganizmy zasiedlające organizm człowieka, ich rola w funkcjonowaniu organizmu człowieka i ich znaczenie dla zdrowia. Omówione zostaną także czynniki środowiskowe /składniki pożywienia, zwyczaje higieniczne, kosmetyki, antybiotyki, środki odkażające/ wpływające na modyfikację składu mikroflory fizjologicznej i jej konsekwencje. Uczestnicy spotkania dowiedzą się także: czy bakterie stanowiące mikroflorę fizjologiczną mogą stać się przyczyną zakażenia? czy w przebiegu różnych chorób skład mikroflory fizjologicznej jest odmienny niż w stanie zdrowia? czy i jak można modyfikować skład mikroflory fizjologicznej oraz jak może to wpływać na nasze zdrowie?

Wykład będzie trwał około 60 minut, po czym pozostanie 30 minut na pytania, dyskusję oraz pokaz mikroorganizmów pod mikroskopem.

Jak zmieniała się wiedza o chorobie Parkinsona i zaburzeniach pozapiramidowych? Wykład ma na celu zapoznanie uczestników z polskim wkładem w rozwój tej wiedzy. Przedstawione zostaną dotychczasowe doświadczenia oraz perspektywy na przyszłość w leczeniu choroby Parkinsona.

W Europie zachodzą głębokie zmiany demograficzne, społeczeństwa starzeją się, dzieci rodzi się coraz mniej, a liczba Europejczyków zmniejsza się. Czy zatem mamy do czynienia z kryzysem demograficznym? Podczas wykładu analizowane będą uwarunkowania społeczne, kulturowe i ekonomiczne procesów demograficznych w Europie, w tym zmiany modelu rodziny, wzorów dzietności, stylu życia, sytuacji gospodarczej, modeli polityki rodzinnej. Jak te procesy zachodzą w wybranych państwach europejskich? Czy w Polsce mamy do czynienia z zapaścią demograficzną? Jakie są konsekwencje tych zmian, jakie prognozy?

Jak wygląda i działa owadzi mózg? Jakie organizmy żyją w jelitach much, mrówek, mszyc i chrząszczy? Czy trzmiele uczą się przez podglądanie sióstr? Dlaczego normalnie agresywne mrówki stają się nagle potulne jak baranki? Czy zastanawialiście się kiedyś, co tak naprawdę decyduje o tym, jak zachowa się dany owad, czy jest to raczej jego układ nerwowy, czy raczej są to sterujące nim symbionty? Zapraszamy na wykład, w którym Marta Golańska - specjalistka od owadzich głów, oraz Igor Siedlecki - specjalista od owadzich symbiontów, spróbują przekonać się nawzajem, że to właśnie w ich specjalizacji kryje się recepta na owadzi behawior.

Często słyszy się stwierdzenia, że pisanie dobrych tekstów to sztuka, a z duszą artysty trzeba się urodzić. Zapewne: pisanie to sztuka, ale można się jej nauczyć. Dobre i ciekawe pisanie wiąże się z odpowiednim przygotowaniem warsztatu, a niekiedy także opanowaniem sztuczek retorycznych i językowych. Dobre i ciekawe pisanie polega również na unikaniu błędów w zakresie kompozycji i stylu. Warto też wiedzieć, jakie słowa i zdania przyciągają uwagę czytelnika i co sprawia, że komuś chce się (lub nie) czytać felieton, esej czy recenzję. Celem wykładu jest dostarczenie słuchaczkom i słuchaczom wskazówek i przestróg. Wykład będzie trwał około 50 minut, po czym pozostanie 20 minut na pytania oraz dyskusję.

Dlaczego polski proces karny nie wygląda jak ten na zagranicznych filmach? Jaką rolę w systemie anglosaskim odgrywają przysięgli, sędziowie i precedensy? Spotkanie prowadzi sędzia Natalia Maszkiewicz. 

Niezależnie rozwijające się cywilizacje dziś znalazły się w sytuacji umożliwiającej samookreślenie się wobec siebie. W odniesieniu do Europy i Indii ułatwia to ich wspólne indoeuropejskie „DNA”. To DNA „...z pewnością możemy odnaleźć w językach, którymi się posługuje ponad dwa miliardy ludzi. Nie…..możemy uwolnić się od tej schedy jeżeli posługujemy się językiem indo-europejskim. Nie jesteśmy w stanie  zadać pytań ‘gdzie?’, ‘kiedy?’, ‘kto?’ lub ‘jak?’…….albo wyrazić naszych najbardziej podstawowych działań bez częstego odwoływania się do odziedziczonego systemu mowy, w którym nasi językowi przodkowie mieli udział 6000 lat temu.” (Mallory, J.P).

Stała Hubble'a jest jednym z fundamentalnych parametrów kosmologicznych opisujących Wszechświat i jego przyszłość. Po raz pierwszy wyznaczył ją niemal sto lat temu amerykański astronom Edwin Hubble, otrzymując wartość kilkakrotnie większą od przyjmowanej obecnie. Wykład omawia historię jej pomiarów i przedstawia związane z nimi problemy. Utrzymująca się kilkuprocentowa rozbieżność między wynikami pomiarów prowadzonych różnymi metodami urosła ostatnio do rangi jednego z najpoważniejszych problemów astronomii. Znaczący udział w jego rozwiązywaniu mają astronomowie polscy.