Uniwersytet Warszawski

Jesteś ekspertem od zadawania pytań, na które nie ma łatwych odpowiedzi? Uchodzisz za znawcę myśli filozoficznej? A może dopiero rozpoczynasz swoją przygodę z filozofią? Niezależnie od stopnia zaawansowania – wszystkich miłośników myślenia zapraszamy do udziału w filozoficznej grze terenowej. W niecodzienny, aktywny sposób będziecie mogli poszerzyć swoją wiedzę filozoficzną oraz sprawdzić się w logicznym myśleniu i argumentacji. Podzieleni na drużyny odkryjecie zakamarki Kampusu Głównego Uniwersytetu Warszawskiego, spotykając po drodze filozofów z różnych epok i mierząc się z rozmaitymi filozoficznymi wyzwaniami.

Filozofowie XVII i XVIII wieku wiele uwagi poświęcali uczuciom czy, jak byśmy dzisiaj powiedzieli, emocjom. Jednocześnie, raczej nie traktowali teorii uczuć jako całkiem odrębnej problematyki. Rozwijali ją w szerszym kontekście, na przykład w obrębie rozważań dotyczących wiary i nawrócenia (Pascal) lub moralności (Hume, Spinoza). Te odległe próby ujęcia natury emocji – proponowane na długo przed powstaniem współczesnych nauk kognitywnych – okazują się zaskakująco przekonujące i trafne z perspektywy współczesnej filozofii umysłu i psychologii poznawczej. W wykładzie naświetlam te podobieństwa i próbuję odpowiedzieć na pytanie o ich źródło.

Kampania wyborcza to dla polityków czas obietnic i intensywnych starań o jak najkorzystniejszy wizerunek. Jak partie i kandydaci radzą sobie z wyborem treści prezentowanych w tym czasie? W trakcie wykładu zostanie pokazane, w jaki sposób systematycznie badać strategiczny dobór tematów kampanii wyborczej. Zostaną zaprezentowane i przeanalizowane niektóre strategie polskich partii politycznych z okresu 1991-2019 związane z wyborem podejmowanych tematów oraz stosowaniem kampanii negatywnej. Na koniec spotkania przyjrzymy się trwającej kampanii przed wyborami parlamentarnymi 2023 roku.

Załóżmy, że skonstruowano urządzenie, które potrafi prowadzić z nami rozmowę na dowolny temat. Robi to tak sprawnie, że w sytuacji, gdy nie widzimy swojego rozmówcy, nie jesteśmy w stanie zorientować się, czy jest nim człowiek, czy maszyna. Czy to wystarczy, by powiedzieć, że owo urządzenie myśli w takim sensie, w jakim człowiek myśli? Czy zbudowany na dowolnym podłożu, odpowiednio zaprogramowany system fizyczny, wyposażony w określone wejście i wyjście, może posiadać umysł? W trakcie wykładu poszukamy odpowiedzi na te pytania.

Z pozoru między naukami społecznymi a psychoanalizą jest przepaść: nauki społeczne badają życie zbiorowe, psychoanaliza dotyczy tego, co jednostkowe – a nawet więcej, tego, co w każdej jednostce osobne i unikalne. A jednak klasycy psychoanalizy mieli wiele do powiedzenia o społeczeństwie i kulturze. Wykład będzie zaproszeniem do powiązania idei Sigmunda Freuda i Jacquesa Lacana z badaniem społeczeństwa, a skoncentrowany będzie na kilku stopklatkach z prac klasyków psychoanalitycznej teorii.

W czasie pokazów, prowadzonych przez członków Koła Naukowego "Nanorurki" będziecie mieli okazję wziąć udział w kilku niezwykle ciekawych eksperymentach. Czy wiecie, że do zapłonu paliwa nie jest konieczna świeca z iskrą? Tak jest w przypadku działania silnika wysokoprężnego, czyli silnika Diesla. W jednym z doświadczeń, które  zaprezentujemy na naszym stanowisku będziecie mogli zobaczyć, jak dzięki dynamicznemu sprężaniu powietrza w tłoku dochodzi do samozapłonu. W czasie pokazu będziecie też mogli samodzielnie sprawdzić, używając wskaźnika laserowego, czy w danej probówce obecne są nanocząstki, zobaczyć formowanie się nanogwiazd złota, a także dowiedzieć się, czy nanotechnologia może zmienić oblicze technologii i medycyny. 

Kto z was miał okazję zobaczyć, jak zbudowana jest sonda kosmiczna? Podczas tegorocznego Festiwalu Nauki będziecie mogli obejrzeć modele takich sond wykonanych przez członków Koła Naukowego Geofizyki UW – sondy Insight, która przeprowadziła badania na powierzchni Marsa oraz sondy Europa Lander, którą NASA planuje wysłać na jeden z księżyców Jowisza, Europę, w celu m.in. pobrania i analizy próbek geologicznych pod kątem występowania organizmów żywych.  

Półtora tysiąca lat temu w indyjskiej Nalandzie, najstarszej międzynarodowej uczelni na świecie, zegar wodny odmierzał czas, a bębny oznajmiały rozpoczęcie bloków zajęć z takich dziedzin, jak matematyka, astronomia, medycyna czy architektura. Sława uniwersytetu stanowiącego część wielkiego klasztornego kompleksu przyciągała studentów/tki z całego subkontynentu indyjskiego, a także z Tybetu, Chin czy dalekiej Japonii. Tylko co czwarta osoba pomyślnie przechodziła proces rekrutacji, by rozpocząć wolne od opłat trzyletnie studia pod okiem mniszej kadry tworzonej przez wielkie osobistości intelektualnej sceny klasycznych Indii, w tym słynnego logika Dharmakirtiego (który ubolewał, że nikt go rozumie). W związku z tym, że uniwersytetem zarządzała buddyjska sangha, Nalanda była uczelnią otwartą nie tylko dla mężczyzn – i nie tylko dla buddystów. Z drugiej strony, będąc częścią kompleksu klasztornego, Nalanda wymagała od podejmujących studia, że będą podążali za surową dyscypliną monastyczną. A jak było w praktyce? Co odnajdujemy dziś w ruinach potężnego kompleksu? Jak wyglądało życie w murach tego i innych buddyjskich uniwersytetów w Indiach? Niniejsze wystąpienie poprowadzi słuchaczy od buddyjskiej idei powszechności edukacji przez rozwój wielkich uczelni aż do upadku ich i samego buddyzmu w Indiach w okolicach 1200 r. 

Nauka uprawiana w średniowieczu w państwach islamu osiągnęła bardzo wysoki poziom i znacząco zainspirowała rozwój nauki w średniowiecznej Europie. Podobnie jak muzułmanie korzystali z dorobku kultury greckiej i innych, tak potem Europa przejęła i rozwijała dziedzictwo muzułmańskie. Wśród licznych nauk, którymi zajmowali się muzułmanie można wymienić alchemię, która w niektórych kręgach była uznawana za naukę tajemną i bliską magii, której treści miały być znane tylko wtajemniczonym. Nie jest to cała prawda o alchemii muzułmańskiej, gdyż oprócz nurtu ezoterycznego, blisko związanego z magią i okultyzmem, rozwinął się w niej też też nurt doświadczalny, który stworzył podstawę do późniejszego rozwoju chemii.

Alchemia muzułmańska łączy się z nurtem hermetycznym i legendarną postacią Hermesa Trismegistosa, który miał wygrawerować na szmaragdzie i umieścić w swoim grobowcu słynny traktat alchemiczny Tablica szmaragdowa, znany z przekładów na łacinę. Należy on do nurtu alchemii alegorycznej, zakładającej ścisły związek między światami niebieskim i ziemskim, obydwa są bowiem przeniknięte przez duszę. Miał się tam też znajdować sekret kamienia filozoficznego, celu poszukiwań wszystkich alchemików, czyli legendarnej substancji zamieniającej metale nieszlachetne w szlachetne. Innym celem poszukiwań alchemików był eliksir nieśmiertelności, służący zatrzymaniu u człowieka procesu starzenia i zapewnieniu mu wiecznego życia. Autorzy z nurtu alegorycznego opisywali procesy chemiczne w sposób zawiły, pełen niedomówień i alegorii, dając do zrozumienia, że alchemia jest nauką tajemną, przeznaczoną tylko dla wyjątkowych ludzi, którzy mogą zgłębić tajemnice przedłużonego życia czy bogactwa.

W alchemii doświadczalnej najważniejszymi postaciami byli Dżabir Ibn Hajjan (VIII-IX wiek), którego imię wiąże się z korpusem traktatów napisanych prawdopodobnie przez różnych autorów, oraz Ar-Razi (IX wiek). Twórczość tego drugiego to apogeum alchemii łacińskiej – stworzył jasną systematykę i dużo pracował w laboratorium, a jego miano łączy się z takimi procesami jak destylacja, wypalanie, przygotowywanie roztworów, sublimacja, amalgacja, ceracja i odparowywanie.

Zapraszamy na wykład prowadzony przez dziekanów Wydziału Fizyki UW. Tym razem zabierzemy Was w fascynujący świat dźwięków. Wyjaśnimy, co łączy dźwięki wydobywające się spod klawiszy wirtuoza z drgającym wahadłem.Opowiemy jak powstaje i jak rozchodzi się dźwięk w różnych środowiskach, jak można go wykrywać. Liczymy na pozytywne wibracje! 

Ustalenia naukowe wydają się być niezależne od kultury, w której żyjemy. Zachód wypracował głębokie przekonanie, że cywilizacja oparta na myśli oświeceniowej i związanej z nią nauce i edukacji jest jedyną właściwą drogą linearnego rozwoju. W oparciu o to przekonanie w okresie kolonialnym Europejczycy podejmowali misję cywilizacyjną, która jawiła się wówczas jako sposób na umożliwienie mieszkańcom innych części świata uczestniczenia w życiu na wyższym poziomie: intelektualnym, kulturowym, nawet moralnym. Tym samym promowane było zachodnie rozumienie badań naukowych i ich weryfikacji.

Badacze postkolonialni podważając uniwersalność takiego spojrzenia i nie zgadzając się na wtłaczanie wszelkich kultur w europejskie schematy myślenia stworzyli możliwości dla odmiennych interpretacji zachodzących procesów czy opisu świata. W tym duchu myśliciele o afrykańskich korzeniach w odpowiedzi na kolonialne „zniewolenie umysłu” zaoferowali własne podejście. Jest to między innymi idea afrykańskiego renesansu stworzona w latach 40. XX wieku przez Cheikha Anta Diopa, piszącego po francusku senegalskiego myśliciela, który rzucił wyzwanie obowiązującemu spojrzeniu na historię Afryki. W tym co pisał mniej istotne były fakty, bardziej ideologiczny postulat, by docenić cywilizacyjne osiągnięcia Afrykanów. Pragnął osiągnąć ten cel udowadniając całkowitą afrykańskość starożytnego Egiptu i ogromny potencjał Afrykanów, który będzie można zrealizować, jeżeli stosować się będą do własnych, a nie narzuconych, wzorów kulturowych.

Na przełomie XX i XXI w. idee Diopa przypomniane zostały przez prezydenta RPA Thabo Mbekiego i są dziś nierozłącznym elementem prowadzonych w Afryce dyskusji na temat przyszłości mieszkańców tego kontynentu. W Stanach Zjednoczonych narodził się natomiast afrocentryzm - nurt, który także przeciwstawiał się europocentrycznemu podejściu do opisu procesów zachodzących w Afryce. 

Takiemu alternatywnemu spojrzeniu wielu badaczy zarzuca sprzeczność z zasadami nauki. Pozostaje jednak faktem, że jest to zjawisko skłaniające do refleksji nad tym, na ile nauka, czy też badania naukowe, są uniwersalne, na ile natomiast są uwarunkowane kulturowo.

Inwestycja pod oficjalną nazwą „Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską” – powszechnie znana jako Przekop Mierzei – budzi duże zainteresowanie w domenie publicznej i spolaryzowane emocje społeczne. Im bardziej kanał przez Mierzeję Wiślaną wpisuje się w podziały socjopolityczne istniejące we współczesnej Polsce, tym bardziej wymaga spojrzenia z większego dystansu. A taką refleksję umożliwia kulturowa historia infrastruktury w połączeniu z nautologią, tzn. wiedzą o rozwoju żeglugi i portów, oraz wiedzą o mieście, w szczególności biografią Elbląga. Interdyscyplinarny wykład będzie zawierać panoramę długich dziejów idei przekopania Mierzei Wiślanej: od XVI wieku i zatargów króla Stefana Batorego z Gdańszczanami, przez projekty z czasów przynależności Elbląga do Prus, po końcówkę XX wieku – lata po polskim przełomie ustrojowo-gospodarczym, zarazem ostatnie lata istnienia województwa elbląskiego (zniesionego przez reformę podziału administracyjnego Polski w 1999 roku). Wtedy to badania naukowe wybitnego hydroinżyniera Tadeusza Jednorała splotły się, z jednej strony, z oddolną samorządową wizją aktywizacji regionu Zalewu Wiślanego, a ze strony drugiej, z nieudanymi negocjacjami dyplomatycznymi mającymi na celu wyegzekwowanie swobodnej żeglugi polskich jednostek przez Cieśninę Piławską i rosyjską część Zalewu Wiślanego. Dzieje tej drogi wodnej są zatem ściśle powiązane z losami Elbląga jako małego wielkiego miasta, dawnego ważnego portu bałtyckiego, który dawno temu utracił swój pierwotny status i w rozmaitych kontekstach polityczno-społecznych mierzy się z tą utratą jako podstawą swojego trudnego dziedzictwa. Jak pisał krytyk kultury Neil Postman: „Wizje przyszłości zawsze bardziej dotyczą tego, gdzie byliśmy, niż tego, dokąd zmierzamy”.

Najmłodsze dzieci (i te trochę starsze) mają spontaniczną potrzebę poznawania  otaczającego je świata i przyrody, a więc nauka i ciekawość świata jest dla nich naturalna. W programie warsztatów przeznaczonych dla najmłodszych na pewno znajdzie się czas na obserwacje ulubionego przez dzieci, choć bardzo prostego wybuchu wulkanu oraz własnoręcznego stworzenia tęczy, a także kilka niespodziankowych eksperymentów. Zapraszamy najmłodszych i trochę starszych!

Mózg może się przydać do wielu rzeczy – koordynacji ruchów, spostrzegania zagrożeń, uczenia się i zapamiętywania ważnych informacji o otoczeniu itp. Przydaje się także do myślenia. Powstają więc pytania, jak w toku ewolucji mózg nauczył się myśleć, jak jego budowa mu w tym pomaga, w jakie umiejętności mózg jest wyposażony niemal od razu po urodzeniu się człowieka? Ale czy w ogóle wiemy jak mózg myśli? Jak procesy biofizyczne zachodzące w neuronach przekładają się na myśli w rodzaju „Wiem, że 2+2=4, ale mój kolega tego nie wie. Jeżeli więc schował dwa cukierki w szufladzie a [potem dołożył jeszcze dwa, a ja mu jeden zabiorę, to on tego nie zauważy”, albo że dwie kropki, cyfra „2” i napisane lub wypowiedziane słowo „dwa” znaczą to samo? Jak można zbadać myślący mózg?

Wychodząc od przykładów kilku najważniejszych dla na co dzień obszarów naszych myśli, takich jak tworzenie map umysłowych swojego otoczenia i orientowanie się w przestrzeni, podstawowe umiejętności matematyczne, czy najbardziej złożona – domyślanie się ukrytych myśli i emocji innych ludzi i przewidywanie na tej podstawie ich zachowania – pokażemy jak badania eksperymentalne nad zachowaniem zwierząt, sposobem działania ludzi, czy budowa inteligentnych robotów i zbiegają się z badaniami aktywności mózgu metodami neuroobrazowymi.

Czy turystka błądząca po mieście wróci do punktu wyjścia? Czy osoby spacerujące po parku będą często na siebie wpadać? Żeby odpowiedzieć na te pytania, opowiemy, czym jest błądzenie losowe i udowodnimy kilka jego własności. Zastanowimy się, czy błądzenie losowe jest powracające i czy odpowiedź na to pytanie zależy od wymiaru przestrzeni, po której błądzimy.

Chat GPT to narzędzie wykorzystujące sztuczną inteligencję, które w formule przypominającej dialog pozwala otrzymywać odpowiedzi na pytania zadawane w języku naturalnym. Warsztaty dotyczyć będą implementacji modeli językowych LLM (large language models) do wybranych zastosowań w obszarze multimediów. 

Celem wykładu jest przedstawienie najnowszej wiedzy na temat bilansu energetycznego nad Polską w ostatnich 4 dekadach. Okres ten charakteryzuje się bardzo szybkim podnoszeniem temperatury powietrza sięgającym 0,5 stopnia na dekadę i co jest związane ze zmianami w bilansie energetycznym. Główne zmiany wynikają z rosnącej koncentracji gazów cieplarnianych, ale również z bardzo szybkiego obniżania się stopnia zmętnienia atmosfery, wynikającego z redukcji emisji zanieczyszczeń powietrza.  Wykład będzie ilustrowany wynikami pomiarów oraz symulacji numerycznych, które pozwolą określić jakie czynniki i w jakim zakresie odpowiada za zmiany energetyczne nad Polską.

Postsekularyzm jest odpowiedzią zarówno ludzi wierzących jak i niewierzących na rosnącą polaryzację społeczeństwa. Uznaje sekularyzację za niezbywalny i pozytywny wymiar nowoczesności i jednocześnie akceptuje religie jako ważny i pozytywny element kultury. Należy podkreślić, że przedrostek „post” nie oznacza tylko zmiany pojęcia „sekularyzmu”, ale zwraca uwagę na fakt, że relacje między tak istotnymi pojęciami jak nowoczesność, pluralizm, religia i demokracja uległy radykalnym zmianom. Stało się tak przede wszystkim dlatego, że Europa, czy szerzej rzecz ujmując cywilizacja Zachodu, utraciła swoja hegemoniczną pozycję w definiowaniu rzeczywistości jako opozycji między religią a sekularyzmem. Krótko mówiąc mamy do czynienia ze zmianą paradygmatu. Tak więc postsekularyzm jest bardziej zjawiskiem kulturowym niż abstrakcyjnym pojęciem stąd propozycja definicji postaw postsekularnych: Postsekularyzm jest nie tylko sposobem myślenia, ale przede wszystkim sposobem działania, którego celem jest zbudowanie trwałych, opartych na poszanowaniu wzajemnych odrębności, struktur społecznych służących dobru wspólnemu. Najważniejszym wyznacznikiem tej nowej formy międzyludzkiej koegzystencji jest zawieszenie wartościowania konkretnych światopoglądów na podstawie kryteriów religijnych, politycznych czy narodowych, które do tej pory były elementami polaryzującymi grupy społeczne. Jedynym wyznacznikiem wartościującym jest wkład w tworzone dobro wspólne. W wykładzie zostaną podane przykłady takich postaw zarówno w USA jak i w Polsce.

Farmakopea Boskiego Rolnika (Shennong bencao《神農本草》) to najstarsze dzieło farmakopealne w historii chińskiego piśmiennictwa, w którym na przestrzeni wieków (ok. III w. p.n.e. - III w. n.e.) zebrano, usystematyzowano oraz scharakteryzowano różne surowce pochodzenia naturalnego, które były i nadal są używane przez Chińczyków, aby dbać o zdrowie i leczyć róże stany chorobowe. Sposób, w jaki przedstawiono działanie tych substancji na organizm człowieka, pozwala zrozumieć, na jakich podstawach wyrastała tradycyjna medycyna chińska. Zawarte w Farmakopei opisy ujawniają, że Chińczycy zupełnie inaczej wyobrażali sobie budowę ludzkiego ciała oraz zachodzące w nim procesy fizjologiczne, czego bezpośrednią konsekwencją jest inne definiowanie przyczyn, przebiegu i sposobów leczenia stanów chorobowych.

Głównym celem wykładu jest przybliżenie słuchaczom podstawowych informacji na temat Farmakopei Boskiego Rolnika, jej formy czyli przede wszystkim według jakiego klucza są uporządkowane i jak wyglądają opisy poszczególnych substancji oraz treści, czyli jakie surowce były uznawane za lecznicze, jak wyobrażano sobie ich działanie i co mogą ujawnić o poglądach Chińczyków na temat ludzkiego ciała.

Wyśpiewać emocje, zaimprowizować miłosny poemat, o najlepszym dniu swojego życia opowiedzieć z suspensem – z takimi i podobnymi zadaniami zmierzą się uczestnicy retorycznej gry planszowej. Śmiałków wyłonimy spośród przybyłych uczestników. Staną oni do emocjonującej rywalizacji na opowieści, których reguły wyznaczy rzut kostką. Ekwipunkiem każdego z graczy będzie jego niepowtarzalny styl, osobowość, poczucie humoru, arsenał metafor i porównań oraz własne doświadczenia. To oni, gracze, zdecydują, czy my, zgromadzona publiczność, będziemy niemym audytorium, czy może aktywnym uczestnikiem w ich rozgrywkach. Będziemy kibicować w kolejnych zadaniach, poszukiwać najskuteczniejszych sposobów na wyrażenie siebie i sprawdzać, dlaczego retoryka – choć rodowód ma antyczny – jest prawdziwą kompetencją przyszłości! 

Najmłodsze dzieci (i te trochę starsze) mają spontaniczną potrzebę poznawania  otaczającego je świata i przyrody, a więc nauka i ciekawość świata jest dla nich naturalna. W programie warsztatów przeznaczonych dla najmłodszych na pewno znajdzie się czas na obserwacje ulubionego przez dzieci, choć bardzo prostego wybuchu wulkanu oraz własnoręcznego stworzenia tęczy, a także kilka niespodziankowych eksperymentów. Zapraszamy najmłodszych i trochę starszych!

Od siedmiu lat badam organizacje alternatywne wytwarzające wartość ekonomiczną, między innymi spółdzielnie. Bardzo często powraca w moim materiale badawczym wątek współpracy, w pewien mocny i szczególny sposób. Bardzo trafnie oddaje ten sposób wypowiedź warszawskiego spółdzielcy z mojego terenu badawczego: „Im więcej ludzie działają razem, tym bardziej widzą, że mogą zrobić dużo więcej. […] Nie uczą nas tego w szkole, na uniwersytecie; cały czas jest tylko o przedsiębiorczości, konkurencji, ale nie ma o współpracy. A potem mówią, że ludzie nie współpracują i że konkurencja jest naturalna. Musimy się wszystkiego uczyć sami”.

Podczas tego wykładu pragnę przedstawić szerszy kontekst zarządzania i pokazać, jak można, nawet korzystając z wiedzy głównego nurtu, jaka jest obecnie najbardziej dostępna, wykorzystać tę wiedzę dla budowania dobra wspólnego, we współdziałaniu. Zarządzanie dla dobra wspólnego może pomóc nam w tworzeniu organizacji nastawionych na wzrost jakości życia zamiast na wzrost zysków i wskaźników finansowych.

W czasie zwiedzania krainy matematycznej abstrakcji udamy się do parku bardzo wysokich drzew, nieskończonych, a wręcz tak wysokich, że poziomów ich gałęzi nie da się ponumerować nawet liczbami naturalnymi. Będziemy zliczać gałęzie w takich drzewach i zastanawiać się jak szerokość ich koron ma się do ich wysokości, po drodze spotykając gatunki przeczące naszej prostej, wziętej ze skończonego świata, intuicji.

Program współbieżny to program złożony z wielu wykonujących się jednocześnie procesów. Najczęściej współpracują one ze sobą w celu rozwiązania pewnego problemu lub wykonania pewnej pracy. Współpraca ta często wymaga jednak wymiany informacji, np. wyników częściowych obliczonych przez poszczególne procesy. Takie wyniki częściowe mogą być na przykład zapisywane w zmiennych. Okazuje się jednak, że zmiana wartości zmiennej, nie może być wykonywana współbieżne i wymaga umiejętnej synchronizacji procesów. Na przykładzie prostych programów zobaczymy, dlaczego taka synchronizacja jest niezbędna i do jakich subtelnych błędów może prowadzić jej brak. Przekonamy się też, jak bardzo nieintuicyjna jest analiza programu współbieżnego. Na koniec zobaczymy, że wykonanie na współczesnym procesorze poprawnie zsynchronizowanego programu współbieżnego może nas mocno zaskoczyć!