Dla każdego

Inspirowana faktami symulacja rozprawy o czary, podczas której współczesna wiedza i standardy prawne zmierzą się z historycznymi przesądami.

Podczas zajęć zostaną przedstawione istniejące rozwiązania robotów-telemanipulatorów chirurgicznych i medycznych stosowane w praktyce medycznej oraz nowe koncepcje takich robotów, a także doświadczenia własne autora z zakresu projektowania i konstrukcji manipulatorów do zastosowań w medycynie.

Zostanie zaprezentowane spektakularne zastosowanie robotów chirurgicznych wykorzystywanych do operacji minimalnie inwazyjnych serca dotyczących wykonywania tzw. by-passów w chorobie niedokrwiennej serca. Najbardziej znane roboty dla chirurgii to AESOP i ZEUS oraz daVinci produkcji USA. W referacie zostanie przedstawiona typowa procedura stosowana w chirurgii z użyciem robota-telemanipulatora, w którym narzędzia są sterowane zdalnie, zaś kamera endowizyjna, przekazująca obraz operowanego miejsca, jest sterowana głosem. Stosowana jest tu technika endoskopowa, w której wprowadza się do ciała pacjenta narzędzia laparoskopowe zamocowane do ramion robota i specjalny układ optyczny - obrazowód z kamerą i źródłem światła. Ramiona robota kopiują ruchy rąk chirurga, ale są o wiele precyzyjniejsze, ponieważ drżenie rąk chirurga nie przenosi się na ramiona robota.

Ta nowa technika stała się obecnie bardzo atrakcyjna i dynamicznie się rozwija, brak jeszcze jednolitych standardów technicznych i projektowo-konstrukcyjnych w tym zakresie i wiele zagadnień czeka nadal na rozwiązania. Można je uzyskać na drodze analizy odpowiednio sformułowanych modeli uwzględniających specyfikę podejmowanych zagadnień z pogranicza anatomii, medycyny, biomechaniki i inżynierii medycznej – w referacie zostaną przedstawione nowatorskie metody projektowania i konstruowania innowacyjnych rozwiązań manipulatorów do zastosowania w medycynie.

Czy memy mogą zastąpić podręczniki, a „złote kajdanki” pojawić się w słowniku ekonomicznym? Okazuje się, że tak – o ile potraktujemy język z należytą powagą… i odrobiną dystansu. W cyfrowym świecie język nie zna granic, ani tych geograficznych, ani tych formalnych. Uczy się go nie tylko w klasie, ale też na TikToku, w komentarzach pod filmami i wśród internetowych śmiesznych obrazków. I właśnie tam badacze języka rosyjskiego upatrują szansę na skuteczną edukację – z memami, slangiem i muzyką w roli głównej. Bo kto powiedział, że dydaktyka musi być śmiertelnie poważna?

Tymczasem w świecie terminów ekonomicznych też nie jest nudno – tam rycerze (biały i szary) walczą nie na miecze, a na fuzje i przejęcia, a złote kajdanki nie są biżuterią, lecz formą lojalności korporacyjnej. Te metafory, choć brzmią jak z gry RPG, są realnym wyzwaniem dla tłumaczy i leksykografów.

A co z językiem i płcią? No cóż – stereotyp mówi, że kobiety mówią więcej. A nauka? Mówi: „to zależy”. Badania pokazują, kto częściej przerywa, kto używa zdrobnień i czy mężczyźni rzeczywiście znają wszystkie części samochodu, a kobiety – wszystkie zasady gramatyczne. Odpowiedzi szukamy nie tylko w języku, ale i w mózgu, hormonach i… bajkach. Całość spina nowoczesna leksykografia – działka, która buduje słowniki na miarę XXI wieku. Zespoły międzynarodowe, webinary, burze mózgów i kawa w litrach – tak powstają narzędzia dla tłumaczy, uczniów i wszystkich, którzy próbują zrozumieć język w jego najdziwniejszych wcieleniach. A jeśli dodamy do tego analizę języka rosyjskich mediów – od wiadomości po satyrę polityczną – dostajemy pełen obraz tego, jak słowa wpływają na światopogląd, emocje i codzienną komunikację.

Smartfon, Wi-Fi, mapy Google, media społecznościowe, płatności bezgotówkowe – technologia jest dla wielu z nas nieodłączną częścią codziennego życia. Ale co się stanie, gdy nagle wszystko przestanie działać? Gdy zniknie zasięg, a kontakt z bliskimi będzie niemożliwy? Blackout w Hiszpanii jest pretekstem do głębszej refleksji: czy jeszcze potrafimy funkcjonować offline?

Podczas wykładu porozmawiamy o tym, jak silnie uzależniliśmy się od cyfrowych rozwiązań i jak możemy przetrwać w świecie, który przestaje działać bez ładowarki. Będzie to opowieść o technologii, która zawodzi – i o ludziach, którzy muszą wtedy działać. Serdecznie zapraszam na nasze spotkanie. 

Geologia to naturalne, krystaliczne piękno, które człowiek nauczył się naśladować. W jaki sposób powstają sztuczne kryształy, jakie związki najłatwiej je tworzą i czy można je wyhodować we własnym domowym laboratorium. Poznamy tajniki chemicznego, kuchennego laboratorium i dowiemy się do czego chemia jest konieczna geologom. Te i inne wiadomości będą przedstawione w formie prostych doświadczeń wykonywanych przez same dzieci.

Mikroanalizy laboratoryjne, działania praktyczne i “artystyczne”. Ukazanie roli mikroorganizmów w procesach geologicznych - złożotwórcza i minerałotwórcza rola mikroorganizmów, oraz w ochronie środowiska (w procesach bioremediacji obszarów skażonych). Zapoznanie uczestników wydarzenia z podstawowymi technikami mikrobiologicznymi niezbędnymi w prowadzeniu badań z zakresu mikrobiologii środowiskowej. Samodzielne przeprowadzenie izolacji bakterii z różnych środowisk w celu założenia hodowli bakteryjnych. Zabawa dla najmłodszych: malowanie bakteriami własnego obrazka.

Skąd wiemy co kryje się we wnętrzu Ziemi i jakimi sposobami to sprawdzić? Poznamy budowę wnętrza Ziemi i samodzielnie wykonamy jej model. Zapraszamy na kolorowe warsztaty.

Spotkanie pod patronatem Orlen S.A. 

Odpowiemy na wiele ważnych pytań dotyczących bursztynu. Skąd wziął się bursztyn i gdzie występuje w Polsce? Jakie tajemnice skrywa w sobie? Do czego służył na przestrzeni wieków i co dziś z niego wykonujemy? Co to był szlak bursztynowy? Wykonamy niewielką bursztynową galanterię i sprawdzimy czy bursztyn można podrobić.

Pracownicy naukowi Instytutu Filozofii i Socjologii PAN uosabiają wielkich filozofów z przeszłości. Będzie można porozmawiać prywatnie z Platonem, Kartezjuszem, Heglem i innymi postaciami. Każdy z filozofów będzie przyjmował rozmówców indywidualnie lub grupowo w swoim pokoju w Instytucie, na poszczególnych piętrach Pałacu Staszica. Rozmowa może dotyczyć zagadnień filozoficznych typowych dla każdego z tych filozofów, ale można też stawiać pytania, które odwiedzający uważają za ważne. Każdy z filozofów będzie mógł odpowiedzieć bezpośrednio, ale będzie też mógł zaprosić uczestników do zwrócenia się do innego filozofa. Celem jest pokazanie, że filozofia rodzi się z pytań, jest ciekawością, poszukiwaniem, odwagą, a nawet śmiałością. Labirynt jest skierowany przede wszystkim do młodych osób, ale z przyjemnością witamy i słuchamy osób w każdym wieku.

Ponad sto lat temu Albert Einstein przewidział istnienie fal grawitacyjnych – zmarszczek czasoprzestrzeni. Przez dekady wydawało się, że ich bezpośrednie wykrycie pozostanie poza zasięgiem nauki. Aż do 14 września 2015 roku, gdy dwa interferometryczne detektory fal grawitacyjnych LIGO w USA po raz pierwszy zarejestrowały sygnał GW150914, pochodzący z kosmicznego zderzenia dwóch gwiazdowych czarnych dziur. To przełomowe odkrycie, uhonorowane w 2017 roku Nagrodą Nobla z fizyki otworzyło nowe okno na Wszechświat. Znaczący wkład w to odkrycie mieli również polscy naukowcy – 15 badaczy z grupy POLGRAW, będącej częścią międzynarodowego konsorcjum Virgo. Od tamtej pory współpraca LIGO-Virgo-Kagra zaobserwowała ponad 300 źródeł fal grawitacyjnych, mających istotne znaczenie w poznaniu natury czarnych dziur, gwiazd neutronowych, błysków gamma.

O poszukiwaniach fal grawitacyjnych, o niezwykłych odkryciach oraz dalszych perspektywach badań opowie prof. Dorota Gondek-Rosińska z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, współautorka publikacji o epokowym odkryciu.

Podczas pokazu będzie można zobaczyć roboty przemysłowe "na żywo". Są to jedne z najnowocześniejszych urządzeń aktualnie stosowanych w światowym przemyśle. Zaprezentujemy, jakie zadania mogą wykonywać roboty w warunkach pracy przemysłowej i w jakim stopniu mogą wyręczyć ludzi. Opowiemy także o istotnych zagadnieniach bezpieczeństwa pracy z robotami.

W trakcie wykładu zaprezentowane zostaną dawne i obecne sposoby wykorzystania łaźni parowej w rdzennych społecznościach na kontynencie północnoamerykańskim.

Praktyka łaźni parowej jest wykorzystywana przez ludy rdzenne Ameryki Północnej i Środkowej od około 2500 lat. Polega ona na wystawieniu ciała na działanie pary wodnej wytwarzanej przez spryskiwanie rozżarzonych kamieni wodą w zamkniętej przestrzeni. Łaźnie parowe budowano i buduje się w rozmaity sposób: są to stałe konstrukcje z kamienia lub cegły wypalanej na słońcu, na planie prostokąta lub okręgu, ale także tymczasowe konstrukcje z długich, giętkich patyków, w postaci tuneli lub kopuł, pokryte kocami lub plandekami. Praktyka łaźni parowej pełniła wiele funkcji: stanowiła ważny element publicznych ceremonii, towarzyszących objęciu władzy przez nowego władcę. W kulturach mezoamerykańskich kobiety korzystały z niej w trakcie porodu. W łaźni leczono wiele chorób. Uznawana była za miejsce narodzin i śmierci bóstw.

Podczas wykładu przedstawiony zostanie rezultat badań terenowych przeprowadzonych w meksykańskim stanie Chiapas na przełomie 2024 i 2025 roku. W górzystym regionie Altos, w społecznościach Tsotsili i Tseltali, wiele gospodarstw posiada przydomowe łaźnie i cała rodzina zażywa w nich potnej kąpieli, aby zrelaksować się po ciężkim dniu, wzmocnić swoją odporność albo wyleczyć się z grypy. Młodsze pokolenie korzysta z nich w mniejszym stopniu niż robili to babcie i dziadkowie, a jednak, w ostatnich latach praktyka znajduje zastosowanie w przypadkach nowych chorób, takich jak cukrzyca czy COVID. Jako że kobiety w wielu miejscach wciąż rodzą w domach, kiedy poród wydłuża się, kąpiel w łaźni parowej w towarzystwie położnej przynosi ulgę rodzącej i przyśpiesza poród. Łaźnia parowa w społecznościach Tsotsili i Tseltali jest niezwykle istotnym elementem ich kulturowego dziedzictwa.

Przedmiot omówienia stanowią najnowsze wyniki badań nad tematyką syberyjską, prowadzonych - w kluczu interdyscyplinarnym ze szczególnym uwzględnieniem wkładu Polaków w rozwój cywilizacyjny i kulturowy Syberii - przez literaturoznawców z IFR UW wraz z partnerami (Sekcja Badań nad Historią Syberii PAN, Muzeum Pamięci Sybiru). Omówienie obejmie inicjatywy z ostatnich lat o charakterze opracowań naukowych ("Syberia i Polska - miejsca wspólne w literaturze I historii" 2024, tematyczny numer "syberyjski" "Przeglądu Rusycystycznego", "Biblioteka Polsko-Syberyjska", przekłady, recenzje i in.) oraz konferencji naukowych (kwiecień 2023, czerwiec 2024, czerwiec 2025). 

Spotkanie poświęcone prezentacji najważniejszych osiągnięć naukowych Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Celem jest przedstawienie ILS oraz promocja naszego dorobku badawczego, podkreślając nasze sukcesy w zakresie publikacji, projektów naukowych i grantów, popularyzacji badań oraz potencjału dydaktycznego. 

Jak chronić akweny przed wysychaniem? Czym zajmuje się ambasador jeziora? W ramach spotkania zaprezentujemy węgierski film dokumentalny pt. "Jezioro Cisa - raj stworzony przez człowieka". Po projekcji odbędą się warsztaty edukacyjne, w trakcie których będzie można zadać nurtujące wszystkich pytania na temat kondycji naszych wód. O coraz bardziej  powszechnym problemie wysychających akwenów i dostępnych rozwiązaniach opowie (na żywo lub online) Dimitry Ljasuk, ambasador Jeziora Cisa na Węgrzech.

Wydarzeniu towarzyszy tematyczna wystawa plakatów pt. "W jak woda"

Film z napisami w języku polskim. Spotkanie będzie tłumaczone konsekutywnie na język polski.

Od kiedy ludzie ujarzmili ogień i zaczęli go używać jako znakomite źródło światła i ciepła, coraz mniej boimy się ciemności nocy a dzień wydłużamy niekiedy tak bardzo, że nie starcza nam czasu na sen – ale doba ma zawsze 24 godziny!

Obrót Ziemi wokół własnej osi sprawia, że dzień i noc następują po sobie z niezmienną regularnością, więc mieszkańcy naszej planety – od mikroorganizmów po człowieka – muszą posiadać mechanizmy zapewniające adaptację do tych zmian środowiska. Jest to zegar biologiczny, dla którego światło jest najważniejszym źródłem informacji. Jeśli jednak pojawia się w niewłaściwych porach i ilości, ma zły kierunek padania a także barwę i intensywność, wówczas mówimy o zanieczyszczeniu świetlnym. Niesie ono za sobą cały szereg komplikacji widocznych na różnych polach organizacji naszego życia, od astronomii po ekonomię, po drodze zakłócając funkcjonowanie ekosystemów a także fizjologię roślin i zwierząt oraz zdrowie ludzi. Co gorsza, zakres i intensywność zanieczyszczenia światłem z każdym rokiem wzrasta globalnie, co jest m.in. pochodną powszechnej urbanizacji, rozwoju przemysłu a także coraz gęstszej sieci dróg, których intensywnie oświetlane miejsca obsługi pasażerów są często zlokalizowane w terenach zalesionych, wprowadzając zakłócenia świetlne w tamtejsze ekosystemy.

Ponieważ światło nie zna granic, więc dociera również do naszych mieszkań, zakłócając zdrowy sen i sprzyjając rozwojowi chorób tzw. cywilizacyjnych. Tak przedstawiona sekwencja zdarzeń to skrót myślowy, bowiem pomija to działanie sztucznego światła w nocy (ALAN), które hamuje syntezę melatoniny, hormonu ciemności synchronizującego działanie zegara biologicznego. Ponadto – współczesny człowiek nie wyobraża sobie funkcjonowania bez permanentnie włączonych urządzeń elektronicznych, które towarzyszą mu także w nocy, a emitowane przez nie światło z dużą komponentą niebieskiego ma też istotny udział w zakłócaniu funkcji zegara biologicznego. To także prowadzi do desynchronizacji funkcji życiowych człowieka – i znowu pojawiają się choroby cywilizacyjne, u których podłoża leżą zakłócenia snu i jego jakości. Powinniśmy zatem dbać o ciemność nocy i starać się chronić nasz zegar biologiczny, do czego punktem wyjścia jest propagowanie wiedzy i świadomości tego, czym grozi niekontrolowana obecność ALAN.

Podczas pokazu będzie można zobaczyć roboty przemysłowe "na żywo". Są to jedne z najnowocześniejszych urządzeń aktualnie stosowanych w światowym przemyśle. Zaprezentujemy, jakie zadania mogą wykonywać roboty w warunkach pracy przemysłowej i w jakim stopniu mogą wyręczyć ludzi. Opowiemy także o istotnych zagadnieniach bezpieczeństwa pracy z robotami.

Pracownicy ŚLCJ oprowadzą Państwa po Laboratorium. Będzie można zobaczyć „serce” Laboratorium – czyli cyklotron, oraz usłyszeć o tym jak działa ten akcelerator. Zwiedzić będzie można też halę eksperymentów – czyli miejsce, do którego docierają wiązki ciężkich jonów przyspieszone w cyklotronie i gdzie, wykorzystując różnego rodzaju układy detektorów, prowadzi się badania z fizyki jądrowej (i nie tylko).

Zwiedzanie laboratorium poprzedzone będzie pokazem filmu animowanego "Tajemniczy Świat Jąder Atomowych", który zabierze widza w podróż do mikroświata. Pokaże, jak odkryto istnienie jądra atomowego i jak badamy jego strukturę.

Archeogenomika – dziedzina nauki, która zajmuje się odczytywaniem informacji genetycznej ze szczątków ludzkich sprzed wieków, jest coraz szerzej wykorzystywana w badaniach nad przeszłością. Z jednej strony pozwala ona na poznanie cech charakteryzujących konkretne osoby i grupy, np. poprzez identyfikację różnic między garniturem genetycznym neandertalczyków i ludzi współczesnych i idących za nimi różnic fizjologicznych, morfologicznych czy nawet behawioralnych; czy skłonności do chorób serca lodowej mumii z Tyrolu. Z drugiej zaś umożliwia śledzenie zmian sygnału genetycznego w czasie i przestrzeni świadczącego o intensywności i kierunkach mobilności ludzi w wybranym czasie i miejscu, np. ekspansję z Bliskiego Wschodu ludów rolniczych niosących tzw. „rewolucję neolityczną”. Wraz z rosnącym szybko zasobem danych archeogenetycznych jesteśmy w stanie z coraz większą precyzją wyznaczać wynikające z wzajemnego przepływu genów powiązania między żyjącymi dawno społecznościami, wskazywać kiedy, skąd i dokąd przemieszczały się większe grupy ludności, wykrywać przypadki dalszych i bliższych migracji poszczególnych osobników, odtwarzać poziom pokrewieństwa, a nawet całe drzewa rodowe, osób pochowanych na dawnych cmentarzyskach, a nawet odnajdywać krewnych pochowanych setki kilometrów od siebie nawzajem. Badania genetyczne historycznych i prehistorycznych populacji budzą szerokie zainteresowanie, a ich znaczenie zostało docenione przez komisję noblowską, która w 2022 roku uhonorowała nagrodą w kategorii fizjologii i medycyny profesora Svante Pääbo – jednego z ojców archeogenomiki. Podczas wykładu, postaram się przybliżyć metody i możliwości, ale też ograniczenia, badań nad pradawnymi genomami oraz odpowiedzieć na nurtujące Państwa pytania. 

Współczesna ukrainistyka za granicą coraz wyraźniej przekracza granice tradycyjnej filologii, otwierając się na interdyscyplinarność. W programach studiów pojawiają się przedmioty łączące językoznawstwo z politologią i socjologią – nie z potrzeby mody, lecz z konieczności badawczej. Szczególną rolę odgrywają dziś politolingwistyka i socjolingwistyka, umożliwiające analizę współczesnych dyskursów publicznych: od wypowiedzi polityków po media i język debaty społecznej. Dzięki nim możliwe jest zrozumienie nie tylko słów, ale i intencji, mechanizmów wpływu, tożsamości kulturowej oraz ukrytej gry ideologicznej.

Z perspektywy badacza interdyscyplinarność staje się kluczem do opisu zjawisk takich jak polityka językowa, dominacja językowa czy dwujęzyczność – nie tylko w Ukrainie, ale i w kontekście globalnym. Lingwistyka polityczna to obszar moich badań od ponad dekady, co znalazło odzwierciedlenie w monografii Ukraiński dyskurs polityczny w latach 2010–2014, Warszawa 2016.

Tematyka ta przenika także dydaktykę na Uniwersytecie Warszawskim, inspirując studentów ukrainistyki i kierunków międzywydziałowych do własnych analiz. Znajduje kontynuację w ich pracach i projektach doktorantów SDNH UW. Młodzi badacze zajmują się dziś problematyką dot. języka wojny, wizerunku uchodźców w mediach, bilingwizmu ukraińsko-rosyjskiego i polityką językową w kontekście integracji europejskiej. To dowód na to, że lingwistyka polityczna nie jest już marginalną dziedziną – staje się soczewką, przez którą młode pokolenie badaczy obserwuje i rozumie współczesność.

Wystąpienie analizuje krytycznie określenie „wielka kultura rosyjska”, ukazując je jako rezultat długoletniej, systemowej polityki kulturalnej prowadzonej przez rosyjskie władze – od caratu po współczesność. „Wielkość” ta nie wynika z samego dorobku artystycznego, lecz została wykreowana poprzez państwowy protekcjonizm, polegający na promowaniu wybranych twórców i nurtów zgodnych z oficjalną ideologią oraz marginalizacji głosów niezależnych, krytycznych czy mniejszościowych.

Kultura rosyjska ma charakter synkretyczny – zawiera dzieła twórców niebędących etnicznymi Rosjanami, takich jak Gogol, Ajwazowski czy Kuindży. Ich dorobek bywał zawłaszczany i włączany do rosyjskiego kanonu, co odzwierciedla imperialny mechanizm podporządkowania i kreowania hegemonicznej narracji.

Kultura była i jest w Rosji narzędziem legitymizacji władzy. Poprzez instytucjonalne wsparcie i propagandę tworzono obraz duchowej potęgi Rosji, w kontrze do Zachodu. Mit „wielkości” służył budowie narodowej tożsamości i prestiżu na arenie międzynarodowej. Także dziś, za rządów Putina, trwa promowanie konserwatywnej wizji kultury jako soft power. Na Zachodzie mit ten był często bezrefleksyjnie akceptowany – z powodu fascynacji rosyjskimi twórcami i braku dostępu do alternatywnych perspektyw.

Autor pyta: na ile „wielkość” kultury rosyjskiej jest autentyczna, a na ile to produkt ideologii i propagandy? Tekst zachęca do krytycznego spojrzenia na rosyjskie dziedzictwo kulturalne i mechanizmy jego kształtowania. Określenie "wielka" kultura rosyjska to efekt protekcjonizmu władz, które wykorzystywały ją do legitymizacji władzy i budowy imperialnego wizerunku, maskując represje i marginalizując krytyczne głosy.

Podczas pokazu będzie można zobaczyć roboty przemysłowe "na żywo". Są to jedne z najnowocześniejszych urządzeń aktualnie stosowanych w światowym przemyśle. Zaprezentujemy, jakie zadania mogą wykonywać roboty w warunkach pracy przemysłowej i w jakim stopniu mogą wyręczyć ludzi. Opowiemy także o istotnych zagadnieniach bezpieczeństwa pracy z robotami.

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, gdzie przebiegają granice ludzkiego myślenia? Na wykładzie dowiesz się, jak na to pytanie odpowiada Ludwig Wittgenstein – jeden z najwybitniejszych filozofów XX wieku. Przyjdź i zobacz, jaką fascynującą całość tworzą jego niezwykłe życie i przełomowe idee.

W ramach zajęć przybliżymy słuchaczom propozycję konstrukcji bardzo szybkiego środka transportu – Hyperloop. Przedstawimy wyniki prac dotyczące możliwości uruchomienia tego rodzaju systemu transportowego w Polsce. Skupimy się na zagadnieniach aerodynamiki, wynikających z nich ograniczeniach i możliwych rozwiązaniach. Rozważymy systemy organizacji ruchu i zapewnienia bezpieczeństwa. Będzie możliwość zajęcia miejsca w modelu kabiny takiego pojazdu oraz odbycia wirtualnego przejazdu jego symulatorem.