Polska Akademia Nauk

Probiotics are live microorganisms that, when administered in adequate amounts, confer health benefits on the host. One of the basic criteria for selecting probiotic microorganisms, including bacteria, is their ability to survive in the host's body. Adhesion, i.e. the ability of microorganisms to adhere to the intestinal mucosa, enables the colonization of the gastrointestinal tract, and thus extends the probiotic action and contributes to improving the microbiological balance of the gastrointestinal tract. Other features, such as resistance to low pH or bile salts, production of various metabolites, including substances against other, competing microorganisms, also determine the ability of bacteria to survive in the gastrointestinal tract of animals or humans. Adhesion also allows for direct contact between microorganisms and epithelial cells, which is an important factor in many of the health-promoting effects observed with probiotic strains. During the lesson, we will introduce lactic acid bacteria, a group of microorganisms that includes the largest number of probiotic bacterial strains. We will show what their cells look like, how to investigate their probiotic properties using simple microbiological and biochemical tests, and talk about research on probiotics that use modern omics techniques (genomics, metagenomics, transcriptomics, proteomics and metabolomics).

Wystawa w siedzibie Instytutu Sztuki PAN, który mieści się w zrekonstruowanym po wojnie osiemnastowiecznym pałacu Marii Radziwiłłowej, będzie symbolicznym powrotem do czasów świetności tego miejsca, stanowiąc łącznik między przeszłością a teraźniejszością. Wachlarze, które w XVIII wieku stanowiły nieodzowne akcesorium eleganckiej damy, dzisiaj nie tylko wzbudzają zachwyt, ale też są przedmiotem zainteresowania historyków sztuki.

W okresie rokoka sztuka wytwarzania wachlarzy przeżywała swój największy rozkwit. Powstające wówczas przedmioty odznaczały się wyjątkowo wysokim poziomem wykonania i wspaniałą estetyką. Pod koniec XVIII wieku reprezentowany przez nie styl stał się niemodny. Tryumfalnie powrócił do łask za sprawą Marii Karoliny de Bourbon, księżnej de Berry, która w roku 1829 wydała wielki bal kostiumowy w stylu Ludwika XV. Jego uczestnicy wykorzystali w swych przebraniach zarówno wachlarze zabytkowe, jak i je naśladujące. Moda na wachlarze neorokokowe obowiązywała mniej więcej do roku 1860. Kolejne odrodzenie tej stylistyki nastąpiło na początku XX wieku i trwało do lat 30., a nawet dłużej...

Na wystawie pokazane zostaną obiekty od XVIII wieku do współczesności, które stanowią fragment unikatowej kolekcji studyjnej Jolanty Różalskiej z Instytutu Sztuki, kuratorki wystawy i autorki m.in. książki Polski wachlarz malowany.

Podczas wykładu przeniesiemy się do świata druków kramarskich – historycznego odpowiednika dzisiejszych tabloidów i plotkarskich portali internetowych. Te przeznaczone dla masowego odbiorcy publikacje sprzedawane były tanio na jarmarkach, odpustach i pielgrzymkach, a zawierały wierszowane utwory informujące o niezwykłych i ciekawych zdarzeniach: miłości i zbrodniach, cudach i katastrofach, polityce, najnowszych modach i przełomowych wynalazkach. W różnych regionalnych odmianach zjawisko to było znane w całej nowożytnej Europie, ale w kręgu narodów słowiańskich wyjątkową popularnością cieszyło się na ziemiach czeskich. Wysoki poziom alfabetyzacji pozwolił tu na rozwój czytelnictwa wśród ludu już na przełomie XVIII i XIX wieku, a w wielu muzeach do dziś zachowały się tysiące kramarskich ulotek.

Podczas spotkania dowiedzą się Państwo, jak wyglądały i co zawierały druki kramarskie, jak brzmiały umieszczane w nich pieśni i czy naprawdę były one źródłem wiadomości o świecie, czy raczej sposobem zaspokojenia oczekiwań odbiorców, którzy podobnie jak dziś „najbardziej lubili te piosenki, które już znali”. Wystąpienie, ilustrowane przykładami z Czech i Polski, oparte jest na wieloletnich badaniach pieśni kramarskich, których zwieńczeniem była opublikowana w minionym roku książka „Mapa świata z jarmarcznej ulotki. Czeska dziewiętnastowieczna twórczość kramarska w perspektywie etnolingwistycznej”.

Sen (marzenie senne) to zjawisko interesujące ludzkość od pradawna. Świadectwa tego znajdujemy już w najdawniejszych tekstach naszej kultury.

Najstarsza znana nam koncepcja snu to koncepcja metafizyczna: pojmowanie snu jako swoistego komunikowania się człowieka z światem nadprzyrodzonym. Sen uważany był za zsyłany przez moce nadprzyrodzone przekaz: pouczenie czy ostrzeżenie dotyczące przyszłości (z takimi przekazami pojawiają się bohaterom Iliady i Odysei bóstwa albo osoby zmarłe). Dlatego przypisywano snom wielką wartość poznawczą (sny prorocze). 

Przykładem są słynne sny faraona w Biblii i ich interpretacja dokonana przez Józefa, a sposób potraktowania przez niego znaczeniowej budowy tych snów i metodę dotarcia do ich ukrytych treści można uznać za mające wiele z prekursorstwa psychoanalitycznego. W Nowym Testamencie świętemu Józefowi ukazuje się w śnie Anioł z przekazem, że ma z Marią i Jezusem uciekać do Egiptu, by uniknąć grożącego niebezpieczeństwa.

W średniowieczu uważano, że dobrym ludziom sny zsyła Bóg, a złym ludziom zsyłają je diabły. Te wierzenia wykorzystał jeszcze Mickiewicz w Dziadów części III (Anioł pojawia się w śnie głównego bohatera, diabły dręczą w śnie zbrodniczego Senatora), mimo że była to już pełnia romantyzmu, a romantyzm przyniósł całkowity przełom w rozumieniu snów. Teraz  bowiem snom nadal przypisuje się istotną wartość poznawczą, ale zupełnie inną: uznano, że w snach człowiek komunikuje się nie z światem nadprzyrodzonym, lecz z własnym, głęboko ukrytym, dostępnym pełniej lub nawet wyłącznie w snach, światem wewnętrznym.

I to już był sposób rozumienia snu bardzo bliski temu, jaki miały przynieść badania psychoanalityczne Freuda w końcu XIX wieku. Taka też koncepcja snu jako szczególnego wyrazu ukrytych prawd wewnętrznych i głębokich intuicji poznawczych kontynuowana jest w kolejnym okresie literackim (sny Izabeli Łęckiej, sny Rzeckiego w Lalce Prusa), a w wieku następnym nie tylko w literaturze, lecz także  w innych rodzajach twórczości. Niedoścignionym tego przykładem są psychoanalityczne sny bohatera w jednym z arcydzieł XX wieku, jakim jest film Ingmara Bergmana Tam gdzie rosną poziomki (projekcja będzie połączona z analizą).

Czy obcowanie ze sztuką i piękną architekturą poprawia zdrowie, nawet jeśli nie jest intencjonalne i uświadomione? Czy można to wywnioskować z dostępnych (np. w GUS) danych?
Przyjrzeliśmy się wszystkim powiatom w Polsce, sprawdziliśmy, gdzie jest najwięcej miejsc, w których można doświadczać sztuki, np. zabytkowych budowli, muzeów, galerii.

Przeanalizowaliśmy takie informacje jak liczba odwiedzin w muzeach w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, gęstość zaludnienia oraz wydatki samorządów na ochronę zabytków oraz odsetek osób z chorobami przewlekłymi. Okazało się, że duża liczba instytucji kultury częściej występuje w zagęszczonych, zurbanizowanych powiatach, gdzie kumulują się wyzwania zdrowotne typowe dla wielkich miast (smog, stres, siedzący tryb życia). Jednak tam, gdzie mieszkańcy aktywnie korzystają z muzeów, odnotowuje się niższe wskaźniki długotrwałych schorzeń. Rozszyfrujemy te statystyki, pokażemy Polskę na mapie kultury – gdzie chodzimy do muzeów najczęściej, a gdzie są białe plamy. Zastanowimy się nad paradoksem urbanizacji: dlaczego sama „bliskość kultury” nie wystarcza, by żyło się zdrowiej. Porozmawiamy o praktyce – jak samorządy i organizatorzy wydarzeń mogą zwiększyć realny dostęp do kultury dla dobra mieszkańców. 

Spotkanie skierowane jest do osób ciekawych, jak dane przestrzenne łączą się z psychologią zdrowia, planowaniem miasta i ekonomią kultury. Nie trzeba znać statystyki – wystarczy spojrzeć na mapę Polski z nowej perspektywy.

Podczas lekcji muzealnej uczniowie zdobędą podstawową wiedzę na temat życia anatomicznie współczesnych ludzi w Europie od momentu ich przybycia na Stary Kontynent do końca ostatniej epoki lodowcowej. Nacisk zostanie położony na łowiectwo wielkich ssaków, w szczególności mamuta włochatego (Mammuthus primigenius), a także na to, jak ważną rolę odgrywało ono w gospodarce ówczesnych Europejczyków. Ponadto uczniowie dowiedzą się, jak prehistoryczni artyści inspirowali się otaczającym ich światem zwierzęcym oraz jaką rolę zwierzęta mogły odgrywać w ich duchowości. 

Czy szkło może grać? Czy z czegoś przezroczystego, delikatnego i kruchego można zrobić instrument muzyczny? A jeśli tak – kto na nim grał i jak go używał?

Podczas lekcji uczniowie poznają fascynującą historię szklanych instrumentów muzycznych, które dawniej tworzyli hutnicy szkła. Oprócz codziennej pracy przy wytopie i formowaniu naczyń, wielu z nich potrafiło samodzielnie wykonywać niezwykłe instrumenty. Powstawały między innymi szklane trąbki, puzony, tuby, bębny, a także harmoniki szklane – wyjątkowe konstrukcje wydające delikatne, choć dźwięczne tony. Wykorzystywano je podczas świąt hutniczych, zabaw i uroczystości, ale także do przekazywania sygnałów wewnątrz huty.

Uczniowie dowiedzą się, jak wyglądała praca hutników szkła, jakie znaczenie miały tworzone przez nich instrumenty oraz dlaczego dziś niemal nikt o nich nie pamięta. W trakcie zajęć poruszony zostanie również temat samego szkła – z jakich składników powstaje, jakie ma właściwości i jak reaguje na dźwięk.

Zajęcia zakończą się praktycznym doświadczeniem – uczniowie będą mogli samodzielnie zagrać na „szklanym instrumencie" stworzonym z nastrojonych szklanek wypełnionych wodą. Dzięki temu przekonają się, że muzyka może rozbrzmiewać w przedmiotach codziennego użytku – nawet w tych, które na pierwszy rzut oka wydają się zupełnie niemuzyczne.

Podczas wykładu zostanie przybliżona sylwetka jednej z najwybitniejszych postaci w historii nauki: Marii Skłodowskiej-Curie, rodowitej warszawianki i dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1903) i chemii (1911). Opowieść o jej fascynującym życiu rozpoczniemy w Polsce, gdzie się urodziła i zdobywała pierwsze wykształcenie. Następnie przeniesiemy się do Francji/Paryża, gdzie studiowała i prowadziła pionierskie badania nad zjawiskiem promieniotwórczości naturalnej. Opowiemy także o jej licznych podróżach zagranicznych, podczas których dzieliła się wiedzą, zdobywała wsparcie na prowadzenie badań naukowych, a przede wszystkim inspirowała.

Dodatkowo, w trakcie wykładu wyjaśnimy, na czym polega promieniotwórczość oraz to, dlaczego odkrycie nowych pierwiastków chemicznych (polonu i radu) przez małżeństwo Curie miało przełomowe znaczenie dla rozwoju nauk ścisłych i medycyny.

Na koniec wspólnie zastanowimy się, co z biografii Wybitnej Uczonej do dziś motywuje kolejne pokolenia na całym świecie: Czy niezwykła wytrwałość w dążeniu do wiedzy mimo przeciwności? Odwaga w przekraczaniu granic – zarówno naukowych, jak i społecznych? A może głęboka odpowiedzialność za wykorzystanie nauki w pomaganiu ludziom?

Demencja jest złożonym zjawiskiem patologicznego starzenia się mózgu, które objawia się powolnym zanikiem pamięci, zaburzeniami emocjonalnymi oraz brakiem kontroli nad niektórymi odruchami fizycznymi. Na szczęście nie każdy musi doświadczyć demencji. Podczas procesu starzenia się, nasz mózg może starzeć się patologicznie (demencja) lub w sposób zdrowy. Możliwe jest dożycie nawet i 100 lat ze sprawnie funkcjonującym mózgiem! Wszystkie zależy od bardzo wielu czynników, z których część możemy kontrolować podczas naszego życia. Podczas tego wykładu dowiemy się czym jest demencja i co wiemy o jej powstawaniu. Dowiemy się również co możemy zrobić, niezależnie od tego w jakim wieku jesteśmy, aby zadbać o nasz mózg i jego poprawne funkcjonowanie w starszym wieku.

Wyobraź sobie zwyczajne rzeczy – mazaki, ubrania, kosmetyki, napoje – które nagle zaczynają jarzyć się, gdy oświetlisz je światłem UV. Jakby miały supermoce. Brzmi jak magia? To właśnie luminescencja – czyli zjawisko świecenia, widoczne tylko wtedy, gdy na przedmiot pada określone światło. Tę ciekawą właściwość wykazuje wiele roślin i zwierząt, jest też wykorzystywana w nowoczesnych badaniach z zakresu biologii molekularnej oraz przez techników kryminalistyki na miejscu zbrodni.

Chcesz dowiedzieć się, co tak naprawdę sprawia, że coś zaczyna świecić? Jak to wykorzystać – nie tylko w laboratorium, ale i w życiu? I dlaczego ta wiedza może się przydać także Tobie? Przyjdź na nasz wykład! Solidną dawka wiedzy gwarantowana.

W polskich hutach szkła powstawały niezwykłe instrumenty muzyczne - unikalne wytwory łączące mistrzostwo hutnicze z muzyczną ekspresją. Systematycznej dokumentacji tego zjawiska dokonał etnomuzykolog Adolf Dygacz, odkrywając 22 rodzaje szklanych instrumentów: od prostych gwizdków i piszczałek po skomplikowane harmoniki szklane. Te artefakty powstawały w czasie wolnym od pracy jako efekt hutniczej kreatywności, służąc jako zabawki, ozdoby czy instrumenty sygnałowe.

Wyjątkowym przykładem była pierwsza w Europie szklana orkiestra z duńskiego Kastrup, której amatorski zespół hutników koncertował na instrumentach własnego wyrobu. Zachowane nagrania pozwalają dziś usłyszeć unikatowe brzmienie szklanych trąb, trąbek, puzonów i althornów.

Szklane instrumentarium stanowi zapomnianą część europejskiego dziedzictwa kulturowego, ukazuje fascynujący świat hutniczej wyobraźni. Proponowany wykład przedstawi tę niezwykłą historię, która dowodzi, że nawet najbardziej praktyczne rzemiosło może rodzić nieoczekiwane formy artystycznej ekspresji, tworząc piękne (i kruche) dzieła.

Wykład performatywny łączący dyskurs naukowy z artystycznym, w formie opowieści z towarzyszeniem muzyki na żywo, oparty na motywach pamiętnika autorstwa samozwańczej lekarki i podróżniczki z XVIII wieku (Pilsztynowa Regina z Rusieckich, 1957, Proceder podróży i życia mego awantur, red. Roman Pollak, Kraków: Wydawnictwo Literackie).

Opowieść ta zdarzyła się naprawdę. W dawnych czasach, w XVIII wieku, pewna młoda kobieta wyrusza w daleką podróż, doświadcza różnych światów i postanawia zostać okulistką. Niezależnie od męskich opinii na ten temat, zamierza pracować i zbić fortunę. Co za odwaga! Ależ tupet! W wielkim mieście Stambule, Petersburgu i w Wiedniu wszystko jest możliwe. Pozwólcie się zabrać w podróż międzynarodowymi traktami po pałacach, haremach i dworach, karczmach i sądach.

Występują: Agnieszka Ayşen Kaim (opowieść) i Marta Maślanka (muzyka).

Wykład jest częścią grantu „W ciągłym ruchu, rzecz o globalnej migracji”, dofinansowanego ze środków przyznanych przez Ministra Nauki w ramach Programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki II.

Skóra człowieka, tworzy barierę oddzielającą nasz organizm od środowiska i jego szkodliwych czynników, ale umożliwia ciągły intensywny kontakt ze światem zewnętrznym poprzez zakończenia nerwowe. Ma przy tym bardzo złożoną, niejednorodną powierzchnię, dochodzącą do 1.5-2 m2. I choć na pierwszy rzut oka wydaje się być pustynią, w rzeczywistości, gdy przyjrzeć się jej pod mikroskopem, jest zasiedlona przez miliony mikroorganizmów, takich jak bakterie, wirusy, grzyby i mikroorganizmy eukariotyczne.

Mikroświat na skórze tworzy bardzo zróżnicowana grupa bakterii współżyjąca w pewnej równowadze. Ta krucha równowaga dotyczy zarówno harmonijnego współistnienia różnych gatunków mikroorganizmów na tym samym obszarze, ale także ich współżycia z komórkami naszego organizmu. Mikroorganizmy zasiedlające naszą skórę nie powinny być traktowane jak pasażerowie na gapę czy intruzi, a raczej jako sąsiedzi tworzący z nami jedną wspólnotę. Biorą one czynny udział w utrzymaniu homeostazy skóry i jej funkcji jako bariery immunologicznej, stałego pH skóry oraz chronią przed kolonizacją bakteriami patogennymi.

Kiedy równowaga mikrobiomu skórnego zostaje zaburzona, skóra znajduje się w stanie tzw. dysbiozy. Przyczyną powstawania takiego zaburzenia jest wpływ środowiska na skórę, stosowanych produktów pielęgnacyjnych, dieta. Brak prawidłowego składu mikrobiomu prowadzi do wielu chorób, takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, świerzbiączka guzkowata czy liszajec. W przypadku wielu z tych chorób skórnych, oprócz łagodzenia stanu zapalnego i swędzenia, stosuje się coraz częściej nowoczesne terapie celowane modulujące skład mikroflory skóry, tak jak np. stosowanie prebiotyków, probiotyków i postbiotyków, przeszczepy bakterii skórnych z jednego fragmentu ciała na drugi czy stosowanie środków wymierzonych wyłącznie w bakterie patogenne, np. enzybiotyków.

Rozwój bardzo specyficznych leków antybakteryjnych eliminujących tylko niekorzystne bakterie bez usuwania pozostałych bakterii mających dobry wpływ na naszą skórę trwa już od wielu lat. Enzybiotyki stanowią nowoczesną i bezpieczną alternatywę dla terapii antybiotykowych, nie przyczyniają się do rozwoju antybiotykoodporności i zanieczyszczenie środowiska antybiotykami.

„Bajki o komunizmie” Slavenki Drakulić (polskie wydanie w 2025) to książka niezwykła i wyjątkowa. Autorka podejmuje tutaj dominujący w swojej twórczości temat komunizmu, ale podchodzi do niego w nowy i niecodzienny sposób: opowiada nam bajki i mówi głosem zwierząt. Nieprzypadkowe zwierzęta są czasami narratorami, czasami bohaterami opowieści osadzonych w różnych krajach komunistycznych, m.in. Polsce, Czechosłowacji, Jugosławii, Bułgarii, Albanii. Zwierzęta niczym przewodnicy prowadzą nas przez meandry i specyfikę komunistycznej historii danego państwa. Przykładowo, kret opowiada o Demokratycznej Republice Niemiec i Murze Berlińskim, mysz zamieszkująca szafę Muzeum Komunizmu zagłębia się w historię Czechosłowacji, kot generała Jaruzelskiego dzieli się swoimi dylematami związanymi z wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce, a papuga Tity Koki, do dziś mieszkająca na wyspach Brioni, przeprowadza czytelnika przez dzieje socjalistycznej Jugosławii.

Warsztaty będą podzielone na dwie części. W pierwszej wspólnie zanurzymy się w jednej z historii opowiedzianych przez bohatera bajki Drakulić. Pragniemy sprawdzić, na ile wspólna lektura ujawni różnorodne perspektywy odczytywania znaczeń. Chcemy, aby zbiorowe czytanie wpłynęło na akt interpretacji, w którym wiedza staje się nie tylko czymś przekazywanym, lecz tworzonym na bieżąco przez grupę. A więc posłuchamy z jednej strony papugi Kokiego (wiernego towarzysza Tity), a z drugiej siebie – swoich doświadczeń, wspomnień i wyobrażeń związanych z komunizmem/-ami. Porozmawiamy też o tym, co daje nam, a czym grozi słuchanie o historii z papuziego dzioba.

W drugiej części każdy uczestnik i uczestniczka spróbuje odnaleźć zwierzę (albo inny byt), które – w zgodzie z jego i jej sposobami odczuwania dziedzictwa komunizmu – najlepiej opowie jego/jej historię komunizmu. Niech zwierzęcy narratorzy pozwolą nam zmienić perspektywę i nieco inaczej spojrzeć na nieodległą przeszłość Europy Środkowo-Wschodniej. Mamy nadzieję, że bajki zachęcą nas do pogłębionej refleksji nad dziedzictwem komunizmu i transformacją ustrojową, których konsekwencje do dziś mają przemożny wpływ na życie nas wszystkich.

Dla trzech najciekawszych i wykonanych na czas opowieści będą czekać egzemplarze „Bajek o komunizmie” Slavenki Drakulić.

Dotychczas polski parlament (na podstawie ustaw i uchwał) ustanowił w sumie kilkadziesiąt świąt i dni upamiętniających wybrane wydarzenia, grupy, czy wartości takie jak Święto Narodowe Trzeciego Maja, Narodowy Dzień Zwycięstwa obchodzony 8 maja, czy Dzień Nauki Polskiej obchodzony 19 lutego. Większość z tych świąt i wyróżnionych dni wpisano w oficjalny kalendarz corocznych obchodów w ostatnich dwóch dekadach, wskazując, o czym – jak obywatele polskiego państwa – powinniśmy pamiętać, co chcemy uhonorować, ale też o czym nie możemy zapominać.

Czym są dla nas te coroczne obchody i jakie mają znaczenie? Czy nasze postrzeganie takich świąt zmieniało się w czasie? Jak w praktyce postrzegamy i obchodzimy święta i dni wyróżnione przez ustawodawcę? Po co nam one?

W trakcie spotkania przedstawione zostaną zestawienia i analizy ustaw i uchwał polskiego paramentu, a także wyniki wybranych badań społecznych dotyczących obchodów świąt państwowych, świąt narodowych i dni (pamięci) wyróżnionych przez polski parlament. Nie mniej istotne będą w tym kontekście założenia jakie towarzyszyły inicjatorom wybranych ustaw i uchwał polskiego parlamentu, a także przeszłe i obecne interpretacje świąt ustanowionych przez Sejm i Senat; widoczne w sposobach świętowania, czy znaczeniach nadawanych obchodom. Pozwolą one na przybliżenie tej narracji wytworzonej przez organy państwa, wskazanie na jej specyfikę, kluczowe treści i sensy, a także dokonanie porównań polskich doświadczeń z doświadczeniami innych państw. Wspólnie zastanowimy się, jakie w praktyce obchody świąt ustanowionych prze parlament mają dla nas znaczenie: czy są dla nas ważne, skłaniają do wspominania przeszłości, celebrowania wybranych wartości czy przeciwne – liczy się głównie to, że niektóre z nich to dni wolne od pracy

Przygotujcie się na fascynującą podróż w głąb historii! Podczas wykładu połączonego z pokazem zaprezentujemy wyniki polsko-szwajcarskich badań archeologicznych prowadzonych w Akkarze, w północnym Libanie we współpracy z libańskim Directorate General of Antiquities.

Sześć tysięcy lat temu Akkar zamieszkiwali tajemniczy budowniczowie monumentalnych kamiennych grobowców, zwanych megalitycznymi. Kim byli ci ludzie? Jak żyli? Dlaczego chowali swoich zmarłych w tak niezwykły sposób? I wreszcie, jaką rolę odegrali w powstaniu pierwszych ośrodków miejskich w tym regionie?

W ciągu trzech lat badań odkryliśmy wiele intrygujących faktów na temat tej zagadkowej społeczności. Podczas naszego spotkania podzielimy się naszą wiedzą, przybliżając ich codzienne życie, wierzenia i znaczenie, jakie mieli dla rozwoju cywilizacji na Bliskim Wschodzie. Wykład uatrakcyjni prezentacja modelu grobowca, który pozwoli lepiej wyobrazić sobie te niezwykłe konstrukcje. Dla najmłodszych uczestników przygotowaliśmy specjalną atrakcję – będą mieli okazję zbudować miniaturową wersję grobowca z kamieni.

Proponowany wykład będzie próbą podsumowania aktualnej wiedzy na temat okultyzmu i spirytyzmu drugiej połowy XIX wieku oraz wieku XX (i ich wcześniejszych korzeni) z perspektywy historii kultury późnej nowoczesności. Omówione zostaną między innymi takie istotne dla tematu pozycje jak książki Frances A. Yates, dotyczące „Oświecenia Różokrzyżowców” czy „magii i okultyzmu w Anglii epoki elżbietańskiej”, bądź też praca zbiorowa pod redakcją Berenice G. Rosenthal The Occult in Russian and Soviet Culture. Na tym tle przedstawiona zostanie polska, literacka recepcja okultyzmu i spirytyzmu (m. in. w twórczości Reymonta), wraz z omówieniem najpopularniejszych autorów z tego kręgu popularnych w Polsce na przełomie XIX i XX wieku oraz w okresie międzywojennym (Allan Kardec, Emil Schuré, Jelena Bławatska, Rudolf Steiner, Joseph Anton Schneiderfranken).

Konkluzją będzie prezentacja prób racjonalizacji tego fenomenu poprzez połączenie go z odkryciem nieświadomych warstw ludzkiej psychiki (m. in. u prekursora takiej racjonalizacji – Eduarda von Hartmanna, w jego książce Spirytyzm i na tle filozoficznej syntezy Filozofia nieświadomego), zarysowującym odmienną ścieżkę ich interpretacji, niż „klasyczna” psychoanaliza.

Zapraszamy na spacer, który przeniesie nas w czasie do najdawniejszej Pragi – tej sprzed ulicy Targowej, Dworca Wileńskiego i ZOO. Praga miała niegdyś swoje centrum: rynek z ratuszem i była niezależnym miastem.

Wyruszymy w poszukiwaniu śladów nowożytnej Pragi – tej z XVII i XVIII wieku, zanim została wcielona do Warszawy. Naszym celem będzie odnalezienie miejsc, które zniknęły z mapy, ale nie z historii. Gdzie znajdował się praski rynek? Jak wyglądały dawne ulice, których dziś już nie ma lub biegną inaczej? Co zostało po tych miejscach i jak je dziś rozpoznać?

Spacer będzie także okazją do przybliżenia dziejów bernardynów praskich – zakonu, który odegrał ważną rolę w duchowym i społecznym życiu Pragi. Spojrzymy na losy kościół pw. Matki Boskiej Loretańskiej, wyrosły z barokowej perełki architektury sakralnej powstałej przy nieistniejącym już klasztorze bernardynów. Historia tej budowli splata się z losami całej dzielnicy.

Podczas wycieczki spojrzymy na Pragę nie tylko oczami historyka i historyka sztuki, ale też zwykłego mieszkańca XVIII wieku – przechadzając się po zaułkach, próbując odnaleźć rytm życia dawnego miasta. Odkryjemy, że Praga, choć pozornie zapomniana, ma własną opowieść, którą warto poznać.

Spacer poprowadzi specjalista zajmujący się dziejami Warszawy i Pragi, który przybliży zarówno fakty historyczne, jak i ciekawostki, legendy oraz wyniki najnowszych badań nad tą częścią miasta.

Czy możesz samodzielnie wyhodować motyla? Skąd biorą się jaja, gąsienice i poczwarki? Jak je znaleźć i co one robią, by Ci się nie udało? Będzie kolorowo, inspirująco i naukowo. Poznasz gatunki te „nasze”, które mijają Cię w drodze. Opowiem także i o tych, których ja jeszcze nie widziałem na żywo.

Dowiesz się co możesz zrobić, by metamorfozę motyla zobaczyć na własne oczy? Jak przyciągnąć i odstraszyć motyle? Będzie to wiedza o rodzimej faunie, tej co za dnia lata i tej co ćmami jest zwana – bo to też motyle. Ponadto jak to po wakacjach bywa o „zagranicy” też coś wspomnę. Aby nie było zbyt słodko na koniec odrobina goryczy, będzie garść wiedzy o tym, jak giną motyle i co możemy zrobić, by temu zaradzić.

Pracownicy naukowi Instytutu Filozofii i Socjologii PAN uosabiają wielkich filozofów z przeszłości. Będzie można porozmawiać prywatnie z Platonem, Kartezjuszem, Heglem i innymi postaciami. Każdy z filozofów będzie przyjmował rozmówców indywidualnie lub grupowo w swoim pokoju w Instytucie, na poszczególnych piętrach Pałacu Staszica. Rozmowa może dotyczyć zagadnień filozoficznych typowych dla każdego z tych filozofów, ale można też stawiać pytania, które odwiedzający uważają za ważne. Każdy z filozofów będzie mógł odpowiedzieć bezpośrednio, ale będzie też mógł zaprosić uczestników do zwrócenia się do innego filozofa. Celem jest pokazanie, że filozofia rodzi się z pytań, jest ciekawością, poszukiwaniem, odwagą, a nawet śmiałością. Labirynt jest skierowany przede wszystkim do młodych osób, ale z przyjemnością witamy i słuchamy osób w każdym wieku.

Wystawa wielkoformatowych zdjęć ukazujących grobowiec faraona Szepseskafa (ok. 2500 p.n.e.), który znajduje się na królewskiej nekropoli Sakkara w Egipcie. To właśnie ten starożytny monument jest obiektem prac polsko-egipskiej Misji Archeologiczna „Mastaba Faraona” prowadzona przez Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk (IKŚiO PAN) oraz Ministerstwo Turystyki i Starożytności Arabskiej Republiki Egiptu (MoTA). 

Szepseskaf był ostatnim znanym z imienia władcą IV dynastii (ok. 2500 p.n.e.), następcą i prawdopodobnie synem Mykerinosa –budowniczego jednej z wielkich  piramid w Gizie. W przeciwieństwie do swych przodków, Szepseskaf jako miejsce swego wiecznego miejsce wybrał nie Gizę, lecz Sakkarę, gdzie pochowani byli jego protoplaści – faraon Dżoser budowniczy pierwszej egipskiej piramidy (III dynastia) oraz Snofru – założyciel IV dynastii oraz prapradziad Szepseskafa. Jego grobowcem miała być nie piramida, lecz mastaba – ogromna kamienna „ława”) mierząca ok. 97x75x18 m. Grobowiec ten nie jest dostępny dla turystów, wystawa zdjęć – ukazujących zarówno jego otoczenie jak i wnętrze, daje zatem zwiedzającym unikatową okazję zaglądnięcia do jego wnętrza i poznania tajemnic tej niezwykłej budowli.

Popularnym cyklom powieściowym, serialom czy grom komputerowym towarzyszą dziś często książki kucharskie, osadzone w danym uniwersum.

Na przykładzie przepisów pochodzących np. ze „Świata Dysku” Terry’ego Pratchetta, „Harry’ego Pottera” J.K. Rowling, gier „Dungeons & Dragons”, „Outlandera” Diany Gabaldon, „Gry o tron” George’a R.R. Martina czy „Wiedźmina” Andrzeja Sapkowskiego zastanowimy się nad tym, jakich literackich składników potrzeba, aby stworzyć przepis fantastyczny, w jaki sposób można połączyć fabułę z praktycznymi wskazówkami kulinarnymi oraz jak wyglądają „uczty bohaterów” (lub „uczty z bohaterami”) w kontekście zjawiska immersyjności.

W czasie spotkania przeniesiemy się na północ, a dokładnie w rejon Polskiej Stacji Polarnej Hornsund na Spitsbergenie. Najpierw obejrzymy film Kuby Witka "Gdy zniknie lód" na temat współczesnych badań oceanograficznych prowadzonych w fiordzie Hornsund. Potem porozmawiamy na temat procesów zachodzących na północnych plażach. Poznamy typy brzegów polarnych, zobaczymy, gdzie zmieniają się one najszybciej oraz jakie znaczenie w ich ochronie ma lód morski. Dowiemy się czym są procesy peryglacialne i paraglacjalne oraz przyjrzymy się nowoczesnym technikom monitorowania zmian na plażach. Spotkanie zakończy konkurs z nagrodami oraz Q&A.

Aleksander Głowacki, znany później jako Bolesław Prus, po ukończeniu szkoły średniej (gimnazjum) w Lublinie w 1866 r., rozpoczął studia w Szkole Głównej Warszawskiej na Wydziale Matematyczno-Fizycznym, ale z różnych przyczyn ich nie ukończył. Umiłowanie matematyki-królowej nauk pozostało mu jednak do końca życia. Po latach jako członek powstałego w 1907 r. warszawskiego Towarzystwa Biblioteki Publicznej (obecnie Biblioteka Miejska m. st. Warszawy) przychodził do czytelni i czas, który tam spędzał, poświęcał właśnie studiom nad matematyką.

Pracując nad stylem swoich wypowiedzi, pisarz często sięgał po obliczenia matematyczne. Wykonywane przez Prusa działania i zestawienia liczbowe często spotykać można w notatkach, są przytaczane również w jego kronikach czy powieściach. W swych notesach (tych o kompozycji i tych schyłkowych, o rozmaitej treści) np. wielokrotnie podliczał wierszówkę (najczęściej za przekazane do druku kroniki), sumował bieżące wydatki i wysokość zadłużenia z wyszczególnieniem, komu i ile  był winien, wreszcie, jakie kwoty przeznaczał na pomoc innym lub próbował pozyskać na szczytny cel (np. zbiórka funduszy na budowę filharmonii w Warszawie w 1901 r.). Skrupulatnie też liczył i dozował krople bromu, waleriany i centigramy jodu (dawki leków odnotowane w notesie z 1901 r.), które zażywał na swoje różne dolegliwości.

Wiele danych liczbowych można znaleźć także na kartach jego powieści. Przykładem wykorzystania arytmetyki w twórczości Prusa jest choćby jeden z jego najsławniejszych z utworów – Lalka. Z jej kart dowiadujmy się np. ile lat ma Ignacy Rzecki i kto jest starszy: on czy Stanisław Wokulski? Ile lukrecji można było kupić za grosz w Sklepie Mincla? Ile kosztują kalosze „z literkami” (monogramem) w sklepie Wokulskiego, a ile mogły kosztować gdzie indziej? Za jaką sumę została sprzedana klacz barona Krzeszowskiego? Ile Wokulski wyłożył na wykupienie serwisu posagowego panny Izabeli Łęckiej? Wreszcie: ile wniósł do zakładanej spółki handlowej? Spotykamy tam również informacje na temat ówczesnych miar i wag, a także daty ważnych wydarzeń historycznych, na tle których toczą się losy bohaterów.

Liczby były dla pisarza odrębnym gatunkiem wypowiedzi, który ma „siły i własności ilościowe”, jak zapisał w jednym ze swych ostatnich notesów o kompozycji.